"TRED SOFTLY STRANGER" : ΜΟΙΡΑΙΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΗΣΤΕΙΕΣ ΣΕ ΜΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΟΛΑΣΗ

 

Το "Tread Softly Stranger" του 1958 γυρίζεται από τον άγνωστό μου Gordon Parry (1908-1981) και είναι ένα ακόμα πολύ καλό βρετανικό νουάρ.

Ένας τζογαδόρος τυχοδιώκτης φεύγει από το Λονδίνο (όπου απειλείται) και επιστρέφει στη βιομηχανική πόλη του, όπου θα μείνει με τον αδελφό του. Ο τελευταίος όμως, νευρικός και ασταθής, είναι ερωτευμένος με μια σέξι μπαργούμαν. Μέχρι πού θα φτάσει γι' αυτήν και τι θα κάνει ο "άσωτος" πλην όμως πολύ πιο συγκροτημένος νεοαφιχθείς αδελφός για να τον βοηθήσει; Κι όλα αυτά ενώ ένα ερωτικό τρίγωνο θα σχηματιστεί...

Ασπρόμαυρη φυσικά ταινία με ενδιαφέρουσα πλοκή και αρκετή αγωνία για το πού θα καταλήξουν όλα, αφού ο κλοιός γίνεται όλο και πιο ασφυκτικός γύρω από τους τρεις πρωταγωνιστές. Και η ασφυκτική ατμόσφαιρα επιτείνεται λόγω της εικόνας που διαθέτει η ταινία. Το τεράστιο χυτήριο, όπου δουλεύει όλη σχεδόν η πόλη, με τους καπνούς και τις φλόγες του θυμίζει αληθινή κόλαση (ιδίως στα νυχτερινά πλάνα). Τα στενόχωρα, λιτά εσωτερικά, οι ταράτσες των σπιτιών που επικοινωνούν και όπου γίνονται διάφορες συναντήσεις (σήμα κατατεθέν της ταινίας), οι σκηνές στους γυμνούς δρόμους της μικρής πόλης, όλα επιτείνουν το ασφυκτικό αίσθημα, που γίνεται εντονότερο λόγω του ότι δεν μπορεί να υπάρχει "ιδιωτικότητα" και όλοι σχεδόν γνωρίζονται με όλους. Πώς να είναι η ζωή σ' ένα τέτοιο μέρος; Μέσα σ' όλα αυτά η εντυπωσιακή Νταϊάνα Ντορς λάμπει ως - απόλυτα κατανοητό - αντικείμενο του πόθου, που μπορεί να εκτροχιάσει τα πάντα. Άσχετα αν και η ίδια θα βρεθεί στον κλοιό...  

Πολύ καλή (και άγνωστη) ταινία, συνίσταται στους φίλους του νουάρ ιδιαίτερα. Ακόμα και για τη ζοφερή εικόνα του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο διαδραματίζεται η αλυσίδα των γεγονότων που κάνει την κατάσταση όλο και πιο άσχημη...

"Ζ" ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ

 

Βλέποντας πρόσφατα το περίφημο "Ζ" του Κώστα Γαβρά - ταινία του 1969 να θυμίσω - έμεινα έκπληκτος με το πόσο αντέχει στο χρόνο, πόσο καίρια είναι και πώς εξακολουθεί να παρακολουθείται με αμείωτο ενδιαφέρον. 

Ξέρετε φαντάζομαι ότι αναφέρεται στη δολοφονία του αριστερού βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη από το (ακρο)δεξιό παρακράτος, από εγκληματικά στοιχεία για την ακρίβεια που στηρίζονταν ξεκάθαρα από αρχιμπάτσους, εισαγγελείς και εν γένει υψηλά ιστάμενους αξιωματούχους κάθε είδους. Το φιλμ παρακολουθεί το πώς φτάσαμε στη δολοφονία και κυρίως το τι συνέβη μετά: Το απίστευτο γεγονός δηλαδή ότι ένας γενναίος και άτεγκτος ανακριτής (ο μετέπειτα πρόεδρος της Ελλάδας Σαρτζετάκης), αψηφώντας πιέσεις και απειλές, δεν δίστασε να κατηγορήσει και να σύρει σε εξευτελιστική δίκη όλο αυτό το σκυλολόι (δεν εννοώ τους δολοφόνους που είναι ανεγκέφαλα πιόνια, αλλά τους πολύ υψηλά ιστάμενους που λέγαμε).

Ο Γαβράς χρησιμοποιεί δύο σταρ στους ρόλους των Λαμπράκη - Σαρτζετάκη, τον Υβ Μοντάν και τον Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, αλλά και την Ειρήνη Παππά. Δεν λέει πουθενά ότι μιλά για την Ελλάδα (η χώρα των γεγονότων δεν αναφέρεται), δεν αναφέρει ούτε τα πραγματικά ονόματα, αλλά είναι κάτι παραπάνω από φανερό για τι μιλάει. Στο τέλος μόνο λέγεται ότι Ζ (το σύνθημα που γράφανε παντού οι νέοι μετά τον φόνο) είναι "το πρώτο γράμμα της ελληνικής λέξης Ζει". 

