"KIMI" Ή Ο "ΣΙΩΠΗΛΟΣ ΜΑΡΤΥΡΑΣ" ΣΤΗΝ ΜΕΤΑ-COVID ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ

 

Το 2022 ο "παντός καιρού" αλλά συνήθως ικανός Steven Soderbergh γυρίζει το θρίλερ "Kimi" με την ανερχόμενη Zoe Kravitz, ένα θρίλερ πραγματικά της ψηφιακής, αλλά και μετα-covid εποχής.

Μια αγοραφοβική (μετά από ένα τραυματικό συμβάν που της έχει συμβεί) κοπέλα που δουλεύει σε υπολογιστές ζει κλεισμένη στο σπίτι της, εργάζεται από εκεί και αρνείται να βγει έξω. Ώσπου, δουλεύοντας πάνω σε μια εξελιγμένη τεχνητή νοημοσύνη που καταγράφει διάφορα, πιάνει μια συνομιλία που θα μπορούσε να αφορά ακόμα και φόνο. Προσπαθεί να επικοινωνήσει με την εταιρία της, αλλά τα προβλήματα θα πολλαπλασιάζονται διαρκώς...

Ο Σόντερμπεργκ "πατά" κατ' ευθείαν (ή, αν θέλετε, αναφέρεται άμεσα) στα κλασικά "Σιωπηλός Μάρτυρας" του Χίτσκοκ βεβαίως, αλλά και στο "Blow Up" του Αντονιόνι. Συνδυάζει τα δύο, τα μεταφέρει στο σήμερα ανακατεύοντας τις τραυματικές επιπτώσεις του covid, τις ψηφιακές νοημοσύνες στιλ "Αλέξα" που έχουν ήδη μπει σε πολλά σπίτια (αλλά πιο προχωρημένες υποτίθεται) και κάνουν αυτόματα ό,τι τις διατάξεις με φωνητικές εντολές, το χάος του διαδικτύου, τους χάκερς, τους "κομπιουτεράδες", τους όλο και περισσότερους ανθρώπους που εργάζονται από το σπίτι, τις αδηφάγες εταιρίες του σύγχρονου "φιλελεύθερου" (= αποκλειστικά ιδιωτικού) καπιταλισμού κλπ. και κάνει ένα σύγχρονο θρίλερ που μόνο μετά το 2020 θα μπορούσε να γυριστεί, με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό το κλειστοφοβικό στοιχείο, αφού είναι γυρισμένο κατά τα 2/3 μέσα στο σπίτι της ηρωίδας (δίχως αυτό να κουράζει κατά τη γνώμη μου).

Το καλό είναι ότι διαθέτει σασπένς, κρατά νομίζω τον θεατή και, τέλος πάντων, βλέπεται ευχάριστα. Το κακό είναι ότι όλα αυτά τα έχουμε ξαναδεί σε πλήθος παραλλαγών χιλιάδες φορές. Απλώς, όπως είπαμε, μεταφέρονται όλα στο σήμερα. Ουσιαστικά το σενάριο δεν διαθέτει εκπλήξεις - είναι προβλέψιμο θα έλεγα - ενώ η εντελώς τελευταία σκηνή μάλλον εύκολη μπορεί να χαρακτηριστεί. Δεν θα πλήξετε, αλλά δεν θα δείτε και τίποτα πρωτότυπο.

ΣΤΟΝ ΕΦΙΑΛΤΙΚΟ ΝΑΡΚΟ-ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ "TRAFFIC"

