ΙΣΩΣ ΑΥΡΙΟ... ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΒΙΑ

"Ίσως αύριο" είναι ο ελληνικός τίτλος του "Haevnen", της ταινίας που πήρε το ξενόγλωσσο Όσκαρ για το 2010 και γυρίστηκε από τη δανέζα Susanne Bier. Πρόκειται για ένα δραματικό φιλμ που μου άρεσε αρκετά και που εξερευνά το μεγάλο πρόβλημα της βίας και της αντιμετώπισής της σε διάφορα επίπεδα: Στο σχολικό μικρόκοσμο με τη μαθητική βία, στον καθημερινό κόσμο, με τη βία που εξασκεί ο ένας άνθρωπος στον άλλο και σε μεγάλη κλίμακα, αυτή ενός πολέμου (στην Αφρική στο συγκεκριμένο φιλμ).
Η βία όπως εκδηλώνεται στα τρία αυτά επίπεδα είναι φυσικά διαφορετικού βάρους (αν μπορούσαμε να τη μετρήσουμε ποσοτικά). Άλλο η βία από έναν νταή μαθητή πάνω στον αδύνατο συμμαθητή του, άλλο αυτή του οπλαρχηγού που σκοτώνει κατά συρροήν και πράττει κάθε είδους φρικαλεότητες. Ωστόσο το μοτίβο είναι πανομοιότυπο. Πάντα υπάρχει ένας "κακός", ένας βίαιος άνθρωπος τέλος πάντων, ένας μαλάκας (όπως συχνά χαρακτηρίζεται στο φιλμ ο τύπος της δεύτερης περίπτωσης, που χτυπά και βρίζει άνευ λόγου). Αυτό είναι δεδομένο. Το θέμα που μελετά η σκηνοθέτης δεν είναι αυτό, αλλά το πώς αντιμετωπίζεται ο "κακός". Ειρηνικά (οπότε μπορεί να πει κάποιος ότι δεν αποδίδεται δικαιοσύνη) ή εξ ίσου βίαια (οπότε μπορεί να έχουμε τραγικές συνέπειες όπως σε μία από τις τρείς αλληλένδετες καταστάσεις που αντιμετωπίζει η ταινία);
Η απάντηση που δίνει η Bier δεν είναι μονοσήμαντη και βολική, όπως θα ικανοποιούσε ίσως κάποιους. Δείχνει όλες τις περιπτώσεις και όλες τις συνέπειες, θετικές και αρνητικές, των τρόπων αντιμετώπισης. Το σίγουρο είναι ότι η βία γεννά βία, και αυτό καταδεικνύεται επαρκώς. Από την άλλη όμως, ποιος μπορεί να κατηγορήσει τον γιατρό γι' αυτό που τελικά θα κάνει στον οπλαρχηγό; Νομίζω ότι όλοι μας σχεδόν το ίδιο θα κάναμε. Από την άλλη, οι συνέπειες της εκδικητικότητας είναι κι αυτές τραγικές... Η έλλειψη σαφούς απάντησης για μένα δεν αποτελεί έλλειψη θέσης, γι' αυτό και κάθε άλλο παρά την κατηγορώ για αμηχανία ή ό,τι άλλο. Τι θα μπορούσε να απαντήσει κανείς σε ένα τέτοιο τεράστιο θέμα; Εξ άλλου, αν υπήρχε μια σίγουρη απάντηση, η ανθρωπότητα συνολικά θα ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Ίσα ίσα μάλιστα, που βρίσκω ότι το φιλμ διερευνά πολλαπλές περιπτώσεις, εξετάζει διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης και σε κάποιες απ' αυτές, όπως αυτή του μικρού πρωταγωνιστή, ψάχνει τα ψυχολογικά αίτια που οδηγούν στην εκδικητική του συμπεριφορά. Το τέλος ίσως να είναι καθησυχαστικό και γαλήνιο, τα ερωτήματα όμως που έχουν τεθεί παραμένουν. Όπως και ο προβληματισμός για τις απαντήσεις.
Η ταινία είναι δραματική και κάποιες φορές φτάνει τον θεατή στα όριά του. Το κλίμα είναι διαρκώς απειλητικό, τεταμένο, όλα κινούνται σε μια κόψη. Με κράτησε απόλυτα και, τελικά, την εκτίμησα. Γενικά είναι ένα φιλμ που, εκτός του ότι δεν έκανε κάπου κοιλιά, νομίζω ότι θα προβληματίσει τον θεατή και θα τον κάνει να σκεφτεί ξανά αρκετά πράγματα.
Και κάτι τελευταίο: Πόσο ίδιες είναι οι καταστάσεις, πόσο παρόμοιες οι φάσεις ακόμα και σε προχωρημένες κοινωνίες, όπως η ευνομούμενη Δανία! Τελικά ο άνθρωπος και η φύση του είναι αυτός που δημιουργεί τα προβλήματα, είτε σε "ιδανικό" είτε σε "πρωτόγονο" κοινωνικό περιβάλλον. Όχι ότι αυτό δεν παίζει βέβαια τεράστο ρόλο. Αλλά ο άνθρωπος είναι νομίζω η πηγή των πάντων, θετικών και αρνητικών.