Αυτά για την ιστορία, αλλά και την πολιτική σημασία που είχε η ταινία στην εποχή της. Θυμίζω ότι η προβολή και η τεράστια επιτυχία της διεθνώς (και σε βραβεία και σε εισιτήρια) κατάφερε ένα μεγάλο ηθικό πλήγμα στη χούντα που τότε κυβερνούσε την Ελλάδα. Ήταν βλέπετε οι ίδιοι ακριβώς μηχανισμοί (ενίοτε και τα ίδια άτομα) που λίγα χρόνια μετά την υπόθεση Λαμπράκη κατέλυσαν τη δημοκρατία. Ωστόσο το καλό δεν σταματά εδώ: Η ίδια η ταινία, ως σινεμά πλέον, κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή, που την παρακολουθεί ως ένα πολιτικό θρίλερ. Οι ύπουλοι, υποβρύχιοι μηχανισμοί δείχνονται άψογα, καθώς και ο διαχωρισμός ηθικών αυτούργών και δολοφόνων (και συγχρόνως η άμεση μεταξύ τους σύνδεση). Βλέπετε, οι δολοφόνοι είναι απλώς φανατικοί δεξιοί. Προέρχονται από το χώρο του λούμπεν, είναι αμόρφωτοι, χαμηλού πνευματικού επιπέδου σε όλα, γενικώς ηλίθιοι φανατικοί που οι "επάνω" τους χρησιμοποιούν για τους σκοτεινούς σκοπούς τους. Η συνεργασία της δεξιάς με τέτοια αποβράσματα είναι ένα από τα συγκλονιστικά σημεία του φιλμ (συγχρόνως, για να αναφέρουμε κι αυτό, γίνεται και ο διαχωρισμός ανάμεσα σε ένα "κανονικό" φτωχό δεξιό ψηφοφόρο, που δεν θα έφτανε στο έγκλημα, και των φονιάδων, που όπως είπαμε δεν προέρχονται από το προλεταριάτο αλλά από τους λούμπεν - υποπρολεταριάτο, αν θέλετε την επίσημη λέξη). Να σημειώσω τέλος ότι εκτός του σασπένς και του στοιχείου του θρίλερ, ο Γαβράς δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει ενίοτε ακόμα και χιούμορ σε ένα τόσο σοβαρό και σκοτεινό θέμα.

Πιθανόν να ανακαλύψετε και άλλες αρετές ή "επίπεδα" στην ταινία. Το σίγουρο όμως είναι ότι παραμένει ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά φιλμ που έγιναν ποτέ.   

"WALK A TIGHTROPE" : ΕΝΑΣ ΦΟΝΟΣ ΣΤΗ ΜΟΥΝΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Ο Frank Nesbitt (1932-2007) είναι ένας άγνωστος γενικά βρετανός σκηνοθέτης (3 μόνο μεγάλου μήκους στο ενεργητικό του). Αυτό όμως δεν τον εμπόδισε από το να φτιάξει το 1964 ένα από εκείνα τα βρετανικά νουάρ που λέγαμε σε προηγούμενο post : "Walk a Tightdrop" (με αστείο ελληνικό τίτλο "Ο Δολοφόνος Χτυπούσε το Κουδούνι"). Εξ ίσου άγνωστοι στους περισσότερους είναι και οι ηθοποιοί.

Μια αμερικανίδα ζει στο Λονδίνο, όπου έχει παντρευτεί έναν αρχιτέκτονα. Μια μέρα που έχει βγει μόνη της αντιλαμβάνεται ότι κάποιος την παρακολουθεί. Επιστρέφει σπίτι, χτυπά το κουδούνι (όπως λέει ο τίτλος), εμφανίζεται ο άγνωστος τύπος που την ακολουθούσε και σκοτώνει εν ψυχρώ τον σύζυγο, τον αρχιτέκτονα, μπροστά στα μάτια της έντρομης γυναίκας. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Ίσως το φιλμ να μην εντυπωσιάσει πολλούς. Λόγω Βρετανίας, αν και νουάρ ως ιστορία, δεν έχει ούτε την κλασική νυχτερινή ατμόσφαιρα, ούτε τις σκιές και τους υποβλητικούς φωτισμούς. Αντίθετα είναι γυρισμένο με τον γνωστό, "στέρεο" βρετανικό ρεαλισμό και έκδηλη λιτότητα. Καθημερινότητα στην πόλη, συνηθισμένα σπίτια (κάποια φτωχικά και μίζερα, όπως αυτό του δολοφόνου), ημερήσια πλάνα, φτηνές παμπ και, φυσικά, ασπρόμαυρη φωτογραφία. Ίσως όμως ο ρεαλισμός αυτός να αποτελεί μέρος της γοητείας του. Και μας δείχνει συγχρόνως τις βαθιές ταξικές διαφορές στη χώρα. Δεν έχετε παρά να συγκρίνετε το σπίτι και τους χώρους που κινείται ο δολοφόνος με τα αντίστοιχα της γυναίκας. Και το σενάριο; Μετά τον φόνο ο δολοφόνος απαιτεί από τη σύζυγο που οδύρεται τα λεφτά που του έταξε για να σκοτώσει τον άντρα της. Τι πιο τυπικό σε νουάρ; Κι όμως αυτό συμβαίνει στην αρχή σχεδόν του φιλμ. Με έξυπνο τρόπο στη συνέχεια μας δείχνει να καταλάβουμε ότι και ο δολοφόνος λέει την αλήθεια, αλλά και η κοπέλα είναι πραγματικά απαρηγόρητη και θρηνεί για τον άντρα της που αγαπούσε αληθινά (ο οποίος, σημειωτέον, εντάξει, ήταν οικονομικά άνετος, δεν ήταν όμως σε καμιά περίπτωση αυτό που λέμε πλούσιος, οπότε δεν είχε και τίποτε σπουδαίο να κερδίσει από το θάνατό του). Για μια ακόμα φορά: Τι συμβαίνει;

Προσωπικά με κράτησε σε μεγάλο ενδιαφέρον και με γοήτευσε αυτή η τυπικά βρετανική ατμόσφαιρα. Δεν ξέρω αν θα κάνει και σε σας το ίδιο.

ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ ΠΤΩΣΗ ΣΤΟ "ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΨΥΧΩΝ"

 

Το 2021 ο πάντα ενδιαφέρων Guillermo del Toro γυρίζει το "Μονοπάτι των Χαμένων Ψυχών" (Nightmare Alley) με ένα καστ από γνωστούς ηθοποιούς (Μπράντλεϊ Κούπερ, Ουίλιαμ Νταφόε, Κέιτ Μπλάνσετ, Τόνι Κολέτ, Ρον Πέρλμαν, Ρούνι Μάρα κλπ.) Αυτή τη φορά δεν κινείται στο χώρο του φανταστικού, περνά "ξυστά" όμως, σχεδόν τον αγγίζει.

Κάπου στη δεκαετία του 40 ένας άνδρας με εξαιρετικές ικανότητες να γοητεύει με τα λόγια του τους πάντες γύρω του πιάνει δουλειά σ' ένα περιπλανώμενο τσίρκο και σύντομα γίνεται σταρ εκεί  με διάφορα νούμερα που έχουν σχέση με τη μαντεία (όχι, δεν έχει κάποιο χάρισμα, είναι απλώς πολύ έξυπνος και έτοιμος για απάτες). Θα φύγει με μία κοπέλα από το τσίρκο και θα πάει στη "μεγάλη πόλη", όπου οι βλέψεις του θα γίνουν πολύ υψηλότερες. Σύντομα θα μπλέξει με έναν σκληρό πολυεκατομμυριούχο, αλλά και με μια όμορφη ψυχίατρο, εξ ίσου επικίνδυνη ίσως...

Ο del Toro, με δεδομένη τη σκηνοθετική ικανότητά του, αφηγείται εδώ μια τυπική ιστορία ανόδου και πτώσης. Και γιατί έρχεται η πτώση; Λόγω της μεγαλύτερης ίσως ανθρώπινης κατάρας, της απληστίας. Ο ήρωας θέλει να φτάσει όσο ψηλά γίνεται, εκεί που "κατοικούν" μόνο αυτοί που κυβερνούν ουσιαστικά τον κόσμο (συνήθως εγκληματίες ουσιαστικά και οι ίδιοι) και εκεί δεν υπάρχει χώρος για παρείσακτους. Είναι σίγουρο ότι τα φτερά του θα καούν. Παράλληλα, επειδή ο ήρωάς μας χρησιμοποιεί απάτες που σχετίζονται με την παραψυχολογία, τη μαντεία κλπ., ο σκηνοθέτης βρίσκεται στα νερά του και μπορεί να κινηθεί στους προσφιλείς του χώρους που έστω θυμίζουν φανταστικό.

Οι εικόνες είναι εντυπωσιακές και υποβλητικές, είπαμε ότι η δεξιοτεχνία του del Toro δεν αμφισβητείται, ωστόσο η ταινία μάλλον με κούρασε. Ίσως να φταίει η μεγάλη διάρκεια, ίσως να χάθηκε κάπου ο ρυθμός, αλλά δεν έφυγα απόλυτα ικανοποιημένος. Ίσως να φταίει και η μεγαλεπήβολη ματιά του σκηνοθέτη, δεν ξέρω. Πάντως κάτι δεν μου πήγε καλά για να το χαρακτηρίσω "εξαιρετικό". Ωστόσο σίγουρα τις εικόνες θα τις απολαύσετε.

"CHASE A CROOKED SHADOW": ΟΙ ΣΚΟΤΕΙΝΕΣ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΤΟΥ ΝΟΥΑΡ

 

Μέχρι τώρα δεν είχε τύχει να δω βρετανικό νουάρ, αρκετά από τα οποία, όπως φαίνεται, ήταν πολύ καλά. Σε προσεχείς αναρτήσεις θα αναφερθώ σε κάποια απ' αυτά. Προς το παρόν όμως ιδού το "Chase a Crooked Shadow" του 1958 του γνωστού Michael Anderson (1920-2018), με την Αν Μπάξτερ, τον Ρίτσαρντ Τοντ και τον Χέρμπερτ Λομ (πολύ πριν ο τελευταίος γίνει ο επιθεωρητής / αντίπαλος του ανεκδιήγητου επίσης επιθεωρητή Κλουζό...)

Μια πάμπλουτη κληρονόμος μετά τον θάνατο του πατέρα της και του αδελφού της (ο τελευταίος σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα) αποσύρεται σε πολυτελή οικογενειακή βίλα στην Ισπανία για να συνέλθει, αλλά και να αποφύγει τη δημοσιότητα και τα φλας που την κυνηγούν. Ξαφνικά όμως ένας άγνωστός θα εμφανιστεί στη βίλα δηλώνοντας ότι είναι ο... αδελφός της. Το θέμα δεν είναι τι θα κάνει με εκείνη. Το θέμα είναι ότι πείθει τους πάντες (και πάνω απ' όλα την ισπανική αστυνομία και τις αρχές) ότι είναι όντως ο αδελφός, αφού έχει όλα τα χαρτιά που το αποδεικνύουν και γνωρίζει απίστευτες λεπτομέρειες για προσωπικά ζητήματα. Ένας εφιάλτης θα αρχίσει για την κοπέλα, η οποία ξαφνικά νοιώθει παγιδευμένη στη βίλα της...