Έχω ξαναπεί ότι ο Steven Soderbergh είναι ένας σκηνοθέτης που μπορεί να κάνει τα πάντα και κάθε φιλμ του είναι διαφορετικό από το άλλο. Μια από τις καλύτερες στιγμές του, κατά τη γνώμη μου, είναι το "Traffic" του 2000, μια εξονυχιστική ματιά στον εφιαλτικό κόσμο των ναρκωτικών, κοιταγμένη μάλιστα από πολλές πλευρές και γωνίες. Σ' αυτό το πολλαπλό κοίταγμα έγκειται νομίζω η αξία της.
Την ταινία διαπερνούν τρείς αφηγηματικοί άξονες, που σχετίζονται βέβαια μεταξύ τους: Ο πρώτος βρίσκεται στο Μεξικό, τόπο κατασκευής και πηγή προέλευσης των σκληρών ναρκωτικών και εράσματος στις γειτονικές ΗΠΑ, και παρακολουθεί τις προσπάθειες ενός τίμιου αστυνομικού (από τους ελάχιστους τέτοιους σε μια απόλυτα διεφθαρμένη χώρα) ενάντια στα καρτέλ των ναρκωτικών. Ο δεύτερος αφορά έναν υψηλά ιστάμενο εισαγγελέα στις ΗΠΑ, ο οποίος ετοιμάζεται να διοριστεί επικεφαλής στη χώρα του στον τομέα της δίωξης ναρκωτικών. Ο τρίτος αφορά την προσωπική ζωή του εισαγγελέα, της 16χρονης κόρης του συγκεκριμένα, η οποία έχει γίνει χρήστης ηρωίνης και κινδυνεύει άμεσα.
Μέσα από αυτή την πολλαπλή λοιπόν εξέταση ενός από τα ανησυχητικότερα φαινόμενα της εποχής μας, αποτυπώνεται η πορεία των ναρκωτικών από τον τόπο παρασκευής μέχρι τον τόπο κατανάλωσης και οι πολλαπλές επιπτώσεις, σαν ντόμινο, τόσο σε υψηλό, γενικό, όσο και σε καθημερινό επίπεδο. Τα ναρκωτικά πλήτουν εξ ίσου τα πάμφτωχα, εξαθλιωμένα στρώματα του πληθυσμού, όσο και τις ανώτερες τάξεις. Και επειδή στο βρώμικο αυτό εμπόριο παίζονται δις, μάλλον ουδείς στην πραγματικότητα θέλει (ή μπορεί) να αντιμετωπίσει το φαινόμενο, τόσο στο φτωχό Μεξικό όσο και στις πλούσιες ΗΠΑ. Το φιλμ μας δείχνει και το "δεν θέλω" (βλέπε διαφθορά σε όλα τα επίπεδα) και το "δεν μπορώ" (βλέπε το αδιέξοδο τέλος της ταινίας).
Ο Soderbergh χρησιμοποιεί διαφορετική γκάμα χρωμάτων για κάθε μια από τις παράλληλες ιστορίες. Κυριαρχία του κίτρινου στο Μεξικό, του μπλε στις ΗΠΑ στους κύκλους αντιμετώπισης της μάστιγας και "φυσιολογικά" χρώματα σε άλλες σκηνές. Έτσι, ακόμα και χρωματικά, γνωρίζουμε από το πρώτο πλάνο πού βρισκόμαστε κάθε φορά. Οι καλοί ηθοποιοί (Μάικλ Ντάγκλας, Μπενίτσιο ντελ Τόρο, Κάθλιν Ζέτα Τζόουνς, Τόμας Μίλιαν, Ντένις Κουέιντ κλπ.) στηρίζουν το όλο αποτέλεσμα.
Εννοείται ότι στον χώρο αυτόν οι πάντες είναι αδίστακτοι και οι φόνοι συχνοί. Το φιλμ λοιπόν καταγράφει μέσα από πολλαπλές σκοπιές τον εφιάλτη, καθώς και την ουσιαστική αδυναμία αντιμετώπιής του. Κι ίσως αυτή η απελπισμένη παραδοχή της αδυναμίας - αφού έχει δείξει τις φριχτές συνέπειες της μάστιγας - είναι που κάνει τόσο δυνατή και τόσο ανησηυχητική την ταινία.

