ΜΠΟΥΝΙΟΥΕΛΙΚΟ ΜΑΥΡΟ ΧΙΟΥΜΟΡ ΣΤΟΝ ῾῾ΣΚΕΛΕΤΟ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΜΟΡΑΛΕΣ῾῾

 

Ο Rogelio A. Gonzalez (1920-1984) είναι ένας μεξικανός σκηνοθέτης (τον οποίο αγνοούσα) που, ούτε λίγο ούτε πολύ έχει γυρίσει 72 ταινίες σε 33 χρόνια (1951-1983)!!! Δεν ξέρω πόσο καλή είναι η πληθώρα των ταινιών αυτών. Το 1960 όμως γυρίζει τον ασπρόμαυρο "Σκελετό της κυρίας Μοράλες῾῾ (El Esqueleto de la senora Morales), το οποίο θεώρησα αληθινό διαμάντι κατάμαυρου χιούμορ, στα χνάρια βεβαίως του μεγάλου Μπουνουέλ.

Ο ήρωας είναι ένας μεσήλικας που έχει την... ατυχία να εξασκεί το επάγγελμα του ταριχευτή ζώων. Όλοι τον θεωρούν σκληρό, σκοτεινό, ίσως και κάπως τρομαχτικό τύπο, ενώ τη γυναίκα του θεωρείται σχεδόν αγία, η οποία υπομένει τη σκληρότητα του συζύγου της. Πολύ σύντομα θα αντιληφθούμε ότι στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, με τον γλυκύτατο σύζυγο να ζει καθημερινά στα 20 χρόνια γάμου τους αφόορητα ψυχολογικά βασανίιστήρια από τη φανατικά θεούσα και απόλυτα κακόψυχη κυρία Μοράλες, δίχως να είναι δυνατόν να αποδείξει τίποτα σε κανέναν. Ώσπου κάποια στιγμή, μην αντέχοντας άλλο, αποφασίζει να κάνει κάτι δραστικό...

Είπαμε: Το μαύρο χιούμορ κυριαρχεί στο φιλμ και το ανατρεπτικό πνεύμα του Μπουνουέλ είναι πανταχού παρόν. Ταυτόχρονα ολόκληρη η ταινία είναι μια ανελέητη κριτική σε μια κοινωνία που αν κάτι τη χαρακτηρίζει είναι η υποκρισία. Ο κλήρος και η καταπιεστική θρησκεία έχουν βεβαίως τη μερίδα του λέοντος. Παπάδες, θεούσες κυρίες, στομφώδεις και απίστευτα μπουρδολόγοι κύριοι, ψευτοδιανοούμενοι, ῾῾καθώς πρέπει῾῾ κάθε είδους, δημιουργούν ένα απίόλυτα ασφυκτικό κλοιό γύρω από έναν άνθρωπο που το μόνο που θέλει είναι να ζήσει απλά και στοιχειωδώς ευχάριστα τη ζωή του, δίχως να πιστεύει σε θεούς, διαβόλους και φριχτά αμαρτήματα. Η εξέλιξη του φιλμ είναι απολαυστικότατη.

Από τις πλέον ευχάριστες εκπλήξεις του τελευταίου καιρού, συνιστώ ανεπιφύλακτα την ταινία (αν βεβαίως αν δεν είστε θεούσοι/ες).

῾᾽ΤΟ ΠΟΥΛΙ ΜΕ ΤΑ ΚΡΥΣΤΑΛΙΝΑ ΦΤΕΡΑ῾῾ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΡΤΖΕΝΤΟ

 

Το 1970 ο cult λίγο αργότερα Dario Argento γύριζε την πρώτη του ταινία: ῾῾Το Πουλί με τα Κρυστάλινα Φτερά῾῾. Πρόκειται για ένα τυπικό giallo, το γνωστό ιταλικό είδος με φόνους και αναζήτηση δολοφόνου, που κάποιες φορές φλερτάρει με το φανταστικό. Ωστόσο η πρώτη αυτή ταινία του Αρτζέντο δεν μπορώ να πω ότι με ικανοποίησε. Δηλαδή, για να είμαι πιο σαφής, μάλλον γέλιο μου προκάλεσε παρά την όποια αγωνία.

Ένας αμερικανος που ζει προσωρινά στη Ρώμη με την κοπέλα του γίνεται άθελά του μάρτυρας μιας απόπειρας φόνου γυναίκας σε μία γκαλερί. Αρχίζει να ερευνά μόνος του το θέμα και βοηθά και έναν αστυνομικό επιθεωρητή (αυτός το ερευνά επίσημα), μια που, παράλληλα, υπάρχει ένα κύμα δολοφονιών στην πόλη, προφανώς από κάποιον σίριαλ κίλερ. Σύντομα ο αμερικανός και η κοπέλα του θα μπουν στο στόχαστρο του άγνωστου δολοφόνου.

Τι να πω; Η ταινία, αν και πρώτη του, φέρει πολλά από τα μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του σκηνοθέτη (καλά και κακά). Υπάρχουν ήδη από εδώ μερικές εντυπωσιακές εικόνες (σήμα κατατεθέν του Αρτζέντο) και, όπως πάντα, μερικές ωραίες γυναίκες θα σφαχτούν ή θα κινδυνέψουν να... Συγχρόνως όμως υπάρχουν και οι γελοίες ηθποιίες και κυρίως το σενάριο που μπάζει από παντού: Απίθανες καταστάσεις, αστείες ψυχαναλυτικής φύσης εξηγήσεις, γενικώς ῾῾ατσούμπαλη῾῾δομή, ανατροπές που δεν με έπεισαν και - κερασάκι στην τούρτα - μια εντελώς ουρανοκατέβατη εξήγηση ενός παράξενου θορύβου που ακούγεται σε μια ηχογράφηση και αποτελεί κλειδί για τη λύση του μυστηρίου, η οποία έρχεται όλως τυχαίως, ουσιαστικά από σύμπτωση... 

Τι να πω... Ποτέ δεν υπήρξα μεγάλος φαν του Αρτζέντο, πάντοτε με ενοχλούσε αυτή η στο πόδι σεναριακή δουλειά ακόμα και στη μικρή περίοδο που έκανε τις γνωστές ταινίες του (μέσα 70 - μέσα 80, διότι μετά η παρακμή ήταν κάθετη). Ωστόσο και αυτή εδώ η πρώτη του ταινία για μένα είναι απογοητευτική.

"FARGO": Η. ΑΠΑΤΗ ΚΑΙ Η ΒΛΑΚΕΙΑ

 

Πάντοτε μου άρεσαν οι αδελφοί  Coen. Από το μακρινό 1984 και το ῾῾Μόνο Αίμα῾῾ μέχρι τώρα (με ελάχιστες εξαιρέσεις). Το 1996 πάντως, σε μια από τις καλύτερες περιόδους τους, γυρίζουν το περίφημο "Fargo", ένα από τα καλύτερα φιλμ τους, με απολαυστικούς τους Φράνσις ΜακΝτέρμοντ, Ουίλαμ Μέισι και Στιβ Μπουσέμι.

Σε επαρχιακή πόλη ένας τύπος που δουλεύει για τον πάμπλουτο πεθερό του και χρειάζεται επειγόντως λεφτά αναγκάζεται να καταφύγει στα ῾῾μεγάλα μέσα῾῾. Συννενοείται με δύο μικροκακοποιούς αμφιβόλου εξυπνάδας: Θα απαγάγουν τη γυναίκα του, εκείνος θα ισχυριστεί ότι ο απαγωγέας ζητά ένα τεράστιο ποσό, το οποίο βεβαίως θα πληρώσει ο πεθερός, εκείνος θα δώσει τα ψίχουλα που υποσχέθηκε στους απαγωγείς και θα καρπωθεί το υπόλοιπο ποσό. Όλα θα γίνουν αναίμακτα και καθόλου βίαια. Η απαγωγή θα γίνει, από την πρώτη όμως στιγμή όλα θα πάνε στραβά και, αντί της μη βαίαιης διευθέτησης, το αίμα θα ρέει όλο και περισσότερο. Την υπόθεση αναλαμβάνει η τοπική ατυνομικός, μια εντελώς μικροαστή οικογενειάρχης, η οποία είναι και προχωρημένα έγκυος...

Φυσικά το αίμα που προαναφέραμε είναι αδύνατο να απομονωθεί από το σαρδόνιο κοενικό χιούμορ που κατακλύζει την ταινία. Η οποία, βεβαίως, είναι μια πινακοθήκη από απίστευτους τύπους, απόλυτα συνηθισμένους, απόλυτα πιστευτούς (άντε, ας εξαιρέσουμε τον έναν από τους δύο απαγωγείς, που είναι εντελώς σάικο), που δρουν σε απόλυτα μπανάλ χώρους. Και, βεβαίως και πάλι, πολλοί απ᾽αυτούς έχουν χαμηλό IQ, πράγμα συνηθέστατο στο κοενικό σύμπαν... και στην αληθινή ζωή. Πέραν όμως της εξερεύνησης της σκοτεινής πλευράς της ανθρώπινης φύσης, της απληστίας συμπεριλαμβανομένης (βλ. πεθερός), της κατάδειξης μιας εφιαλτικής Αμερικής που δεν διαθέτει πλέον ίχνος ανθρωπιάς (ή ίσως αυτή κρύβεται στους πιο απρόσμενους και τετριμένους χώρους, όπως στο σπίτι της αστυνομικού) και της περιδιάβασης σε κιτς χώρους διαβίωσης και μη, το φιλμ διαθέτει άψογο ρυθμό, σφιχτό σενάριο και κρατά απόλυτα τον θεατή, που έκπληκτος παρακολουθεί τη μία καταστροφή να έρχεται μετά την άλλη με μαθηματική ακρίβεια. Οσο για τη ΜακΝτέρμοντ, νομίζω ότι είναι μια από τις ευφυέστερες επινοήσεις αντιηρώων που έχουν ποτέ περάσει από την οθόνη. 

