LILI MARLEEN : ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΚΑΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΙΣΩ ΤΟΥ

Το 1981 ο Rainer Werner Fassbinder (1945-1982) γυρίζει μία από τις σχετικά (σχετικότατα για την ακρίβεια) "μεγάλες" παραγωγές του, τη "Lili Marleen". Αυτό φυσικά είναι ο τίτλος του πασίγνωστου τραγουδιού, ίσως ενός απο τα πλέον αναγνωρίσιμα και πολυψιθυρισμένα παγκοσμίως. Τι ξέρουμε όμως γι' αυτό; Οι περισότεροι δεν γνωρίζουν καν ποια ήταν η πρώτη εκτέλεση, τότε στον πόλεμο. Δικαίως. Η αρχική τραγουδίστριά του παραμένει πρακτικά άγνωστη, έχοντας ουσιαστικά αυτή μόνο την τεράστια επιτυχία στο ενεργητικό της.
Η ηρωίδα, γερμανίδα και άσημη τραγουδίστρια σε ελβετικά καμπαρέ, είναι τρελά ερωτευμένη (και αμοιβαία) με πλούσιο εβραίο, γόνο αντιναζιστικής οικογένειας, η οποία μάλιστα συμμετέχει ενεργά στην αντίσταση προστατεύοντας ή φυγαδεύοντας γερμανούς εβραίους. Ο πατέρας είναι αντίθετος με την ένωση αυτή, κυρίως επιδή φοβάται ότι η κοπέλα, ακούσια ή εκούσια, μπορεί να καταστρέψει την οργάνωση. Ο ερωτευμένος γιος θα επιμείνει να τη βάλει κι αυτή στην αντίσταση, έχοντάς της απόλυτη εμπιστοσύνη. Κάπου εκεί η κοπέλα θα τραγουδήσει (σχεδόν τυχαία) μια παλιότερη σύνθεση επίσης άσημου συνθέτη. Η "Lili Marleen" θα γίνει τεράστια παγκόσμια επιτυχία κυριολεκτικά σε μία νύχτα, καθώς θα μεταδοθεί από το ραδιόφωνο σε χιλιάδες στρατιώτες στο μέτωπο (και από εκεί και πέρα θα μεταδίδεται ανελλιπώς κάθε νύχτα). Ακολουθούν μέρες δόξας και πλούτου, ώσπου η Lili Marleen, όπως όλοι πλέον αποκαλούν την τραγουδίστρια, λησμονώντας ή αγνοώντας το αληθινό της όνομα, θα γίνει ενθουσιωδώς δεκτή από τον ίδιο τον Χίτλερ. Σημειωτέον ότι ο διαβόητος Γκέμπελς, παμπονηρος υπεύθυνος της γιγάντιας ναζιστικής προπαγάνδας, ήταν αρχικά αντίθετος με την κυκλοφορία του τραγουδιού (τα πάντα φυσικά περνούσαν από άγρια λογοκρισία), επειδή το θεωρούσε καταθλιπτικό, άρα ικανό να ρίξει το ηθικό του στρατού. Η κοπέλα λοιπόν κερδίζει τα πάντα, ο έρωτάς της όμως δυσκολεύει όλο και πιο πολύ, καθώς πλέον οι μετακινήσεις του καλού της στη Γερμανία γίνονται όλο και πιο δύσκολες και, κυρίως, επικίνδυνες...
Μελόδραμα ουσιαστικά, με την συχνή πρωταγωνίστρια του Fassbinder Χάνα Σιγκούλα στο βασικό ρόλο, προσπαθεί να καταδείξει τις "παράπλευρες" επιπτώσεις και απώλειες του φριχτού πολέμου στον άμαχο πληθυσμό, αλλά και τη απίστευτη δύναμη  ενός τραγουδιού (ίσως της τέχνης γενικότερα). Ταυτόχρονα στοχάζεται πάνω στις αντιφατικές πολλές φορές αξίες και τη σχετικότητα της ηθικής, κυρίως σε τόσο ταραγμένες εποχές, όπως αυτή που διαδραματίζεται το φιλμ. Οι φίλοι του σκηνοθέτη θα την απολαύσουν - αν και αρκετά πλούσια παραγωγή για τα "χειροποίητα" δεδομένα του ακούραστου αυτού δημιουργού (υπενθυμίζω ότι στα 37 χρόνια που έζησε πρόλαβε να γυρίσει 24 ταινίες μεγάλου μήκους (!!!) δίχως να μετρήσουμε και τις πολλές τηλεοπτικές).