Καλό φιλμ, ασπρόμαυρο φυσικά, με ατμοσφαιρική σκηνοθεσία (κυρίως στις νυχτερινές σκηνές στην πανέμορφη βίλα) και διαρκές σασπένς. Ο θεατής αγωνίζεται να λύσει το μυστήριο, αφού ήδη η ταινία τον έχει αφήσει να καταλάβει ότι ο τύπος όντως δεν είναι ο αληθινός αδελφός, ο οποίος όντως έχει πεθάνει. Μα τότε; Βασισμένο στο αρκετά κοινό σεναριακό μοτίβο "κάποιοι πάνε να τρελάνουν μια γυναίκα", η ταινία κρύβει πολλές εκπλήξεις και ανατροπές... Αν είστε φίλοι του είδους να το ψάξετε οπωσδήποτε!

"ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ ΤΥΧΕΡΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ"... Ή ΜΗΠΩΣ ΟΧΙ;

 Ήταν 1973 όταν ο βρετανός Lindsay Anderson (1923-1994), με νωπό ακόμα το βρετανικό free cinema των 60ς στο οποίο είχε πρωτοστατήσει, γυρίζει το εξαιρετικό, σαρκαστικό και εν πολλοίς σουρεαλιστικό (και τρίωρο σχεδόν) "O Lucky Man" (Ένας πολύ Τυχερός Άνθρωπος) με τον Μάλκλομ Μακ Ντάουελ να παίρνει το φιλμ πάνω του, αλλά και τον Ραλφ Ρίτσαρντσον και τη νεαρή τότε Έλεν Μίρεν και, βεβαίως, τα εξαίρετα τραγούδια του Alan Price των Animal να παίζονται live σε αρκετά σημεία του φιλμ.

Ένας νεαρός φιλόδοξος (βλέπε αδίστακτος) πωλητής σε μια εταιρία καφέ αναλαμβάνει (με την ετοιμολογία και την προθυμία του) την προώθηση του προϊόντος σε μια πολύ μεγάλη περιοχή της βόρειας Αγγλίας. Εκεί θα ανέβει κατ' ευθείαν στην κορυφή και θα γευτεί και τις (παράπλευρες) απολαύσεις της επιτυχίας (γυναίκες, έξτρα παράνομο χρήμα... κι όλα αυτά παρέα με τους κάθε λογής "υψηλά ιστάμενους" της περιοχής). Σύντομα οι βλέψεις του θα στραφούν πολύ ψηλότερα, αφού θα βάλει ως στόχο να παντρευτεί την κόρη σκληρού πολυεκατομμυριούχου, απ' αυτούς που παρασκηνιακά κυβερνούν τον πλανήτη. Και, κάπου εκεί, θα αρχίσει η πτώση...

Σαρδόνια σάτιρα του καπιταλισμού και του συστήματος εν γένει, άλλοτε αστεία και άλλοτε τραγική, σαρκάζει τις φιλοδοξίες για άνοδο της μεσαίας τάξης, γελά με το τίμημα που υποχρεώνονται να πληρώσουν γι' αυτήν, επισημαίνει με κάθε τρόπο ότι δεν φτάνεις στην κορυφή αν δεν "πατήσεις επί πτωμάτων", δείχνει να ξέρει με σιγουριά ποιοι πραγματικά κυβερνούν την ανθρωπότητα και με ποιον τρόπο (βλέπε την ιστορία του εκατομμυριούχου και τις κάτι παραπάνω από θερμές σχέσεις του με αιμοσταγή αφρικανό δικτάτορα), εισάγει στην ιστορία τρελούς επιστήμονες και άλλα πολλά που θα ανακαλύψετε στη διάρκειά της. Κι όλα αυτά δοσμένα όχι βαρύγδουπα, αλλά με ανάλαφρο και, κυρίως, σε πολλά σημεία σουρεαλιστικό τρόπο: Από τη μουσική του σημαντικότατου Alan Price (αυτός ήταν ο ιδρυτής των Animals και μετά ο Eric Burdon), ο οποίος διακόπτει τη ροή των γεγονότων για να παίξει ζωντανά τα σχετικά με την ιστορία κομμάτια του (ειδικά γραμμένα για το φιλμ) έως την εμφάνιση του ίδιου του σκηνοθέτη να ψάχνει καστ για την ταινία που πρόκειται να γυρίσει (και να παρεμβαίνει στο πικρό και δυνατό τέλος). Και αν παρατηρήσετε κάποιες φάτσες που ήδη έχετε ξαναδεί μη νομίζετε ότι έχετε παραισθήσεις. Οι ίδιοι ηθοποιοί ερμηνεύουν διαφορετικούς ρόλους στα διαφορετικά περιβάλλοντα στα οποία περιπλανιέται ο αφελέστατος τελικά (παρά την καπατσοσύνη του) ήρωας. 

Από τα διαμάντια του βρετανικού κινηματογράφου των 60ς-70ς, αξίζει σίγουρα την προσοχή σας.

ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΟ, ΑΛΛΑ ΕΜΦΑΝΩΣ ΘΕΑΤΡΙΚΟ "A RAISIN IN THE SUN"

 

Το 1961 ο Daniel Petrie (1920-2004) μεταφέρει στην οθόνη το ήδη επιτυχημένο θεατρικό έργο της Lorraine Hansberry "A Raisin in the Sun" (Ένα Σταφύλι στον Ήλιο) με εξαιρετικούς μαύρους ηθοποιούς με επικεφαλής τους Σίντνεi Πουατιέ και Κλόντια ΜακΝιλ, ένα "βαρύ" οικογενειακό δράμα.