Δικαίως θεωρείται μια από τις καλύτερες ταινίες τους.

ΥΓ: Είπα ότι η ανθρωπιά ίσως κρύβεται στους πιο απρόσμενους και τετριμένους χώρους, όπως στο σπίτι της αστυνομικού. Αν το καλοσκεφτούμε όμως, στη ζεστή ῾῾φωλίτσα῾῾που έχουν φτιάξει  με τον χαζό σύζυγο, πού βρίσκεται η ανθρωπιά όταν μόνιμο θέμα συζήτησης είναι τα γραμματόσημα, η ζωγραφιές με... πάπιες του συζύγου και το φαγητό, τη στιγμή που λίγο μακρύτερα το αίμα ρέει άφθονο; Μήπως δεν πρόκειται ακριβώς για ανθρωπιά, αλλά για τη μακαριότητα που φέρνει η βλακεία;

ΜΙΑ ΟΝΤΩΣ ΕΦΙΑΛΤΙΚΗ ῾῾ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ῾῾

῾῾Η  Πλατφόρμα῾῾ (El Hoyo) είναι μια ισπανική ταινία, η πρώτη μεγάλου μήκους του Galder Gaztelu-Urrutia του 2019. Πρόκειται για μια ταινία (περίπου) τρόμου και είναι πραγματικά εφιαλτική.

Σε απροσδιόριστο τόπο και χρόνο υπάρχει μια αχανής κάθετη φυλακή. Δεν ξέρουμε ακριβώς πώς και γιατί μπαίνει κανείς εκεί (στην περίπτωση που δεν είναι κοινός ποινικός, διότι υπάρχουν και μη ποινικοί). Δεν ξέρουμε πώς είναι εξωτερικά το κτίριο (δεν θα το δούμε ποτἐ). Αυτό που ξέρουμε είναι ότι σε κάθε κελί υπάρχουν δύο κρατούμενοι.Κάθε μέρα, μια συγκεκριμένη ώρα, μια μεγάλη πλατφόρμα κατεβαίνει (και μετά ανεβαίνει πάλι) τους πάμπολλους ορόφους του κτιρίου. Δεν θα σας πω ποια ακριβώς είναι η λειτουργία αυτής της πλατφόρμας. Πάντως μια φορά το μήνα οι δύο ένοικοι του κάθε κελιού (αν επιβιώσουν) αλλάζουν όροφο, πράγμα που έχει, όπως θα δείτε, τεράστια σημασία για την επιβίωσή τους. Ο νέος όροφος (ψηλότερα ή βαθύτερα) διαλέγεται εντελώς τυχαία. Ο ήρωας πασχίζει να αλλάξει το ῾῾καθεστώς῾῾ της απάνθρωπης αυτής φυλακής...

Η ιδέα είναι πραγματικά σατανική (εφιαλτική μάλλον, όπως είπα στην αρχή) και είναι εφάμιλλη των καφκικών εφιαλτών. Σύντομα, αφού από την αρχή θα αντιληφτούμε πώς λειτουργεί η φυλακή και η περίφημη πλατφόρμα, καταλαβαίνουμε ότι το φιλμ λειτουργεί ως κοινωνική αλληγορία.Οι κοινωνικές τάξεις, η ύπαρξη των οποίων είναι το βασικό χαρακτηριστικό του συστήματος, και η λειτουργία τους: Εδώ ο δημιουργός υποστηρίζει ότι η ίδια η ύπαρξή τους μετατρέπει τον άνθρωπο σε κτήνος, σε μη άνθρωπο. Ένα κτήνος που είναι έτοιμο να κάνει τα πάντα για την  επιιβίωση. Προφανώς το ένστικτο επιβίωσης είναι εκ γενετής βαθιά ριζωμένο στον άνθρωπο. Η κτηνωδία όμως που είναι δυνατόν να προκαλέσει πυροδοτείται και φέρνει τα φριχτά της αποτελέσματα από το κοινωνικό σύστημα που κύριο χαρακτηριστικό του είναι η αδικία.

Δυνατό σασπένς παρά το κλειστοφοβικό κλίμα και το στιλ ῾῾ταινίας δωματίου῾῾, μερικές άγριες σκηνές που απευθύνονται μόνο σε θεατές με γερά στομάχια, ανοιχτό τέλος που πολύ λίγα εξηγεί και, θα το ξαναπώ, μια εξαιρετική ιδέα. Την χαρακτήρισα αρχικά καφκική, γιατί όχι όμως και οργουελική;

"FACTORY GIRL" Ή Η ΚΟΥΦΙΑ ΔΙΑΣΗΜΟΤΗΤΑ

 

Το Factory καταλάμβανε έναν ολόκληρο όροφο ενός παλιού κτιρίου στη Νέα Υόρκη. Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1962 και ως το 1984 άλλαξε συνολικά 3 τοποθεσίες, πάντοτε στο ίδιο στιλ. Ήταν το εργαστήριο - χώρος υποδοχής φίλων κάθε είδους του Άντι Γουόρχολ. Εκεί σύχναζαν εικαστικοί, σκηνοθέτες, φωτογράφοι, ροκ σταρς και κάθε είδους καλλιτέχνες και διασημότητες (και μη) που μπορείτε να φανταστείτε. Εκεί ο Γουόρχολ και η εκάστοτε αλλοπρόσαλλη παρέα του δούλευαν, ζωγράφιζαν, άραζαν, μαστούρωναν, έκαναν έρωτα, γύριζαν ταινίες, ηχογραφούσαν, έκαναν πάρτι... και δεν ξέρω τι άλλο. 

Το φιλμ του George Hickenlooper "Factory Girl"  του 2006 αφηγείται την ιστορία της Edie Sedgwick, μιας από τις πολλές ῾῾σούπερ σταρς῾῾ του Γουόρχολ. Πρόκειται για μια πλούσια, όμορφη, μάλλον αφελή και καλοπροαίρετη κοπέλα, που εγκαταλείπει το σπίτι και τον καταπιεστικὄ πατέρα της, φτάνει στη Νέα Υόρκη των 60ς, γνωρίζει και γοητεύεται από τον Γουόρχολ (όχι ερωτικά βεβαίως, ο Γ. ήταν γκέι) και γίνεται η ῾῾σούπερ σταρ῾῾του. Που σημαίνει ότι φωτογραφίζεται συχνά, παίζει σε κάποιες από τις πειραματικές του ταινίες και κυρίως απλώς συχνάζει καθημερινά στο Factory. Εκεί θα εθιστεί στα ναρκωτικά και η κατάληξη θα είναι τραγική. Η σύντομη σχέση της με τον Ντίλαν (το όνομα δεν αναφέρεται στο φιλμ, αλλά είναι σαφές ότι πρόκειται γι᾽αυτόν) δεν θα καταφέρει να τη σώσει από το γοητευτικό αλλά ολέθριο Factory.

Η ιστορία είναι βεβαίως αληθινή. Μη με ρωτησετε πόσο κοντά στην αλήθεια είναι τα όσα βλέποπυμε και αν ήταν όντως έτσι οι χαρακτήρες. Δεν το γνωρίζω. Πάντως καταφέρνει να πιάσει το κλίμα της εποχής, την ατμόσφαιρα ηδονικής τρέλας που βασίλευε στο Factory, αλλά και το τίμημα για όλα αυτά (που εδώ αποδίδεται στην μνησίκακη και ψυχρή προσωπικότητα του Γουόρκχολ, δίχως να ξέρω και πόσο αυτό αληθεύει). Αν σας ενδιαφέρει η καλλιτεχνική παράνοια μιας εποχής που δοκίμασε τα άκρα, η ταινία σας ενδιαφέρει. Όταν μάλιστα παρελαύνουν προσωπικότητες όπως οι Velvet Underground, η Nico, ο Ντίλαν κ.ά. Παράλληλα δείχνει την κενότητα της διασημότητας, την ολισθηρότητα και την καταστροφή που μπορεί να επιφέρει αν δεν συνοδεύεται από κάτι βαθύτερο. Εννοώ αν είσαι δημιουργικός και ξέρεις τι κάνεις τότε η διασημότητα μπορεί να είναι απολαυστική και, κυρίως, να διαρκέσει. Αν απλώς πρόκειται για μια φούσκα, το απότομο σπάσιμό της μπορεί να σημαίνει καταστροφή. Σημειωτέον ότι ανάμεσα στις πολλές, συχνά αμφιλεγόμενες, πρωτοπορίες Γουόρχολ ήταν κι αυτή: Ήταν ο πρώτος που έκανε κάποιους διάσημους με μόνο λόγο διασημότητας... το ότι ήταν διάσημοι. Προδρομοι δηλαδή των σύγχρονων διασημοτήτων στιλ Πάρις Χίλτον, Καρντάσιαν κλπ., που δεν διαθέτουν απολύτως τίποτα, δεν έχουν κανένα ταλέντο και καμιά ουσιαστικά δραστηριότητα, απλώς είναι διάσημοι/ες. Ο θρτίαμβος του απόλυτου κενού...

