Ο ΒΑΡΒΑΚΗΣ, ΤΟ ΧΑΒΙΑΡΙ ΚΑΙ Ο ΑΚΑΔΗΜΑΪΣΜΟΣ

Όπως φαίνεται ο Γιάννης Σμαραγδής έχει αποφασίσει να εστιάσει το έργο του σε βιογραφίες μεγάλων ελλήνων. Μετά τον Καβάφη και τον Ελ Γκρέκο σειρά έχει ο Ιωάννης Βαρβάκης στο "Ο Θεός Αγαπά το Χαβιάρι" του 2012, ο οποίος Βαρβάκης έζησε όντως μια μυθιστορηματική ζωή: Ψαριανός, ξεκινά σαν πειρατής στο Αιγαίο, βοηθά τους ρώσους στην αποτυχημένη επανάσταση των Ορλωφικών, καταλήγει στην αυλή της μεγάλης Αικατερίνης, γίνεται εκατομμυριούχος και εθνικός ευεργέτης εμπορευόμενος κατ' αποκλειστικότητα το περίφημο μαύρο χαβιάρι, επιστρέφει στην Ελλάδα για να πάρει μέρος στον εμφύλιο του 1825 και τελικά πεθαίνει έγκλειστος - άτυπα φυλακισμένος - σε λοιμοκαθαρτήριο στη Ζάκυνθο.
Όλα αυτά δείχνονται σε μια εντυπωσιακά διεθνή συμπαραγωγή, με ηθοποιούς όπως ο Σεμπάστιαν Κοχ, η Κατρίν Ντενέβ, ο Τζον Κλιζ και άλλοι. Η ταινία βασίζεται σε δύο παράλληλες αφηγήσεις, ενός διπλωμάτη σε έναν άγγλο και ενός πιστού φίλου του Βαρβάκη σε μια ομάδα παιδιών, οπότε έχουμε ένα είδος διαρκούς flash back της ζωής του. Μερικές φορές υπάρχουν και κάποιες εντυπωσιακές εικόνες.
Το πρόβλημα είναι ο αφόρητος για μένα ακαδημαϊσμός. Όλα είναι γραμμικά, σαν κλασικά εικονογραφημένα, όλα είναι υπερβολικά "καθώς πρέπει", η βιογραφία γίνεται σχεδόν αγιογραφία, ακόμα και η συγκίνηση στο τέλος μοιάζει προμελετημένη και αναμενόμενη. Βρήκα ακόμα αρκετά μέτριες κάμποσες από τις ηθοποιίες (με χειρότερη των παιδιών). Και, για να ενοχληθώ περισσότερο, υπήρχαν συχνά στομφώδεις και βαρύγδουπες ατάκες, περί ελευθερίας (το μόνο πράγμα που μοιάζει να ποθεί πραγματικά ο ήρωας), περί θεού και άλλων. Ήταν όλα πολύ στημένα και άνευρα για να καταφέρουν αν με συγκινήσουν. Έλειπαν ακόμα και η σύγκρουση και το σχετικό σασπένς που υπήρχαν στον "Γκρέκο". Τα γεγονότα απλώς παρατίθενται, συχνά αποσπασματικά, το ένα δίπλα στο άλλο, σα μικρές, αυτόνομες ιστοριούλες, δίχως ιδιαίτερες κορυφώσεις. Όσο για τον μικρό, σχεδόν μεταφυσικό ρόλο του Λαζόπουλου, μάλλον ξεκάρφωτο και άσχετο με το όλο κλίμα τον βρήκα.
Εντυπωσιακή παραγωγή λοιπόν (και μακάρι να κάνει και εισιτήρια), αλλά το βρήκα γενικά ανέμπνευστο και, όπως είπα, άνευρο. Στη διάρκειά του απλώς περίμενα να γίνουν όλα όσα πρέπει να γίνουν στη ζωή του ήρωα και να τελειώσει το φιλμ. Νομίζω ότι η μεγάλη παραγωγή, οι γνωστοί ηθοποιοί και η "καλλιγραφία" δεν αρκούν πάντοτε για να δώσουν μια καλή ταινία.

ΧΟΛΥΓΟΥΝΤΙΑΝΟΣ EL GRECO

Ας ξεκινήσουμε με τη διαπίστωση ότι ο El Greco του Γιάννη Σμαραγδή είναι η πιο άρτια ελληνική (ελληνοϊσπανική για την ακρίβεια) χολυγουντιανού στιλ παραγωγή που έγινε ποτέ (και η πρώτη, άλλωστε, θα μου πείτε, η αρτιότητα όμως παραμένει). Θέαμα, κοστούμια και σκηνικά, καλοί στην πλειοψηφία τους ηθοποιοί, καλή μουσική και άλλα επί μέρους στοιχεία συνθέτουν το αποτέλεσμα αυτό. Ας αφήσουμε επίσης κατά μέρος το θέμα της ιστορικής ακρίβειας. Προκειται για μια καθαρά μυθιστορηματική βιογραφία. Άλλωστε δεν πάμε σινεμά για να μάθουμε ιστορία. Γι' αυτό, προσωπικά, καθόλου δεν μ' ενδιαφέρει αν ο ιεροεξεταστής και η περίπλοκη σχέση του με τον Γκρέκο είναι αληθινά γεγονότα ή αν όντως ο νεαρός ζωγράφος πηδούσε την κόρη του Ενετού διοικητή της Κρήτης. Πέραν αυτών λοιπόν:
Η ταινία επικεντρώνει όχι τόσο στην προσωπικότητα του μεγάλου ζωγράφου (είναι από την αρχή δεδομένο ότι πρόκειται για ιδιοφυία), αλλά στη σύγκρουσή του με τον στυγνό ιεροεξεταστή και πρώην φίλο του, σύγκρουση που συμβολίζει (όπως ρητά λέγεται) τη σύγκρουση φωτός και σκότους, ελευθερίας και καταπίεσης, ατόφιας, ανεξέλεγκτης δημιουργηκότητας και μίζερων, αποπνικτικών κανόνων. Στο σημείο αυτό πετυχαίνει αρκετά - αν και το σασπένς λείπει αφού όλοι ξέρουμε ότι ο Γκρέκο δεν κατέληξε στην πυρά (κάτι τέτοιο θα ήταν πασίγνωστο, πιστέψτε με). Από την άλλη πάντως, ρεαλιστικά μιλώντας, δεν είμαι και πολύ σίγουρος ότι τα λόγια ενός μεγάλου καλλιτέχνη, όσο πύρινα και καίρια κι αν ήταν, θα έπειθαν έναν φανατικό ιεροεξεταστή του 16ου αιώνα...
Κατά τα άλλα τα αρκετά χολυγουντιανά κλισέ υπάρχουν (είπαμε, είναι μεγάλη παραγωγή και έπρεπε να τηρηθούν κάποιοι κανόνες ασφαλείας) και με ενόχλησε αρκετά η-απαραίτητη-για-να-κάνουμε-σουξέ αγγλική γλώσσα, που βγάζει και μερικά κωμικά αποτελέσματα (θα προτιμούσα να ήταν στα ελληνικά και στα ισπανικά μόνο), αλλά δεν σας κρύβω ότι σε κάποια σημεία βρήκα την ταινία καλύτερη απ' όσο περίμενα. Και μάλλον χαίρομαι που θα κάνει πάμπολλα εισιτήρια, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Το θεωρώ δίκαιη ανταμοιβή της πρώτης τόσο μεγάλης ελληνικής απόπειρας.