Η ταινία παρακολουθεί μια πολυμελή οικογένεια μαύρων που ζει δύσκολα και φτωχικά σε ένα διαμέρισμα (μητέρα, παντρεμένος γιος με τη γυναίκα και το παιδί τους και αδελφή). Τα μέλη της βρίσκονται συχνά σε ένταση και προστριβές. Όλοι περιμένουν ως μοναδική ελπίδα να βγουν από το τέλμα την επιταγή με το σεβαστό ποσόν που ο μακαρίτης σύζυγος άφησε στη γυναίκα του (τη γιαγιά της οικογένειας), η οποία καλείται να διαχειριστεί όχι μόνο τα λεφτά προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στις ανάγκες ή/και τις απαιτήσεις των παιδιών της, αλλά και τις εντάσεις που λέγαμε. Η επιταγή κάποια στιγμή θα έλθει, θα συμβούν όμως αρκετά μετά την άφιξή της...

Η ταινία για μένα διαθέτει θετικά και αρνητικά. Τα θετικά (εκτός από τις εκπληκτικές ηθοποιίες) βρίσκονται στο πολύ καλό και εξαιρετικά πολυεπίπεδο σενάριο που έγραψε η ίδια η συγγραφέας του θεατρικού. Είναι εντυπωσιακό πόσα θέματα καταφέρνει να θίξει: Τη φτώχεια και τη μιζέρια που είναι η βασική πηγή των προβλημάτων, που γεννιούνται απ' αυτήν. Την αναπόφευκτα άσχημη ατμόσφαιρα όταν τόσα άτομα στριμώχνονται σ' ένα χώρο. Τις ελπίδες των νέων (εδώ του γιου) για ένα ένα καινούριο ξεκίνημα και τον πόθο του να ξεφύγει επιτέλους από τη μιζέρια, να αναπνεύσει, η οποία ελπίδα βεβαίως συνοδεύεται από μεγάλο ρίσκο (που σχετίζεται με το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα : Ή κάνεις τη δική σου επιχείρηση ή τίποτα. Αλλά το να ρίξεις όλα τα λεφτά στη μέλλουσα  επιχείρηση είναι ταυτόχρονα και ένα είδος τζόγου, δεν είναι; Ή όλα ή τίποτα λοιπόν). Από την άλλη υπάρχει η αναπόφευκτη σύγκρουση των γενεών (εδώ στο πρόσωπο της "μοντέρνας" κόρης), όπου τίθενται πολύπλοκα ζητήματα ελευθερίας και η σχέση παραδοσιακού / μοντέρνου. Και, φόντο σε όλα αυτά, η απόλυτα συνειδητός και εκφρασμένος πολλάκις πόθος των νεότερων μελών για φυλετική ισότητα, πρόοδο και κατάργηση όλων των διακρίσεων και ανισοτήτων - στα οποία ενυπάρχει ήδη και η αναζήτηση για τις αρχαίες, αφρικάνικες ρίζες της φυλής. Είναι εκπληκτικό το πόσα σύγχρονα ουσιαστικά αιτήματα θίγονται τόσο πρόωρα (το θεατρικό είχε ήδη επιτυχία το 1960 και ήταν το πρώτο έργο γραμμένο από μαύρη που ανέβηκε στο Μπρόντγουέι). 

Πραγματικά μπορείτε να ανακαλύψετε και πολλά άλλα προβλήματα που τίθενται και το απαραίτητο διττό στοιχείο (θετικό / αρνητικό) που πολλά απ' αυτά εμπεριέχουν. Αυτά όμως στο σενάριο. Διότι προσωπικά η κλασική αυτή ασπρόμαυρη ταινία δεν μου αρέσει τόσο. Ο βασικός λόγος είναι η θεατρική σκιά που πέφτει στο φιλμ, η έλλειψη ουσιαστικά κινηματογραφικής άποψης. Αυτό που βλέπουμε είναι ένα κινηματογραφημένο δράμα δωματίου με όλες τις θεατρικές συμβάσεις. Έτσι από τη μία θαύμαζα την πολυπλοκότητα των θεμάτων που θίγονται (και πόσο φρέσκα είναι αυτά) και από την άλλη κουραζόμουν από τη στατικότητα και τη θεατρικότητα του "δράματος δωματίου". Ίσως η άποψη για ένα κλασικό φιλμ να είναι "αιρετική", αλλά τι να πω; Έτσι ένοιωσα.

"ΑΓΟΡΟΚΟΡΙΤΣΟ": ΜΙΑ ΩΔΗ ΣΤΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ

 

Η εξαιρετική γαλλίδα Celine Sciamma γυρίζει το "Αγοροκόριτσο" (Tomboy) το 2011. Είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία της και, όπως όλες έκτοτε, είναι πολύ καλή. 

Μία οικογένεια με δύο παιδιά (κορίτσια) μετακομίζει σε μια καινούρια γειτονιά. Η μεγάλη κόρη τους όμως, η 10χρονη Laure, ντύνεται unisex, έχει κοντά μαλλιά και συστήνεται στα άλλα παιδιά ως αγόρι. Είναι μάλιστα γεννημένη "αρχηγός" και διαπρέπει και στο ποδόσφαιρο! Τι θα γίνει όταν ένα συνομήλικό της κορίτσι νοιώσει τα πρώτα σκιρτήματα του έρωτα για το "αγόρι" αυτό;

Φυσικά η Sciamma διερευνά και πάλι γυναικεία ζητήματα και, κυρίως, ζητήματα διαφορετικότητας. Και επειδή είναι πολύ καλή σκηνοθέτης δίνει την ιστορία της με ευαισθησία, κατανόηση και συμπάθεια. Τα παιδιά που πρωταγωνιστούν είναι όλα θαυμάσιοι ηθοποιοί, η ιστορία γίνεται όσο προχωρά ασφυκτική καθώς, όπως είναι φυσικό, τα αδιέξοδα για τη μικρή ηρωίδα πληθαίνουν καθώς τα σχολεία ετοιμάζονται να ανοίξουν και θα αποκαλυφτεί η αληθινή της ταυτότητα, η πίεση μεγαλώνει...