"THE GHOST OF YOTSUYA" : Η ΙΑΠΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΥΠΕΡΦΥΣΙΚΟ

 

Η Ιαπωνία έχει, ως γνωστόν, παράδοση αιώνων στις υπερφυσικές ιστορίες. Επόμενο ήταν λοιπόν το τόσο διαδεδομένο αυτό χαρακτηριστικό της ιαπωνικής κουλτούρας να περάσει και στην οθόνη από την αρχή ήδη του κινηματογράφου της χώρας. Ένα από τα κλασικά δείγματα του είδους είναι το "The Ghost of Yotsuya", που γύρισε το 1959 0 παραγωγικότατος Nobuo Nakagawa (1905-1984).

Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός σαμουράι και του υπηρέτη του ή μάλλον τον όλο και πιο ολισθηρό δρόμο προς το Κακό που ακολουθούν οι δυο τους. Ο υπηρέτης είναιι ο κακός και σατανικός σύμβουλος, που παρασύρει όλο και βαθύτερα με τις ολέθριες συμβουλές του τον αφέντη του, ο οποίος, κάπου στο βάθος, διατηρεί ακόμα ψήγματα ηθικής και τύψεων. Το ένα έγκλημα διαδέχεται το άλλο, μέχρι που ο ήρωας θα φτάσει στην ίδια τη σύζυγό του, με την οποία κάποτε ήταν ερωτευμένος. Το έγκλημα θα εκτελεστεί, αλλά το φάντασμα της γυναίκας ζητά εκδίκηση...

Η ταινία είναι έγχρωμη και ατμοσφαιρική. Διάβασα ότι η ιστορία αυτή έχει μεταφερθεί κι άλλες φορές στο σινεμά, αυτή εδώ όμως θεωρείται η καλύτερη μεταφορά. Εκτός από τις εικόνες, την ανατριχιαστική διαδικασία θανάτου της κοπέλας και άλλες λεπτομέρειες, ενδιαφέρον έχει η διαρκής πτώση του ήρωα και η ιλιγγιώδης πορεία του προς το απόλυτο κακό μέσα από όλο και πιο αδίστακτες μεθοδεύσεις και ίντριγκες. Τελικά το φιλμ, πέραν του στοιχείου της εκδίκησης, μιλά νομίζω για μια ακόμα φορά για την ανθρώπινη απληστία, η οποία δεν έχει όρια. Ίσως να αποτελεί και το χειρότερο ανθρώπινο χαρακτηριστικό, αυτό που έχει οδηγήσει στις εφιαλτικότερες καταστάσεις την ανθρωπότητα (από τους διάφορους επίδοξους παγκόσμιους κυρίαρχους ως τους νυν δισεκατομμυριούχους που η αύξηση της δύναμής τους προχωρά παράλληλα με την άυξηση της ανθρώπινης φτώχιας).

Η ταινία συνίσταται στους λάτρεις του κλασικού φανταστικού, του κλασικού γιαπωνέζικου κινηματογράφου και του κλασικού κινηματογράφου γενικότερα.

O "SHAUN OF THE DEAD" ΚΑΙ ΤΑ ΞΕΚΑΡΔΙΣΤΙΚΑ ΖΟΜΠΙ

 Ο βρετανός Edgar Wright έχει κάνει λίγες σχετικά ταινίες. Ωστόσο οι 3 από αυτές είναι οι ξεκαρδιστικές - και κινούμενες με διάφορους τρόπους στο χώρο του φανταστικού - συνεργασίες του με το δίδυμο των Simon Pegg και Nick Frost (με τον πρώτο μάλιστα γράφουν μαζί τα σενάρια). Η πρώτη απ' αυτές τις συνεργασίες ήταν το "Shaun of the Dead" του 2004, μια απίστευτη μαύρη κωμωδία με... ζόμπι.

Όπου ο καθόλου ώριμος ήρωας έχει μεν κοπέλα, αρνείται όμως να "νοικοκυρευτεί" με οποιαδήποτε έννοια του όρου, προτιμώντας να συγκατοικεί με τον... πολύ χειρότερο από αυτόν κολλητό του. Όταν θα ξεσπάσει μια επιδημία ζομποποίησης του πληθυσμού, οι δυο τους είναι οι τελευταίοι που θα το πάρουν είδηση, ενώ γύρω τους κυριολεκτικά "ο κόσμος καίγεται". Όταν επιτέλους θα αντιληφτούν την εφιαλτική κατάσταση τα πράγματα θα σοβαρέψουν ξαφνικά: Οι δυο φίλοι, η κοπέλα του ήρωα και μια μικρή ομάδα ανθρώπων θα προσπαθήσουν να επιβιώσουν (να μη δαγκωθούν μάλλον) από τις ανεξέλεγκτες ορδές γύρω τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι κι αυτός ο τραγικός αγώνας επιβίωσης στερείται εξ ίσου ανεξέλεγκτης πλάκας...

Ε, ναι, η ταινία έχει γίνει άμεσα καλτ και έχει πλήθος από φανς. Δικαίως. Το χιούμορ είναι άφθονο, οι σουρεαλιστικές και απίστευτα αστείες καταστάσεις διαδέχονται η μία την άλλη, και εν μέσω κρουνών αίματος, ακρωτηριασμών και διαφόρων σπλατεροειδών καταστάσεων το γέλιο ρέει τόσο άφθονο όσο και το αίμα. Και μέσα σ' όλον αυτόν το χαμό υπάρχει και το... ρομαντικό στοιχείο, με τον ήρωα να συνειδητοποεί ξαφνικά πόσο αγαπά την κοπέλα του, πόσο θα του κοστίζει αν τη χάσει (ή αν μεταβληθεί σε ζόμπι)... Επίσης, μόνιμο θέμα των συχνά μη πολιτικά ορθών κωμωδιών των αρκετών τελευταίων χρόνων, η ανδρική ""αλητεία" (ή μάλλον ανωριμότητα ή παρατεταμένη παιδικότητα ή... ονομάστε την όπως θέλετε) έχει και εδώ την τιμητική της.

Αυστηρώς ακατάλληλο για κάθε είδους σοβαροφανείς, φανατικούς της πολιτικής ορθότητας και κυρίως για όσους δεν αντέχουν τη σπλάτερ βία, συνίσταται ανεπιφύλακτα στους υπόλοιπους.

TO ΠΑΝΤΟΤΕ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ῾῾ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΨΥΧΩΝ῾῾

 

Η δεκαετία του 30 κινηματογραφικά είναι γνωστή και ως ῾῾η χρυσή εποχή του φανταστικού῾῾. Σκεφτείτε πόσα εφιαλτικά όντα έκαναν τότε την πρώτη τους εμφάνισή στην οθόνη! Δράκουλας, Μούμια, Λυκάνθρωπος, τέρας του Φρανκενστάιν, Κινγκ Κονγκ... Στο πάνθεον των ταινιών τρόμου της εποχής περίοπτη θέση κατέχει το "Island of the lost Souls" του Erle Kenton (1896-1980), φιλμ του 1932, το οποίο, βεβαίως, δεν είναι άλλο από την καλύτερη μέχρι σήμερα μεταφορά στην οθόνη του κλασικού βιβλίου του Χ.Τζ. Ουέλς ῾῾Το Νησί του Δρ. Μορό῾῾, με έναν απολαυστικό Τσαρλς Λότον, αλλά και τον αγνώριστο Μπέλα Λουγκόζι σε δεύτερο, αλλά χαρακτηριστικό ρόλο.

Ο ήρωας του φιλμ, που έχει μόλις περισυλλεγεί από τη θάλασσα μετά το ναυάγιό του, αποβιβάζεται χωρίς τη θέλησή του σε ένα μυστηριώδες νησί που ῾῾δεν βρίσκεται στο χάρτη῾῾ και όπου το πλοίο που τον μάζεψε πρέπει να αφήσει κάποιες προμήθειες. Εκεί θα συναντήσει τον παράξενο δρ. Μορό και τους αλλόκοτους κατοίκους του νησιού και, σιγά σιγά, θα ανακαλύψει το φριχτό μυστικό που κρύβει το νησί (και ο Μορό βεβαίως).