ΟΙ "OCEAN'S 12" ΩΣ ΒΑΡΕΤΟ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ

Εξακολουθώ να πιστεύω ότι ο Steven Soderbergh, ένας σκηνοθέτης ο οποίος ούτως ή άλλως έχει ως στιλ το... να μην έχει στιλ γυρίζοντας εντελώς διαφορετικές ταινίες, είναι ικανός για το καλύτερο και για το χειρότερο. Ήδη δεν μου είχαν αρέσει οι "Ocean's 11", ωστόσο φαντάζουν ευρηματικότατοι μπροστά στο sequel τους, το "Ocean's 12" του 2004.
Η γνωστή κομψή και στιλάτη συμμορία του Ocean, μετά την ιδιοφυή ληστεία του πρώτου μέρους, τα βρίσκει σκούρα: Ο "κακός" του πρώτου φιλμ, του οποίου τα λεφτά έκλεψαν, είναι (λογικό) πυρ και μανία. Τους δίνει λοιπόν μια ασφυκτική διορία : ή θα του επιστρέψουν τα εκατομμύρια ή θα τους σκοτώσει, πράγμα πανεύκολο γι' αυτόν. Τα λεφτά βέβαια δεν υπάρχουν (έχουν ξοδευτεί ή επενδυθεί), οπότε η συμπαθής (;) ομάδα είναι αναγκασμένη να κάνει ένα ακόμα πιο εξωφρενικό κόλπο για να τα αποκτήσει. Να όμως που δεν θα τα καταφέρει στην πρώτη προσπάθεια, αφού θα πέσει πάνω σ' έναν ακόμα εξυπνότερο μοναχικό ληστή, ενώ ο χρόνος κυλά...
Νομίζω ότι πρόκειται για τυπικότατο παράδειγμα του να γίνει ένα νο 2 για το νο 2 και μόνο. Στο σίκουελ αυτό οι απιθανότητες πολλαπλασιάζονται ραγδαία, η ψυχολογία εξαφανίζεται παντελώς (όλοι είναι κουλ και άνετοι και κάνουν αστειάκια ενώ τους μένουν λίγες μέρες για να λήξει η προθεσμία, δηλαδή λίγες μέρες ζωής), τα ιδιοφυή (και πρακτικά απραγματοποίητα σχέδια) καταστρώνονται σε χρόνους dt, ο "αντίζηλος" ληστής περνά από πολύπλοκα λέιζερ απλώς με την... ευκινησία του και επειδή είναι σούπερ γυμνασμένος (του οποίου σημειωτέον την ταυτότητα οι ήρωές μας ανακαλύπτουν σε χρόνο επίσης dt, ενώ η αστυνομία αδυνατεί επί χρόνια) και πολλά, πολλά άλλα. Κερασάκι στην τούρτα η σύζυγος του Κλούνεϊ Τζούλια Ρόμπερτς, η οποία χρησιμοποιείται στο κόλπο παριστάνοντας την... πραγματική Τζούλια Ρόμπερτς, επειδή συμπτωματικά της μοιάζει. Σπάνια έχω δει τόσο χάλια και πρόχειρο σενάριο. Και - ίσως κάποιοι διαφωνήσουν - προσωπικά δεν διασκέδασα καθόλου με τα αστεία και τις μπερδεμένες καταστάσεις.
Φυσικά μάλλον μοναδικός λόγος ύπαρξης είναι το να παρελάσει η γνωστή πλειάδα των σούπερ - σταρ (μερικοί για λίγα λεπτά μόνο) : Κλούνεϊ, Ρόμπερτς, Μπραντ Πιτ, Άντι Γκαρσία, Κάθριν Ζέτα-Τζόουνς, Ματ Ντέιμον συν, στο δεύτερο μέρος, Βενσάν Κασέλ και Μπρους Γουίλις υποδυόμενος τον εαυτό του. Ναι, αλλά είναι γνωστό ότι όταν ακούς πολλά κεράσια κράτα μικρό καλάθι. Τελικά, κατά τη γνώμη μου, από τα χειρότερα φιλμ του Soderbergh.

CONTAGION: ΟΤΑΝ Ο ΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΙΝΟΣ

Ο Steven Soderbergh είναι καλός σκηνοθέτης και έχει φτιάξει αξιόλογες και πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ταινίες. Μερικές φορές χρησιμοποιεί ντοκιμαντερίστικο στιλ, αρνούμενος να ποντάρει στο υπερθέαμα. Το "Contagion" του 2011 είναι μια από αυτές τις περιπτώσεις. Εμπνευσμένο προφανώς από την ιστορία με τον ιό των χοίρων, εξερευνά το τι θα συμβεί στον πλανήτη αν ένας παρόμοιος ιός όντως μεταλλαχτεί, και είναι και πιο θανατηφόρος από τον αλήστου μνήμης (ελπίζω) Η1Ν1. Παρακολουθώντας την επιδημία από την πρώτη ως την τελευταία μέρα, καταφέρνει να μας τρομάξει με τον σχετικό ρεαλισμό του και τις αλυσσιδωτές επιπτώσεις που θα είχε μια τέτοια ιστορία σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Όπως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις, η ταινία κατακερματίζεται σε πολλές, παράλληλες δράσεις, που συμβαίνουν σε πολλά μέρη της γης (εξ ου και το απίστευτο καστ, δίχως να υπάρχει ένας αληθινός πρωταγωνιστής). Το μοντάζ είναι δυναμικό και το ενδιαφέρον διαρκές, δίχως όμως κορυφώσεις, άγριες σκηνές δράσης και εκκωφαντικά δράματα. Αυτό ακριβώς το συνεχές "flat", ηθελημένο προφανώς, είναι που δεν με κάνει να μιλήσω για εντυπωσιακό φιλμ ή, τέλος πάντων, για κάτι που θα μου μείνει ιδιαίτερα. Μπορεί μάλιστα να υπάρχουν και κάποιες αντιρρήσεις: Ο "καλός" Οργανισμός Υγείας που πασχίζει για το καλό όλων, ο "κακός" και αδίστακτος blogger που θέλει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση χρησιμοποιώντας ακόμα και κατάφωρα ψέμματα, οι ελάχιστες αναφορές στο ρόλο και τα παιχνίδια των φαρμακευτικών εταιριών και στο ρόλο των media, δίνουν μια μάλλον εξωραϊσμένη εικόνα των πραγμάτων (όχι ότι δεν υπάρχουν πάμπολλοι τέτοιοι bloggers ή δημοσιογράφοι, ούτε ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι του Οργανισμού που θα κάνουν άψογα τη δουλειά τους, αλλά είναι η χρήση κάποιων χαρακτήρων ως αρχέτυπα που ενοχλεί κάπως). Συνολικά λοιπόν δεν ενθουσιάστηκα. Η άποψή μου είναι, θα έλεγα, χλιαρή. Έμεινα μάλλον με μια επίγευση του στιλ "μα γιατί όλα αυτά; Μόνο για να μας τρομάξει;". Πάντως αναγνωρίζω την άρνηση από μέρους του Soderbergh κάθε προσπάθειας εντυπωσιασμού, την εμφανή του προσπάθεια να κάνει μια όσο το δυνατόν ρεαλιστική καταγραφή του πώς θα ήταν τα πράγματα στην εφιαλτική αυτή περίπτωση, στο worst case σενάριο. Άφησα τελευταίο το καστ. Σπάνια έχουμε δει στην οθόνη τόσους μαζεμένους σταρ. Σημειώστε λοιπόν: Γκουίνεθ Πάλτροου, Κέιτ Γουίνσλετ, Ματ Νέιμον, Τζουντ Λο, Μαριάν Κοτιγιάρ, Λόρενς Φίσμπερν, Έλιοτ Γκουλντ. Αν αυτό αποτελεί πόλο έλξης για σας, δεν έχετε παρά να το δοκιμάσετε.

ΕΝΑΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΣΚΛΗΡΟΣ "ΕΓΓΛΕΖΟΣ"

Θεωρώ τον "Εγγλέζο" (The limey) που γύρισε το 1999 ο Steven Soderbergh μια από τις καλύτερες ταινίες του. Με έναν εξαιρετικό μάλιστα Τερενς Σταμπ, που παίρνει όλο το φιλμ πάνω του.
Ένας εγγλέζος που μόλις βγήκε από τη φυλακή πάει στην Αμερική για να βρει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δολοφονήθηκε η κόρη του. Ανακαλύπτει ότι αυτή τα είχε με έναν παραγωγό δίσκων, αληθινό απομεινάρι των '60ς, ο οποίος τώρα τα έχει με μια άλλη πανέμορφη μικρή. Φυσικά η βία είναι ζήτημα χρόνου να ξεσπάσει.
Αυτό που από την πρώτη στιγμή εντυπωσιάζει, είναι το εξαιρετικό και πρωτότυπο μοντάζ του Soderbergh. Κοφτό, με διαρκή μπρος - πίσω στο χρόνο, με επαναλήψεις, παίζει με την αντίληψη του θεατή και αποτελεί το σήμα κατατεθέν της ταινίας. Πέραν αυτού όμως ενδιαφέρον έχει και ο χαρακτήρας του σκληρού εγγλέζου, που βρίσκεται έξω από τα νερά του όταν βουτά στην αμερικάνικη κουλτούρα. Και βέβαια, καλτ στοιχείο είναι και η παρουσία του "κακού" Πίτερ Φόντα, που ουσιαστικά παίζει τον εαυτό του και βρίσκεται στα καλύτερά του όταν αφηγείται ιστορίες από την εποχή αυτή που - ποιος ξέρει; - μπορεί νά' ναι και αληθινές και να τις έζησε ο ίδιος...
Η ταινία δεν επικεντρώνεται τόσο στη δράση - η οποία πάντως υπάρχει - όσο στις σχέσες μεταξύ των ηρώων και κυρίως στην προσωπικότητα του πατέρα. Προσπαθεί άραγε να βρει όντως το δολοφόνο της κόρης του ή όλο αυτό είναι γέννημα τύψεων, αφού ποτέ του δεν της στάθηκε σαν πατέρας; Μήπως λοιπόν απλώς προσπαθεί να εξιλεωθεί; Και, τελικά, τι μπορεί να ξέρει αυτός για την κόρη του, που ουσιαστικά τη θυμάται μόνο σαν παιδί;
Ενδιαφέρον φιλμ, γυρισμένο με τρόπο που μπορεί να ξενίσει τον μέσο θεατή, βρίσκει τον δημιουργό του σε σχετικά πειραματική διάθεση. Ένα δημιουργό που πάντοτε αρεσκόταν να αλλάζει στιλ από ταινία σε ταινία. Διότι, τι σχέση έχουν το ριμέικ του "Σολάρις" με τα διάφορα "Ocean δεκακάτι", το ανεξάρτητο "Σεξ, Ψέματα και Βιντεοταινίες" με την κατάβαση στον κόσμο του φανταστικού στο "Κάφκα", η κοινωνική και οσκαρική "Έριν Μπρόνκοβιτς" με το "Traffic"; Πάντως, ξαναλέω, νομίζω ότι στο "Limey" ο Soderbergh βρίσκεται στις καλές στιγμές του.