Δίχως ακραία γεγονότα και άγριες καταστάσεις η σκηνοθέτης μας δίνει ένα σπαραχτικό πορτρέτο ανθρώπων που νοιώθουν παγιδευμένοι στο σώμα τους, αλλά ο κοινωνικός περίγυρος δεν τους αφήνει να εκφράσουν αυτό που πραγματικά νοιώθουν. Έτσι χτίζει ένα είδος σασπένς (όχι ακραίων καταστάσεων όμως, το λέω πάλι), το οποίο είναι με το ρεαλισμό του ίσως δυνατότερο από τις "κραυγές" που θα εξέπεμπε ένα τέτοιο θέμα στα χέρια ενός άλλου δημιουργού. Εδώ η συμπάθεια, η ζεστασιά, ο "γλυκός (;) παιδικός κόσμος του παιχνιδιού και των πρώτων ερωτικών σκιρτημάτων, δένουν άριστα με το δυνατό δράμα και τα αδιέξοδα της μικρής ηρωίδας. Μπράβο και πάλι στη Sciamma.

Η "ΛΙΜΝΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ" ΚΑΙ Ο ΤΡΟΜΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΡΒΗΓΙΑ

 

Η "Λίμνη των Νεκρών" (De dodes tjern στα νορβηγικά) είναι ένα ασπρόμαυρο νορβηγικό φιλμ που γύρισε ο Kare Bergstrom (1911-1976) το 1958. Πρόκειται για ταινία τρόμου, με αρκετές ωστόσο "προεκτάσεις".

Μια παρέα φίλων, ανδρών και γυναικών, πάει να μείνει για λίγες μέρες σε μια απομονωμένη καλύβα στο δάσος, στην οποία μένει προσωρινά ο αδελφός μίας από την παρέα. Ο θρύλος λέει ότι στην κοντινή λίμνη μπορεί κανείς να ακούσει ακόμα τα ουρλιαχτά ενός τρελού που παλιά είχε διαπράξει φόνους στην περιοχή. Όταν φτάνουν όμως ο αδελφός είναι άφαντος, ενώ παράξενα γεγονότα θα αρχίσουν να συμβαίνουν (με θύματα μάλιστα...)

Ενδιαφέρουσα, αρκετά ατμοσφαιρική ταινία που ανήκει στο χώρο του λεγόμενου "φανταστικού της αμφιβολίας", αφού ο θεατής δεν είναι ποτέ σίγουρος αν όσα συμβαίνουν έχουν σχέση με το υπερφυσικό στοιχείο ή όχι. Εξ άλλου δεν είναι τυχαίο ότι τα μέλη της παρέας δίνουν διαφορετική ο καθένας ερμηνεία στα γεγονότα - ερμηνεία που "συμβολίζει" ανθρώπινες πεποιθήσεις: Ο ένας πιστεύει ότι τα γεγονότα είναι καθαρά υπερφυσικά και έχουν σχέση με το φάντασμα του τρελού, ο άλλος πιστεύει ότι είναι εντελώς φυσικά και προσπαθεί να βρει μια λογική, ρεαλιστική εξήγηση και ο τρίτος θεωρεί, έχοντας ως εργαλείο την ψυχανάλυση, ότι όλα είναι γεννήματα (ή παραισθήσεις) που έχουν σχέση με τον ψυχικό κόσμο των παρευρισκομένων. Έχει κάποιος τελικά δίκιο;

Μην περιμένετε ακριβώς να τρομάξετε, αλλά πάντως πρόκειται για ατμοσφαιρική ταινία (το νυχτερινό δάσος και η λίμνη, η καταιγίδα, οι υπνοβασίες, η ασπρόμαυρη φωτογραφία κλπ.) με αρκετό ενδιαφέρον. Και είναι, νομίζω, αρκετά άγνωστη (και σε μένα πριν τη δω). Επί πλέον ίσως πρόκειται για μια από τις πρώτες φορές που εμφανίζεται το πολυχρησιμοποιημένο αργότερα μοτίβο πολλών ταινιών του είδους: Παρέα απομονώνεται στη φύση (για διακοπές) και της συμβαίνουν διάφορα...

ΥΓ: Μία παρατήρηση μόνο: Η ψυχολογικής φύσης αναληθοφάνεια που υπάρχει σε πάμπολλα φιλμ τρόμου υπάρχει κι εδώ (από το 1958 ήδη): Έχουν συμβεί θάνατοι και ανεξήγητα γεγονότα, η παρέα όμως επιμένει να μένει και να κοιμάται στην καλύβα, ενώ οποιοσδήποτε άνθρωπος που δεν είναι ηθοποιός ταινίας τρόμου θα είχε φύγει με κάθε τρόπο από εκεί (πιθανόν θα είχε αλλάξει και πλανήτη...)

ΑΛΗΘΕΙΑ, "ΤΙ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΟΤΑΝ ΚΟΙΤΑΜΕ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ;"

 Να και μια σύγχρονη γεωργιανή ταινία. "Τι Βλέπουμε όταν Κοιτάμε τον Ουρανό;" (2021), 2η μεγάλου μήκους του Aleksandre Koberidge. Ποιητική, κινείται στο χώρο του φανταστικού, είναι ταυτόχρονα ρεαλιστική και... μόνο για σινεφίλ.