Φυσικά σήμερα η ταινία δεν θα μπορούσε να μας τρομάξει, όπως έκανε στην εποχή της. Νομίζω όμως ότι αυτό λίγο ενδιαφέρει. Η ουσία βρίσκεται στο ότι μέχρι σήμερα βλέπεται άνετα, κυρίως χάρη στην υποβλητικότητα της ατμόσφαιράς της και στην αγωνία στην οποία κρατά τον θεατή. Πιστεύω ότι η διαρκώς ανησυχητική, μυστηριώδης ατμόσφαιρα είναι το βασικό στοιχείο που την κάνει εξαιρετική. Και ο θαυμάσιος Λότον. Να μη ξεχνάμε όμως και το ότι το φιλμ, όπως και το βιβλίο, θέτουν τα ερωτήματά τους: Ως πού μπορεί (ή, αν θέλετε, ως πού έχει δικαίωμα) να φτάσει η επιστήμη; Και, ακόμα πιο δύσκολη ερώτηση: Μπορεί / πρέπει να υπάρχει ηθική σ᾽αυτήν ή η ηθική θυσιάζεται μπροστά στην απόκτηση γνώσης; Ο Μορό, βλέπετε, δεν είναι σαδιστής. Είναι διψασμένος για γνώση και για να την αποκτήσει δεν διστάζει μπροστά σε τίποτα.

Από τα καλύτερα φιλμ φανταστικού της δεκαετίας (και γενικότερα κατά τη γνώμη μου) δικαίως θεωρείται κλασική και αποτελεί must για τους φίλους του φανταστικού και όχι μόνο.

"THE DAMNED DON'T CRY" Ή ΠΕΡΙ ΑΠΛΗΣΤΙΑΣ

 

Η Τζόαν Κρόφορντ ερμηνεύει έναν από τους καλύτερους ρόλους της στο "The Damned don't Cry" που γύρισε το 1950 ο Vincent Sherman (1906-2006). 

Ένας γκάνγκστερ δολοφονείται και μια κυρία της υψηλής κοινωνίας, που φαίνεται ότι ήταν ερωμένη του, εξαφανίζεται. Η αστυνομία ψάχνει τα ίχνη της, αλλά εκείνη δεν είναι πουθενά καταχωρημένη. Μοιάζει να μην έχει παρελθόν. Εμείς βεβαίως τη βλέπουμε από την πρώτη στιγμή να επιστρέφει στο φτωχικό σπίτι των γονιών της (και ο πατέρας της να την υποδέχεται ψυχρά). Τι έχει συμβεί; Σε φλας μπακ βλέπουμε την ιστορία της, την άνοδο και την πτώση δηλαδή ενός αδίστακτου ανθρώπου.

Η Κρόφορντ ερμηνεύει έναν εξαιρετικά ῾῾κακό῾῾ χαρακτήρα. Μια αμόρφωτη γυναίκα που, με όπλα την ομορφιά βεβαίως, αλλά κυρίως την ακόρεστη φιλοδοξία της, ξεκινά από τα χαμηλά στρώματα για να κατακτήσει τον κόσμο και να απολαύσει ό,τι μέχρι τότε της στέρησε η ζωή. Το θέμα είναι ότι πρόκειται για ένα άτομο κυριολεκτικά αδίστακτο. Η λέξη ηθική της είναι άγνωστη. Χρησιμοποιεί τους άντρες σαν πιόνια, τον καθένα την κατάλληλη στιγμή, με μοναδικό στόχο να ανέβει. Η κάθετη βελτίωση των συνθηκών ζωής της δεν της αρκεί. Κάθε άλλο. Στόχος είναι αποκλειστικά και μόνο η κορυφή και τίποτα λιγότερο δεν μπορεί να την ικανοποιήσει.

Τελικά νομίζω ότι το φιλμ είναι μια εξαιρετική μελέτη της ανθρώπινης απληστίας και των αποτελεσμάτων της. Πάνω στους άλλους σίγουρα, αλλά, τελικά, ακόμα και πάνω στον ίδιο τον  αδίστακτο άπληστο. Πρόκειται, νομίζω, για ένα είδος εθισμού. Ο άπληστος δεν μπορεί να σταματήσει. Τα θέλει όλα, όλα, και μετά θέλει κι άλλα. Προσωπικά το βρίσκω απόλυτα ψυχοπαθολογικό. Και το κακό που παράγει τεράστιο (πάντοτε θεωρούσα ότι η απληστία είναι από τους βασικούς λόγους της σύγχρονης κοινωνικής υποβάθμισης). Η ταινία εξετάζει κάπως και τους λόγους που μπορεί να δημιουργήθηκε στην ηρωίδα το σύνδρομο της απληστίας: Οι μίζερες συνθήκες που βίωσε μέχρι να τα παρατήσει όλα και να ν᾽ αρχίσει την ιλιγγιώδη άνοδο, η οποία βέβαια θα έχει το αποτέλεσμα που είχε στον Ίκαρο (δεν σας κάνω σπόιλερ, είναι γνωστό από την αρχή). 

Πολύ καλό φιλμ, όχι ακριβώς νουάρ αλλά με στοιχεία του, που θεωρώ απαραίτητο για τους φίλους του παλιού Χόλιγουντ (και όχι μόνο βεβαίως).

"THE LAST VERMEER" : ΠΕΡΙ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΑΠΑΤΗΣ

 

Το 2019 ο Dan Friedkin γυρίζει την πρώτη του ταινία (υπήρξε παραγωγός από το 2017), το ενδιαφέρον "The Last Vermeer" με τον Γκάι Πιρς στο βασικό ρόλο.

Το 1945 η Ολλανδία έχει μόλις απαλευθερωθεί από τους ναζί και την εξουσια έχουν προσωρινά οι νικητές σύμμαχοι. Γίνονται πολλές εκκαθαρίσεις και αρκετοί από τους ολλανδούς προδότες, άνθρωποι δηλαδή που συμμάχησαν ή πρόσφεραν υπηρεσίες στους γερμανούς, εκτελούνται με συνοπτικές διαδικασίες. Την ίδια τύχη θα έχει μάλλον και ένας ζωγράφος, ο οποίος ζει πολυτελώς σε βίλα και ο οποίος κατηγορείται ότι πούλησε στους κατακτητές εθνικούς θησαυρούς της Ολλανδίας, κλασικά δηλαδή ολλανδικά έργα τέχνης. Ιδιαίτερα είναι γνωστή η πώληση ενός αριστουργήματος του Βερμέερ στον ίδιο τον Γκέρινγκ για τεράστιο ποσό. Ένας βρετανός (ή αμερικανός, δεν θυμάμαι) αξιωματικός αναλαμβάνει να ερευνήσει την υπόθεση πριν τη δίκη. Σιγά - σιγά αρχίζει να πείθεται για την αθωότητα του αλαζόνα και συχνά εκνευριστικού στη συμπεριφορά του καλλιτέχνη.

Η ιστορία είναι απόλυτα αληθινή και μάλιστα πολύ γνωστή στους ασχολούμενους με την τέχνη, αφού αφορά τον περίφημο Han van Meegren. Τώρα βέβαια σίγουρα έχουν προστεθεί τα χολιγουντιανά αλατοπίπερα ώστε να διατηρείται η ένταση και το μυστήριο, ο σκελετός της όμως παραμένει, όπως είπα, αληθινός. Το πρόβλημα είναι ότι αν δεν τον γνωρίζετε, δεν μπορώ να αποκαλύψω τίποτα γι᾽αυτόν γιατί θα ήταν σπόιλερ. Το φιλμ καλύπτεται από μυστήριο μέχρι τα μισά περίπου και δεν θα ήθελα να το χαλάσω. Μετά τα μισά, όταν αποκαλύπτονται κάποια πράγματα, το σασπένς συνεχίζεται, αφού έχουμε τα της δίκης και την αβέβαιη έκβασή της.

Βρήκα το φιλμ καλό και ενδιαφέρον στον προβληματισμό του. Κυρίως είναι ένας στοχασμός πάνω στην τέχνη και την αξία της (ή μη αξια της) και πολλά είναι τα ερωτήματα που τίθενται σε σχέση μ᾽αυτήν. Και πάλι δεν μπορώ για τους προαναφερθέντες λόγους να σχολιάσω περισσότερα. Ιστορικά σκιαγραφεί καλά το χάος και την αστάθεια που επικρατούσαν στην Ευρώπη (στο συγκεκριμένο παράδειγμα στην Ολλανδία), ιστορικό περιβάλλον που παλιότερα είχαν εκμεταλλευτεί - συχνά με αριστουργηματικά αποτελέσματα - φιλμ όπως ο ῾Τρίτος Άνθρωπος῾, το "Berlin Experiment" ή το  "Europa". Αλλά και σχολιάζει το θέμα της κάθαρσης ή μάλλον μιας κάθαρσης που ποτέ δεν ολοκληρώθηκε όσο θα έπρεπε στην Ευρώπη, σε σχέση με τους προδότες. Και, βέβαια, το βασικό θέμα είναι η αμφιλεγόμενη ηθική σε πολλά πράγματα, θέμα που αφήνεται ανοιχτό: Τι είναι ηθικό και τι όχι, τι είναι αλήθεια και τι ψέμμα, τι είναι αντίσταση ενάντια στην κτηνωδία και τι υποταγή και συνεργασία, θα το κρίνετε εσείς μετά το ανοιχτό τέλος.

Πέραν όλων αυτών, η ταινία είναι καλογυρισμένη και νομίζω ότι μπορεί να κρατήσει τον θεατή και ως αστυνομικής υφής θρίλερ. Οπότε όλα καλά.