ΟΤΑΝ ΕΚΛΑΨΕ Η ΠΕΤΡΑ ΦΟΝ ΚΑΝΤ

Αναμφισβήτητα ο Rainer Werner Fassbinder (1945-1982) υπήρξε μια σημαντική όσο και ιδιόμορφη περίπτωση στο κινηματογραφικό σύμπαν. Και μόνο το γεγονός ότι πέθανε μόλις 37 χρονών αφήνοντας πίσω του πάνω από 40 (!!!) ταινίες είναι ικανό να προκαλέσει δέος. Απόλυτα παρακμιακός, αλκοολικός, δύσκολος χαρακτήρας, ώθησε τη ζωή του στα άκρα και την έκαψε.
Παρά τον σεβασμό που τρέφω για την περίπτωσή του, θα μου επιτρέψετε να μην τον συγκαταλέγω στους αγαπημένους μου σκηνοθέτες, αφού αρκετές από τις ταινίες του μου προκαλούν πλήξη, παρά την σε βάθος εξερεύνηση των χαρακτήρων των ηρώων τους. Έτσι, "Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ" του 1972 με κούρασαν για αρκετούς λόγους.
Λίγα για τη ιστορία όμως: Η ομώνυμη ηρωίδα είναι διάσημη σχεδιάστρια μόδας. Σκληρή, άκαρδη, κυνική, με άθλιο φέρσιμο στην αμίλητη υπηρέτρια / γραμματέα / συνεργάτη της. Ώσπου γνωρίζει μια όμορφη νέα κοπέλα που θέλει να γίνει μοντέλο, την ερωτεύεται παράφορα και σύντομα χάνει κάθε έλεγχο, παραπαίοντας από την αυτοταπείνωση στην υστερία.
Για τον Fassbinder ο πόθος είναι το υπέρτατο κίνητρο των ανθρώπινων πράξεων. Και ο έρωτας είναι ικανός να αντιστρέψει τους ρόλους, κάνοντας τον κυνηγό θήραμα, τον εξουσιαστή εξουσιαζόμενο, τον εγωμανή ταπεινωμένο. Καλά και ενδιαφέροντα όλα αυτά. Ωστόσο στα "Δάκρυα..." με ενοχλούν αρκετά πράγματα: Το βαθύ μελοδραματικό στοιχείο, που δεν είναι και το καλύτερό μου. Ο εγκλεισμός σ' ένα και μόνο δωμάτιο (ούτε καν σπίτι, δωμάτιο), στο οποίο διαδραματίζεται ολόκληρη η ταινία. Πάνω απ' όλα όμως με ενοχλεί η αφόρητη (και ηθελημένη βεβαίως) θεατρικότητα, που είναι στοιχείο που πάντοτε με κουράζει στο σινεμά. Ο εγκλεισμός που είπαμε, ο σαφής χωρισμός σε πράξεις περισσότερο παρά σε σεκάνς, το απόλυτα θεατρικό, "ψεύτικο" (ηθελημένα, το ξαναλέω) παίξιμο των ηθοποιών, που είναι αποκλειστικά γυναίκες. Δεν κατηγορώ τον Fassbinder. Σέβομαι τις αισθητικές επιλογές του (μπαρόκ ενίοτε, από τα σκηνικά μέχρι την επιλογή της μουσικής), απλώς δεν μου ταιριάζουν καθόλου. Ξέρω ότι πολλοί είναι αφοσιωμένοι οπαδοί του. Κανένα πρόβλημα. Είναι καθαρά θέμα γούστου. Εγώ πάντως με δυσκολία παρακολούθησα το φιλμ.