Δύο νέοι συναντιούνται τυχαία και ερωτεύονται κεραυνοβόλα. Εκείνη φοιτήτρια της ιατρικής κι εκείνος ποδοσφαιριστής. Όμως μια κατάρα (!), ένα "κακό μάτι", πέφτει πάνω τους. Τους καταδικάζει  να αλλάξουν μορφή και, ταυτόχρονα, να χάσουν όσες γνώσεις / δεξιότητες είχαν αποκτήσει από την εκπαίδευσή τους. Έτσι το πρωί, ο καθένας στο σπίτι του, ξυπνά με διαφορετικό πρόσωπο και σώμα, ως άλλος άνθρωπος (εδώ κυριολεκτικά). Αναγκάζονται να αλλάξουν δουλειά (να κάνουν κάτι που δεν απαιτεί μόρφωση), ενώ εξακολουθούν να ψάχνουν ο ένας τον άλλον, δίχως να ξέρουν πώς θα καταφέρουν να αναγνωριστούν. Μια σύμπτωση τους φέρνει να δουλεύουν σχεδόν δίπλα - δίπλα, αγνοώντας ότι ο καθένας ότι το αντικείμενο του έρωτά τους βρίσκεται εκεί δίπλα του. Όλα αυτά συμβαίνουν ένα καλοκαίρι όπου όλοι θέλουν να δουν το παγκόσμιο κύπελο που μόλις έχει αρχίσει.

Παραμύθι, δίχως όμως τίποτα το μη ρεαλιστικό ως εικόνα. Όλη αυτή η μαγική ιστορία, με τις κατάρες και τους αδέσποτους σκύλους που ψάχνουν θέση στα υπαίθρια καφέ για να... δουν τα ματς και τα μικρά, ευτελή αντικείμενα που μιλούν και στοχάζονται, αποδίδεται απλώς από τη φωνή του αφηγητή, ενώ εμείς βλέπουμε καθημερινές εικόνες από τη ζωή των ηρώων και την πόλη Κουτάισι (γεωργιανή πόλη με 140.000 περίπου κατοίκους), όπου συμβαίνουν όλα. Για να είμαστε ακριβείς η πόλη και η καθημερινότητά της είναι ίσως ο απόλυτος πρωταγωνιστής του φιλμ. Γι' αυτό σας είπα στην αρχή ότι η ταινία είναι ταυτόχρονα ποιητική, μαγική και απόλυτα ρεαλιστική.

Με μινιμαλιστικό σενάριο (αυτοσχέδιο ίσως), η ταινία είναι γλυκιά, κωμική σε κάποια σημεία, υμνεί τη ζωή, κάνει το Κουτάισι πρωταγωνιστή και είναι το πιο ρεαλιστικό παραμύθι που έχετε δει ποτέ. Ο συμπατριώτης τού σκηνοθέτη Ιοσελιάνι είναι η μεγαλύτερη νομίζω επιρροή, ενώ η Γεωργία (κάτι σαν Ελλάδα των 60ς, αλλά με κινητά τηλέφωνα) δείχνεται στην καθημερινότητά της. Θα μου άρεσε περισσότερο αν δεν είχε τόσο μεγάλη διάρκεια. Προσοχή όμως: Απευθύνεται μόνο σε απόλυτα σινεφίλ, που αρέσκονται σε κάτι εντελώς διαφορετικό (και ταπεινό) από τα κυρίαρχα δυτικά κλισέ.

ΤΟ ΚΑΤΑ ROB ZOMBIE "HALLOWEEN"

 

O Rob Zombie είναι ο ηγέτης του σκληρού συγκροτήματος White Zombie . Είναι όμως και σκηνοθέτης ταινιών τρόμου από το 2003 (προηγουμένως είχε σκηνοθετήσει πολλά βιντεοκλίπ κυρίως για το συγκρότημά του, αλλά και για άλλους). Δεν είχα δει ποτέ ταινία του. Η πρώτη που είδα ήταν το ριμέικ που έκανε στο 2007 στο θρυλικό "Halloween" του Κάρπεντερ βεβαίως (είχαν προηγηθεί και κάμποσα άλλα σίκουελ από άλλους σκηνοθέτες).

Ως ριμέικ η ιστορία είναι περίπου η ίδια. Ο ψυχοπαθής Michael Meyers σκορπά τον τρόμο μαχαιρώνοντας ανεξέλεγκτα τινέιτζερς και άλλους τη νύχτα του Halloween στην πόλη του. Η διαφορά με το πρωτότυπο είναι ότι ο Zombie στο συγκεκριμένο φιλμ ασχολείται πολύ (σε αρκετό τμήμα του πρώτου μέρους της ταινίας) με την παιδική ηλικία του δολοφόνου, την πρώτη δηλαδή εποχή της δράσης του και δείχνει το πώς και το γιατί οδηγήθηκε στην αιματοβαμμένη του τρέλα. Στη συνέχεια πάμε αρκετά χρόνια μετά. Ο δολοφόνος βρίσκεται ισοβίως κλεισμένος σε άσυλο δίχως να επικοινωνεί με κανέναν. Κάποια στιγμή δραπετεύει... και ποιος είδε το θεό και δεν τον φοβήθηκε...

Το ξεκίνησα πολύ επιφυλακτικά. Ωστόσο το φιλμ αποδείχτηκε καλογυρισμένο και σχετικά ενδιαφέρον, καθώς όλο το κομμάτι της παιδικής ηλικίας ρίχνει φως στα κατοπινά φριχτά γεγονότα. Χρησιμοποιεί μάλιστα μια σειρά από καλτ ηθοποιούς: Μάλκολμ Μακ Ντόουελ, Μπραντ Ντούριφ, Ούντο Κίερ, Ντάνι Τρέχο κ.ά.