᾽᾽ Ο ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΚΥΚΛΟΣ῾῾ ΚΑΙ Ο ΔΩΡΙΚΟΣ ΜΕΛΒΙΛ

 

Ο Jean-Pierre Melville (1917-1973) είναι ο γάλλος δημιουργός με το προσωπικό ύφος που αναβάθμισε το γαλλικό αστυνομικό φιλμ. Το ύφος αυτό άνετα μπορεί να χαρακτηριστεί δωρικό: Ελάχιστοι διάλογοι, μουντά, καθημερινά σκηνικά δίχως τον παραμικρό εξωραϊσμό (μπορούμε ίσως να μιλάμε για αποφυγή κάθε έννοιας ῾῾ωραίου῾῾ στις εικόνες του), λιτότητα και οικονομία σε όλα, άτεγκτοι χαρακτήρες με μια ιδιόρυθμη, προσωπική ηθική...  Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά του σκηνοθέτη συναντώνται στον ῾῾Κόκκινο Κύκλο῾῾ (Le Cercle Rouge) του 1970, με ένα απίστευτο καστ ηθοποιών: Αλέν Ντελόν, Ιβ Μοντάν, Τζαν Μαρία Βολοντέ, Αντρέ Μπουρβίλ!

Ένας κλέφτης αποφυλακίζεται μετά από 5 χρόνια. Ένας δεσμοφύλακας του προτείνει να οργανώσει μ ια ληστεία κοσμημάτων. Εκείνος όμως προτιμά να περάσει από το πρώην αφεντικό του (αφήνεται να εννοηθεί ότι αυτός είναι υπαίτιος για τη φυλάκισή του, ενώ ο ήρωάς μας δεν τον έχει καρφώσει όλα αυτά τα χρόνια). Εκεί ληστεύει το αφεντικό και φεύγει με τα λεφτά, ενώ δύο δολοφόνοι τον κυνηγούν. Οι δρόμοι του θα διασταυρωθούν με έναν εγκληματία που μόλις έχει δραπετεύσει. Όταν τα λεφτά της ληστείας θα χαθούν, ο κλέφτης, ο δραπέτης και ένας αλκοολικός πρώην αστυνομικός θα ενωθούν για να πραγματοποιήσουν τη ληστεία κοσμημάτων που πρότεινε ο δεμοφύλακας, ενώ ένας επίμονος, μεθοδικός και όχι και τόσο ηθικός στις μεθόδους του αστυνομικός κυνηγά το δραπέτη...

Ο χειρισμός από τον Μελβίλ σε μια τέτοια ιστορία είναι ακριβώς αντίθετος αό ό,τι θα έκανε ένας αμερικανός σκηνοθέτης. Είπαμε: Όλα εδώ είναι λιτά, στεγνά. Δεν ξέροπυμε τίποτα για το παρελθόν των ηρώων, ελάχιστα για την προσωπική τους ζωή. Ο δημιουργός ενδιαφέρεται μόνο για το παρόν, για την ιστορία που αφηγείται. Και καταφέρνει να κρατά τον θεατή παρά τη μεγάλη διάρκεια (140 λεπτά). Από τις κλασικές αστυνομικές ταινίες γαλλικού στιλ και, ως εκ τούτου, κυρίως για τους φίλους του ιδιαίτερου αυτού υποείδους.

ΤΟ "EASTER PARADE" ΚΑΙ ΤΑ ΚΛΑΣΙΚΑ ΜΙΟΥΖΙΚΑΛ

 

Το "Easter Parade" που γύρισε το 1948 ο Charles Walters (1911-1982) είναι ένα ακόμα κλασικό χολιγουντιανό μιούζικαλ της χρυσής εποχής του είδους και, φυσικά, όπως όλα τα μιούζικαλ, συστήνεται μόνο στους λάτρεις του σπάνιου σήμερα είδους αυτού. Και μόνο το πρωταγωνιστικό ζεύγος θα μπορούσε να το κάνει κλασικό: Φρεντ Αστέρ και Τζούντι Γκάρλαντ. Αλλά βεβαίως υπάρχουν και τα υπέροχα (μερικά πολύ γνωστά) τραγούδια του μεγάλου Irving Berlin.

Υπόθεση: Ο Αστέρ και η παρτενέρ του (Αν Μίλερ) είναι ένα διάσημο χορευτικό ζεύγος. Εκείνος θα ήθελε να είναι και πραγματικό ζεύγος, εκείνη όμως, ψηλομύτα γαρ, τον εγκαταλείπει για να "μεγαλοπιαστεί" σε μια πιο σοβαρή χορευτική παράσταση. Εκείνος οργισμένος δηλώνει ότι μπορεί να κάνει σταρ στη θέση της οποιαδήποτε άσημη κοπελίτσα. Πάει λοιπόν σ' ένα κλαμπ, διαλέγει στην τύχη μια άσημη νεαρή χορεύτρια (η οποία πέφτει από τα σύννεφα όταν μαθαίνει ποιος είναι αυτός που τη διάλεξε), αρχίζει να την εκπαιδεύει και μαζί ξεκινάν τα δικά τους νούμερα. Και φυσικά οι ερωτικές καταστάσεις μπλέκονται, καθώς η πρώην παρτενέρ προσπαθεί να τα φτιάξει με τον πλούσιο καλύτερο φίλο του Αστέρ.

Αυτά. Όπως συχνά συμβαίνει στα παλιά μιούζικαλ, η ιστορία είναι μάλλον χαζή. Ερωτικές ίντριγκες, ψυχολογία μηδέν. Πώς ακριβώς αλλάζουν γνώμη όλοι την τελευταία στιγμή και βολεύονται άπαντες και είναι ευτυχισμένοι (σιγά μη δεν ήταν) είναι απορίας άξιο. Αλλά, είπαμε, σ' αυτά τα μιουζικαλ τέτοιου είδους συμβάσεις πρέπει να τις έχουμε δεχτεί εξ αρχής. Όσοι τα απολαμβλανουν τα απολαμβάνουν για τα τέλεια χορευτικά νούμερα, για τα τραγούδια, τα σκηνικά, τα κοστούμια... για το ιδιότυπο θέαμα τέλος πάντων και όχι για το βάθος τους. Εδώ επίσης τίθεται και πάλι (το έχω ξαναδεί στο είδος) της σύγκρισης ""σοβαρής" και "ελαφράς" τέχνης (χορού για να είμαστε ακριβείς). Παραδόξως το φιλμ δεν παίρνει θέση (όλα καλά είναι, μοιάζει να λέει), αλλά είναι σαφές ότι όλοι θα αγαπήσουμε περισσότερο τα "ελαφρά" θεάματα, αυτά με τον Αστέρ και τη Γκάρλαντ δηλαδή. Επίσης κάπου υπάρχει και το πολυχρησιμοποιημένο θέμα του Πυγμαλίωνα (του φτασμένου που εκπαιδεύει μια άσχετη επαρχιοτοπούλα). Θυμηθείτε το "Ωραία μου Κυρία"...

Αυτά. Είπαμε ότι είναι κλασικό, αλλά μόνο για τους φίλους του είδους, που ξέρουν πολύ καλά και αποδέχονται τις συμβάσεις για τις οποίες μιλήσαμε.

"BAD DAY AT BLACK ROCK" : ΕΝΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΓΟΥΕΣΤΕΡΝ

 

Να μια εξαιρετική ταινία της οποίας την ύπαρξη αγνοούσα: Το "Bad Day at Black Rock" του 1955 γυρίστηκε από τον John Sturges (1910-1992) με εντυπωσιακό καστ: Σπένσερ Τρέισι στο βασικό ρόλο, Ρόμπερτ Ράιαν, Έρνεστ Μποργκνάιν, Λι Μάρβιν. Θυμίζει πολύ κλασικό γουέστερν, ωστόσο διαδραματίζεται στη σύγχρονη εποχή (λέγοντας σύγχρονη εννοούμε το 1955 που γυρίστηκε, οπότε υπάρχουν αυτοκίνητα, μοντέρνα τρένα κλπ.). 

Σε μια μικρή πόλη κυριολεκτικά στο πουθενά το τρένο που περνά από εκεί σταματά για πρώτη φορά μετά από 4 χρόνια για να αποβιβαστεί ένας μεσήλικας μονόχειρας. Από την πρώτη κιόλας στιγμή θα αντιμετωπίσει μια ξεκάθαρα εχθρική στάση από τους κάτοικους, η οποία θα γίνει ακόμα και ανοιχτά απειλητική όταν θα τους ρωτήσει για έναν γιαπωνέζο που ζούσε εκεί. Τι επτασφράγιστα μυστικά από το παρελθόν κρύβει η απομονωμένη αυτή κοινότητα;

Ολόκληρο το φιλμ παραπέμπει σε γουέστερν: Η πόλη στην έρημο, ξεχασμένη θαρρείς στο χρόνο και ίδια με τις πόλεις - σκηνικά των γουέστερν, η σύγκρουση του ήρωα με τον ῾῾προύχοντα῾῾της πόλης και τους εριστικούς ανθρώπους του, η ίδια η δομή του φιλμ, η ιστορία του οποίου διαρκεί ακριβώς 24 ώρες, μέχρι δηλαδή να ξαναπεράσει το τρένο. Μόνο που εδώ θίγονται διάφορα θέματα, όπως η ολιγαρχία, η συγκέντρωση δηλαδή δύναμης στα χέρια λίγων και ο ρατσισμός. Καθώς και η αποκάλυψη της βρωμιάς που κρύβεται κάτω από την ήσυχη (εδώ κυριολεκτικά ασάλευτη) επιφάνεια των πραγμάτων - η πόλη, βλέπετε, μοιάζει να έχει πραγματικά παγώσει στο χρόνο. Συγχρόνως το αυξανόμενο σασπένς, η κλιμακούμενη κλειστοφοβική ατμόσφαιρα και το πολύ καλό τάιμινγκ εγγυώνται ότι δεν θα πλήξετε καθόλου. 

Το βρήκα πολύ καλό και ιδεολογικά προωθημένο για την εποχή του.

Ο "MODIGLIANI" ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΕΣ ΜΙΑΣ ΜΕΛΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

"Modigliani" είναι ο τίτλος μιας ταινίας που γύρισε ο Mick Davis το 2004 και πραγματεύεται τα τελευταία χρόνια της ζωής του μεγάλου ζωγράφου, με τον Άντι Γκαρσία στον ομώνυμο ρόλο. Κυρίως επικεντρώνεται στη δύσκολη και θυελλώδη σχέση του με την Jeanne Hebuterne, που ήταν και μοντέλο του. Μ᾽αυτήν έκανε μία κόρη και, όταν πέθανε, η Jeanne ήταν έγκυος και πάλι.

Έτσι στο φιλμ βλέπουμε υποτίθεται το όλο κλίμα της εποχής (δεκαετία 1910-20) στο καλλιτεχνικό Παρίσι (παγκόσμια πρωτεύουσα της τέχνης τότε), ενώ πλήθος από προσωπικότητες της τέχνης παρελαύνουν από την οθόνη: Πικάσο, Σουτίν, Κοκτό, Γερτρούδη Στάιν, Ρενουάρ, Ντερέν... για να αναφέρουμε μερικούς μόνο. Εκτός από την ερωτική σχέση που προαναφέραμε και, βεβαίως, τον μποέμ και επιρρεπή σε κάθε λογής καταχρήσεις (αλκοόλ, ναρκωτικά κλπ.) χαρακτήρα του Μοντιλιάνι, η ταινία έχι μια ανεξήγητη εμμονή με τη σχέση Πικάσο - Μοντιλιάνι. Η σχέση αυτή παρουσιάζεται ως σχέση αγάπης - μίσους, οι δύο καλλιτέχνες δείχνονται ως ανταγωνιστές, όπου, παρά το ότι ο καθένας εκτιμά τη δουλειά του άλλου, δεν χάνουν ευκαιρία να προσβάλλουν ή και να ταπεινώσουν ο ένας τον άλλον. Λυπάμαι που θα απογοητεύσω το θεατή που έχει γοητευτεί από τόσο βαθύ κουτσομπολιό, αλλά μάλλον τίποτα τέτοιο δεν συνέβαινε. Οι δυο τους ήταν φίλοι και γείτονες και μετά από κάποια στιγμή απομακρύνθηκαν, καθώς ο Πικάσο δεν ενέκρινε την πέρα για πέρα αυτοκαταστροφική προσωπικότητα του πρώην φίλου του. Αυτό είναι όλο.

Γενικά η ταινία με απογοήτευσε. Συναισθηματική, μελό σε κάποια σημεία, με διάφορες φανταστικές επινοήσεις των σεναριογράφων για να αυξηθεί το όποιο σασπένς, μοιάζει να είναι ένα διαρκές κουτσομπολιό για τις καλλιτεχνικές σχέσεις της εποχής παρά οιτιδήποτε άλλο. Το αποκορύφωμα είναι η ανεξήγητη αντιπάθεια για τον Πικάσο, που τον παρουσιάζει σχεδόν αποκλειστικά αρνητικά, άγνωστο γιατί (όχι ότι ήταν ο καλύτερος χαρακτήρας σε πολλά ζητήματα, αλλά πάντως δεν ήταν καθόλου έτσι όπως θα δείτε). Ακόμα και η εξωτερική εμφάνιση είναι ανεξήγητης επιλογής: Ήταν κοντός, αλλά ποτέ χοντρός. Και ντυνόταν όχι με το γελοίο τρόπο που τον παροπυσιάζει το φιλμ, αλλά, αντίθετα, είχε υιοθετήσει μια ῾¨εργατική῾῾ ατημέλητη γκαρνταρόμπα. Τι να πω... 

Θα πω πάντως ότι τουλάχιστον όλα τα δραματικά γεγονότα αμεσως μετά το θάνατο του Μοντιλιάνι είναι αληθινά.

"THE CREMATOR" : ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΑΝΙΑ ΓΙΑ ΘΑΝΑΤΟ

 

Την εποχή της άνθισης του τσέχικου σινεμά στα 60ς, την εποχή της ῾῾Ἅνοιξης της Πράγας῾῾, ο Juraj Herz (1934-2018) γυρίζει το 1969 το "The Cremator", μια από τις πιο παράξενες, αλλά και εμβληματικές ταινίες του κινήματος. 

Στις δεκαετίες του 30 και του 40 ένας ιδιοκτήτης κρεματορίου ζει με την οικογένειά του. Πιστεύει απόλυτα ότι η καύση είναι όχι μόνο ο καλύτερος τρόπος για τη μετά θάνατον μεταχείρηση του σώματος, αλλά, όσο ο καιρός περνά, ότι η καύση είναι η ιδανική λύτρρωση για τα βάσανα της ζωής όλων των ανθρώπων. Οι ιδέες αυτές φουντώνουν καθώς ο ναζισμός γιγαντώνεται και τελικά ο ήρωας οδηγείται σε απόλυτη παράνοια, όταν την κατάληψη της χώρας, ο ναζισμός γίνεται καθεστώς. κι εκείνος πιστό του όργανο

Ταινία με πολλά επίπεδα και διαρκώς αυξανόμενη παράνοια, έχει ως ήρωα έναν μειλίχιο, γλοιώδη, μονίμως χαμογελαστό οικογενειάρχη, με απόλυτα συντηρητικές μικροαστικές αξίες - πατρίδα, οικογένεια κλπ. -, αλλά ταυτόχρονα, αφού καμία απ᾽αυτες δεν είναι ουσιαστικά δικές του, αλλά απλώς παπαγαλίζει ό,τι πιο κοινότυπο υπάρχει γύρω του, γίνεται όλο και πιο επιρρεπής στον ανερχόμενο ναζισμό. Μπορεί να ειδωθεί ως μία απόλυτη καταδίκη και κατάμαυρη σάτιρα του μικροαστού (που ως όνειρο έχει να γίνει μεγαλοαστός): Η συντηρητικότητά του, οι ελιγμοί του ώστε να βρίσκεται πάντοτε με το μέρος των εκάστοτε νικητών, η έλλειψη δικών του ιδεών και ιδανικών και η απλπή παπαγαλία οτιδήποτε επικρατεί γενικώς στον κοινωνικό του περίγυρο, η επιθυμία για κοινωνική άνοδο με κάθε τρόπο και κάθε μέσο, η απόλυτη υποταγή στην εκάστοτε εξουσία... και άλλα πολλά. Μπορεί επίσης να ειδωθεί ως μελέτη για το ναζισμό, ως απόλυτου αρνητή της ζωής και τιμητή του θανάτου καθώς και για της απόλυτης παράνοιας που ενυπάρχει σε κάθε ακραιφνή ναζί. Άλλωστε το κρεσέντο του φιλμ όσο πλησιάζουμε στο τέλος είναι απόλυτα παρανοϊκό και θανατόφιλο.

Ο πρωταγωνιστής είναι εκπληκτικός. Με συνεχείς μονολόγους, καθώς η κάμερα τον ακολουθεί, μειλίχιος, ευγενικός και χαμογελαστός, όπως είπαμε, αλλά ταυτόχρονα φρικτά καταπιεστικός με την οικογένεια και τους υφισταμένους του, γίνεται μια από τις πλέον αξέχαστες και ανατριχιαστικές φιγούρες στην ιστορία του σινεμά. Και φυσικά, το είπαμε, το μαύρο, σαρδόνειο χιούμορ και η ανηλεής σάτιρα παραμονεύει πίσω από κάθε στιγμή της εφιαλτικής αυτής ιστορίας. Από τα πιο αξιομνημόνευτα φιλμ του τσέχικου σινεμά.

 

Το μακρινό 1930 ο μεγάλος αυστριακός σκηνοθέτης Josef von Sternberg (1894-1969) και η πρωταγωνίστριά του Μάρλεν Ντίτριχ, που μόλις έχουν θριαμβεύσει με τον ῾῾Γαλάζιο Άγγελο῾῾,  καταφθάνουν  στο Χόλιγουντ και γυρίζουν το εξωτικό "Morocco" (Μαρόκο δηλαδή). 

Όπου, ενώ στην πόλη Μογκαντόρ καταφθάνει ένα μέρος από την ταλαιπωρημένη Λεγεώνα των Ξένων για να γλεντήσει με αλκοόλ και γυναίκες, φτάνει από την Ευρώπη και η περίφημη τραγουδίστρια - περφόρμερ Amy Jolly για εμφανίσεις σε διάσημο καμπαρέ. Ενώ μπορεί να έχει όποιον άντρα θελήσει, εκείνη θα ερωτευτεί έναν τυχοδιώκτη στρατιώτη της λεγεώνας με ύποπτο παρελθόν και, επί πλέον, γνωστό γυναικά. Συγχρόνως ένας ζάπλουτος τζέντλεμαν και φανατικός εργένης ως τώρα, θέλει να την κάνει γυναίκα του.

Εξωτισμός, ερωτισμός, μεγάλα πάθη, τοπία της ερήμου, φλογερές γυναίκες και τυχοδιώκτες μπλέκονται στην ταινία αυτή κάνοντάς την κλασική. Ίσως να μη διαθέτει την παρακμιακή δύναμη του προαναφερθέντος ῾῾Γαλάζιου Άγγελου῾῾, είναι όμως εξαιρετική. Η Ντίτριχ είναι απίστευτα γοητευτική και ο Γκάρι Κούπερ απίστευτα... νέος. Και περιέχει και την σκηνή που σόκαρε τότε, όπου, στο περίφημο νούμερό της στο καμπαρέ, από τα πλέον ερωτικές σκηνές του σινεμά, ντυμένη αντρικά η Ντίτριχ φιλά στο στόμα μια όμορφη και αριστοκρατική θαμώνα, δημιουργώντας έτσι συνειρμούς για την αμφισεξουαλικότητά της. 

Φυσικά το φιλμ μιλά πάνω απ᾽όλα για το ερωτικό πάθος και τη δύναμή του, πάθος που, ως γνωστόν, μπορεί να γίνει αυτοκαταστροφικό. Αν το δούμε φεμινιστικά ίσως και να είναι κάπως απαξιωτική η εικόνα μιας απόλυτα δυνατής και αυτάρκους γυναίκας (και μάλιστα σ᾽αυτή την παλιά εποχή) να σέρνεται πίσω από έναν μάλλον αδιάφορο, περιφρονητικό ενίοτε, άνδρα που, ακόμα κι αν ενδιαφερόταν, δεν έχει τίποτα να της προσφέρει. Αλλά είπαμε: Έτσι είναι τα μεγάλα πάθη... 

Ατμοσφαιρική ταινία από ένα μεγάλο δημιουργό, συνίσταται στους φίλους του παλιού, κλασικού σινεμά.

"OTHERLIFE" :ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΜΥΑΛΟΥ... ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

 

Στο κοντινό μέλλον μια ουσία που μπαίνει ως κολύριο στο μάτι ῾῾σταματά῾῾το χρόνο. Υπό την επήρειά της μπορεί κανείς να βιώσει ένα χρόνο, ας πούμε, με όλες τις εμπειρίες που αυτός επιφυλάσσει, ενώ στον πραγματικό χρόνο να έχουν περάσει μόλις λίγα δευτερόλεπτα. Και, μια που το είδος της εμπειρίας μπορεί να προβλεφτεί (διακοπές, έρωτας, αναμνήσεις ή οτιδήποτε άλλο), η εμπορική αξία της ουσίας είναι ανυπολόγιστη. Αλλά ανάμεσα στους νεαρούς ερευνητές που την έχουν εφεύρει θα ξεσπάσει ένας ανελέητος αγώνας για τη χρήση της, τις προεκτάσεις της και την ηθική πλευρά του θέματος.

Αυτά συμβαίνουν στην ενδιαφέρουσα αυστραλέζικη ταινία επισημονικής φαντασίας "OtherLife" του 2017, πρώτη μεγάλου μήκους του Ben C. Lucas, που δίχως εφέ και βαβούρα που συνοδεύει πολλά σύγχρονα φιλμ ΕΦ, καταφέρνει να διατηρεί το σασπένς, να διαθέτει ανατροπές και, συγχρόνως, να θίγει αρκετά θέματα. Και, βεβαίως, πρώτο και σπουδαιότερο αυτό της διαχείρησης (πώς, από ποιους και για ποιους σκοπούς) της επιστήμης και των επιτευγμάτων της. Θέμα, βεβαίως, καυτό στις μέρες μας (σε όλο τον 20ό και μετά αιώνα θα λέγαμε). 

Νομίζω ότι αξίζει την προσοχή σας - αν και, όπως συμβαίνει αρκετές φορές τελευταία, οι ανατροπές στο τέλος παραείναι πολλές και δυσκολοχώνευτες...

O "JOSEP" ΚΑΙ Η ΤΥΧΗ ΚΑΠΟΙΩΝ ΙΣΠΑΝΩΝ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΩΝ

 

Ο Josep Bartoli ήταν ένας ισπανός έντονα πολιτικοποιημένος σχεδιαστής και συνδικαλιστής. Μετά τη νίκη των φασιστών κατέφυγε στη Γαλλία, όπου κλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Αυτή κυρίως την περίοδο της ζωής του αφηγείται το καλό γαλλικό φιλμ κινουμένων σχεδίων "Josep" (2020), πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Aurel.

Ηττημένοι αριστεροί ισπανοί αντιφασίστες καταφεύγουν στη νότια Γαλλία μετά τον ισπανικό εμφύλιο. Εκεί όμως, αντι να βρουν βοήθεια και συμπαράσταση, κλείνονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, συχνά κάτω από απάνθρωπες συνθήκες. Ιδιαίτερα αν οι γάλλοι δεσμοφύλακες είναι δεξιοί ή φασίστες... Στη σύγχρονη εποχή ένας ετοιμοθάνατος γέρος αφηγείται στον έφηβο εγγονό του την ιστορία του. Βλέπετε, πίσω στα 1939, υπήρξε χωροφύλακας αποσπασμένος σε ένα τέτοιο στρατόπεδο, όπου γνώρισε τον Josep, έναν καλλιτέχνη που σχεδίαζε ασταμάτητα παρά τις άγριες συνθήκες και τη διαρκή βία από τιους άλλους χωροφύλακες. Ο νέος τότε αφηγητής, μην αντέχοντας τη φρίκη, τον βοηθά να δραπετεύσει και αργότερα τον συναντά στο Μεξικό, όπου ο Josep είναι καταξιωένος καλλιτέχνης και εραστής της Φρίντα Κάλο!

Η αληθινή αυτή ιστορία δίνεται εδώ με ωραίο, εκφραστικό, καθόλου ντισνεϊκό ή κομπιουτερέ σχέδιο και μας γνωρίζει μια σχετικά άγνωστη πτυχή της ιστορίας: Την απάνθρωπη συμπεριφορά των γάλλων (όχι όλων προφανώς) απέναντι στους ηττημένους ισπανούς αντιφασίστες, η οποία, νομίζω, παραμένει ένα από τα μελανά σημεία της γαλλικής ιστορίας. Συγκινητικό, ενίοτε δυνατό, με πολιτική άποψη, εκτός από το ιστορικό και εικαστικό ενδιαφέρον, μας δείχνει τη σταδιακή αφύπνιση ενός αγαθού, συνηθισμένου και παντελώς απολίτικου αρχικά ανθρώπου (του ανύποπτου χωροφύλακα - αφηγητή) απέναντι σε καταστάσεις που θα προκαλούσαν την αντίδραση κάθε τίμιου ανθρώπου.

Από τις καλές ταινίες του 2020, μιας λειψής και σημαδεμένης από τον ιό χρονιάς.

O BUCK ROGERS ΣΤΟ "PLANET OF THE OUTLAWS" ΚΑΙ Η ΑΦΕΛΕΙΑ ΜΕΧΡΙ ΒΛΑΚΕΙΑΣ

 

Κάποτε, στη δεκαετία του 30, υπήρχαν τα κινηματοιγραφικά σίριαλς. Ταινίες της μισής ώρας σε συνέχειες, που, αν πήγαινες κάθε εβδομάδα σινεμά, έβλεπες ένα επεισόδιο πριν την κανονική ταινία. Ταρζάν, Φλας Γκόρντον, Μπακ Ρότζερς, ήταν μερικοί από τους ήρωες των σειρών αυτών, που αποτέλεσαν βέβαια τους προγόνους των σημερινών τηλεοπτικών σίριαλ.

Ο Μπακ Ρότζερς ήταν ένας δημοφιλέστατος ήρωας του ομώνυμου κομικς επιστημονικής φαντασίας. Κινηματογραφικό σίριαλ έγινε το 1939. Είχε διάρκεια 237 λεπτών, είχε προβληθεί σε 12 επεισόδια και είχε γυριστεί από τους Ford Beebe και Saul Goodkind. Καλά μέχρι εδώ. Το 1953 όμως η σειρά αυτή πετσοκόφτηκε, υπέστη διαφορετικό μοντάζ και περιορίστηκε σε 71 λεπτά με σκοπό να (ξανα)βγεί στα σινεμά, ως μία ῾῾κανονική῾῾ ταινία αυτή τη φορά με τίτλο "Planet Outlaws". Σιγά μην ήταν κανονική...

Ο Μπακ Ρότζερς είναι πιλότος του 20ού αιώνα. Πιλοτάροντας με τη φίλη του πέφτουν, καταψύχονται και ξυπνάνε 500 χρόνια μετά για να βρουν τον κόσμο να κυβερνάται από τη συμμορία παρανόμων του Killer Kane. Φυσικά θα αναλάβουν δράση, μαζί με κάποιους επαναστάτες που κρύβονται σε μια μυστική πόλη, για να ανατρέψουν τον ῾῾κακό῾῾, ο οποίος, σημειωτέον, μετατρέπει τους αιχμαλώτους του σε άβουλους σκλάβους με μια συσκευή που τους φορά στο κεφάλι.

Δεν έχω δει το ορίτζιναλ τετράωρο σίριαλ, σας διαβεβαιώνω όμως η ταινία πραγματικά δεν βλέπεται. Δεν ξέρω αν φταίει το κακό μοντάζ και το άγριο πετσόκομμα (σίγουρα φταίνε κι αυτά, γι᾽αυτό και διαπιστώνει κανείς χάσματα στην αφήγηση), σίγουρα πάντως δεν είναι μόνο αυτό. Η πρωτόγονη αφέλεια σήμερα μάλλον θα χαρακτηριζόταν ως βλακεία. Ο Μπακ τα βάζει μόνος του με μια ολόκληρη αυτοκρατορία, μπαινοβγαίνει πανεύκολα στο παλάτι του αρχηγού του σύμπαντος, ρίχνει μπουνιές... Άσε που με ένα διθέσιο σκάφος πηγαινοέρχονται κάθε λίγο από γη σε Κρόνο (νομίζω) και αντιστρόφως λες και είναι Κολιάτσου - Παγκράτι.

Διαβάζω ότι ολόκληρο το σίριαλ είναι απείρως καλύτερο. Λογικό. Οι 4 ώρες έγινα μία και κάτι. Τουλάχιστον η αφήγηση σίγουρα θα είναι στρωτή και κατανοητή. Το σίριαλ (ας μην το ξεχνάμε) είχε κάνει μεγάλη επιτυχία στην εποχή του. Άλλωστε οι ταινίες ασυτές τότε γυρίζονταν για καθαρή ψυχαγωγία, δίχως να διαθέτουν ούτε γραμμάριο από κάτι (οτιδήποτε) άλλο. ΟΚ. Πάντως το 71λεπτο απομεινάρι μη διανοηθείτε να το δείτε.

"NEVER WEAKEN" Ή ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ

 

Ο Χάρολντ Λόιντ υπήρξε ένας από τους γνωστότερους κωμικους του βωβού κινηματογράφου. Σε κάποιες ταινίες του ῾῾ειδικεύεται῾῾ σε επικίνδυνους ρόλους που δεν ενδείκνυνται σε όσους πάσχουν από υψοφοβία. Το "Never Weaken" γυρίζεται το 1921 από Fred Newmeyer (1888-1967), έναν σκηνοθέτη που είχε ειδικευτεί στις μικρού μήκους κωμωδίες της εποχής, έχει μάλιστα γυρίσει και άλλες γνωστές ταινίες  του Λόιντ, και χάθηκε με την έλευση του ομιλούντος. Το φιλμ είναι 30λεπτο, όπως μικρές σε διάρκεια είναι οι περισσότερες κωμωδίες της εποχής.

Ἐνας νεαρός υπάλληλος είναι ερωτευμένος με την κοπέλα του διπλανού γραφείου. Όταν αντιλαμβάνεται (από παρεξήση) ότι εκείνη πρόκειται να παντρευτεί άλλον, αποφασίζει να αυτοκτονήσει, πράγμα που αποδεικνύεται πολύ δύσκολο. Αντίθετα εμπλέκεται άθελά του σε μια σειρά από ῾῾υψοφοβικές῾῾ περιπέτειες σε έναν υπό ανέγερση ουρανοξύστη.

Νομίζω ότι το φιλμ παραμένει απολαυστικό έναν αιώνα μετά (το συνειδητοποιείτε;). Περιέχει μια σειρά από έξυπνα γκαγκς (σ᾽αυτά στηρίζοινταν άλλωστε οι περισσότερες από αυτές τις κωμωδίες), τα οποία μάλιστα, επειδή εδώ κινδυνεύει διαρκώς η ίδια η ζωή του ήρωα, δημιουργούν μονίμως σασπένς, μετατρέπονας έτσι την ταινία σε ένα είδος πρωτόγονου κωμικού θρίλερ. Σύντομο και διασκεδαστικό!

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ

Θα προσέξατε ίσως ότι τον αρκετό τελευταίο καιρό οι περισσότερες ταινίες για τις οποίες γράφω μου αρέσουν και παίρνουν καλά σχόλια. Δεν είναι τυχαίο. Στην εποχή του πρωτοφανούς πολύμηνου εγκλεισμού που βιώνουμε, επιλέγω από μια πραγματικά ατελείωτη γκάμα επιλογών είτε φιλμ με πολύ καλές κριτικές είτε επαναλήψεις ταινιών που παλιά (μερικές πολύ-πολύ παλιά) έχω δει, δεν θυμάμαι μεν, αλλά ξέρω καλά ότι μου είχαν αρέσει τότε. Γι' αυτό και οι συνεχεις καλές κριτικές. Όπως καταλαβαίνετε όσο παραμένουμε μέσα το σερί άνω του μετρίου ταινιών θα συνεχιστεί.

Θα είδατε επίσης ότι δεν έχω επιλέξει τα παραδοσιακά "Καλύτερα του 2020". Πώς να επιλέξω όμως με τους κινηματογράφους κλειστούς και όλα τα άλλα, με ελάχιστες ταινίες του 20 να έχουν προβληθεί, δίχως έναν στοιχειώδη οδηγό κριτικών συτην παραγωγή της χρονιάς (ποιά παραγωγή;)... Ό,τι πάρει τυχαία το αυτί μου ως αξιόλογο και το βρω κάπου... Ίσως κάποια στιγμή να αναρτήσω έναν κατάλογο των καλύτερων φιλμ του 20 (υποκειμενικότατο βεβαίως, όπως πάντα), αλλά θα είναι εξ ορισμού λειψός. Είπαμε: Ό,τι θα εχει τύχει να δώ...

"NORTH COUNTRY": ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΦΑΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

 Το "North Country" (Άνιση Μάχη στην Ελλάδα) είναι μια ταινία της νεοζηλανδής Niki Caro του 2005, με καλή ερμηνεία από την Σαρλίζ Θερόν, αλλά και την Φράνσις ΜακΝτόρμαντ στο δεύτερο γυναικείο ρόλο και τον Γούντι Χάρελσον και τον Σον Μπιν...

Πρόκειται για ελεύθερη μεταφορά μιας αληθινής ιστορίας (επίκαιρης δυστυχώς στις μέρες μας) που συνέβει το 1984: Είναι η ιστορία της πρώτης γυναίκας στις ΗΠΑ που κέρδισε δίκη για σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο δουλειάς της. Συγκεκριμένα σε ένα ορυχείο, όπου λίγες γυναίκες δούλευαν απέναντι σε μια συντριπτική (και προσβλητικότατη) πλειοψηφία ανδρών εργαζόμενων.

Ρεαλιστικό φιλμ, καλά γυρισμένο, που αφηγείται με φλας μπακ την ιστορία και καταλήγει σε δικαστικό δράμα, καθώς σε αρκετό μέρος του (όχι όμως στο μεγαλύτερο) παρακολουθούμε την πολύκροτη δίκη, η οποία σημειωτέον δεν γίνεται εναντίον συγκεκριμένου άνδρα (ή ανδρών), αλλά εναντίον της ιδιοκτήτριας εταιρίας του ορυχείου, η οποία κάνει σαφώς τα στραβά μάτια σε μια ολόκληρη σειρά από παρενοχλήσεις και προσβλητική και μεροληπτική συμπεριφορά απέναντι στις λίγες γυναίκες εργαζόμενές της. Έτσι η ταινία γίνεται καθαρά φεμινιστική με την ευρύτερη έννοια του όρου και όχι μόνο στο συγκεκριμένο θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης. Και φυσικά είναι μια ακόμα ματιά στην γενική καφρίλα μεγάλου μέρους αμερικανών (στην επαρχία ιδιαίτερα). Να διευκρινήσω εδώ ότι η καφρίλα αυτή δεν λείπει από οποιοδήποτε σχεδόν μέρος του πλανήτη, αλλά έχω την εντύπωση ότι στις ΗΠΑ το ποσοστό είναι μάλλον αυξημένο σε σχέση με την υπόλοιπη δύση τουλάχιστον.

Καλή ταινία, με καλές προθέσεις, που κρατά τον θεατή, δίχως όμως να αποφεύγει τις αμερικανιές σε αρκετά σημεία (ξαφνικές ανατροπές, περισσή γενναιότητα, ίσως κάποιοι σχηματικοί χαρακτήρες κλπ.). Αυτά, αν και μάλλον μυθοπλαστικά και φανταστικά, θεωρούνται προφανώς απαραίτητα στο Χόλιγουντ για να κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή. Πάντως, αν σας αρέσει το ρεαλιστικό σινεμά, είναι καλή ταινία πάνω σε ένα καυτό θέμα. Και συνοδεύεται από σημαντική μουσική και τραγούδια του Μπομπ Ντίλαν!