Δεν είναι αριστούργημα (πώς θα μπορούσε να είναι ένα ριμέικ ;), είναι όμως νομίζω αρκετά καλό (προφανώς αποκλειστικά για τους φίλους του είδους). Σίγουρα πάντως είναι - για μένα - πολύ καλύτερο από τα διάφορα προηγούμενα ριμέικ, αλλά και από το πιο πρόσφατο (2021) πολυδιαφημισμένο πλην ανούσιο και άνευ λόγου ριμέικ του David Gordon Green.

"ΜΙΚΡΗ ΜΑΜΑ" ΤΟΣΟ ΜΑΓΙΚΗ, ΑΛΛΑ ΤΟΣΟ ΑΛΗΘΙΝΗ...

 

Έμαθα την Celine Sciamma από το υπέροχο "Πορτρέτο μιας Γυναίκας που Φλέγεται" και αποφάσισα ότι πρέπει να δω όλες τις ταινίες της. Η "Μικρή Μαμά" (Petite Maman) του 2021 επιβεβαίωσε τις προσδοκίες μου. Εντελώς διαφορετικό ως ιστορία από το "Πορτρέτο..." ωστόσο και πάλι εξαιρετικά ευαίσθητο, κομψό, με τέλεια καταγραφή συναισθημάτων και καθόλου κουραστικό.

Μετά το θάνατο της αγαπημένης γιαγιάς της σε γηροκομείο η 8χρονη Νέλι θα πάει με τους γονείς της στο σπίτι της γιαγιάς, που βρίσκεται κάπου εκτός πόλης, κοντά σε ένα δάσος, για να το αδειάσουν και να το πουλήσουν. Η μητέρα θα φύγει κι εκείνη θα μείνει με τον πατέρα της .Παίζοντας στο δάσος, θα γνωρίσει ένα συνομήλικό της κοριτσάκι με το οποίο θα δεθούν από την πρώτη στιγμή. Πολύ περισσότερο μόλις συνειδητοποιήσει ότι το κοριτσάκι είναι η... μαμά της στην ηλικία που βρίσκεται τώρα η Νέλι. Θα την οδηγήσει μάλιστα στο ίδιο το σπίτι της γιαγιάς, πανομοιότυπο μεν, αλλά με τα πάντα πιο καινούρια. 25 πάνω κάτω χρόνια πριν βλέπετε...

Πραγματικά απόλαυσα την ταινία. Κομψότητα, συγκίνηση, "μαγική" ιστορία, πλην όμως απόλυτα ρεαλιστικά συναισθήματα και αντιδράσεις. Η Sciamma έχει την ικανότητα να πιάνει τη γυναικεία ψυχολογία σε όλες τις καταστάσεις (και σε όλες τις ηλικίες). Άλλωστε όλα τα φιλμ της ασχολούνται με γυναικεία ζητήματα. Εδώ η νοσταλγία, η ανάγκη για παιχνίδι, η συγκίνηση, η παιδική φαντασία, που δεν ζητά καμιά εξήγηση για όσα "μαγικά" συμβαίνουν, η πραγματικότητα, η απώλεια και η επούλωση της πληγής, δένουν αξεδιάλυτα με λιτό, αλλά ταυτόχρονα γοητευτικό τρόπο, σχεδιάζοντας τελικά μια από τις καλύτερες ιστορίες ενηλικίωσης που έχω δει. Διότι η μικρή Νέλι προχωρά προς την ενηλικίωση καθώς βιώνει τόσο τις δύσκολες και τραγικές όσο και τις ευτυχισμένες στιγμές της ζωής.

Θα ψάξω και τις άλλες ταινίες της γαλλίδας σκηνοθέτη. Προς το παρόν μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι η "Μικρή Μαμά" θα έχει μια θέση στα 10 καλύτερα της χρονιάς.

ΕΥΑΙΣΘΗΤΟ "TELL IT TO THE BEES"

 

Το βρετανικό "Tell It to the Bees" γυρίστηκε το 2018 από την Annabel Jankel και έναν από τους βασικούς ρόλους παίζει η Anna Paquin.

Σε μια μικρή πόλη της Αγγλίας των 50ος ζει (δύσκολα και φτωχικά) μια μόνη μητέρα με το γιο της. Ο άντρας της την έχει εγκαταλείψει. Μια γιατρός επιστρέφει στο πατρικό της σπίτι μετά από απουσία πολλών χρόνων για να γίνει η γιατρός του χωριού. Κάποια στιγμή οι δύο γυναίκες ερωτεύονται και η σχέση τους - αυτονόητο - θα πυροδοτήσει σκάνδαλο...

Ευαίσθητο και τρυφερό φιλμ που μιλά για μια ακόμα "απαγορευμένη" σχέση. Εδώ όλη η ιστορία δίνεται μέσα από τα μάτια του 10χρονου παιδιού της μιας πρωταγωνίστριας (την ενσαρκώνει η Holliday Grainger). Φυσικά η ταινία μιλά για τη στενομυαλιά, την πλήρη έλλειψη κατανόησης και ανοχής προς τη διαφορετικότητα, την δύσκολη ζωή σε μικρά μέρη, τη φαλλοκρατία... Βέβαια η εποχή (50ς) όπως και το μικρό μέρος, επιτείνουν την ασφυκτική (κοινωνικά) ατμόσφαιρα. Ωστόσο το φιλμ είναι καλογυρισμένο, τρυφερό και σε κάποια σημεία συγκινητικό, η ματιά (και η θέση και στάση) του παιδιού είναι ενδιαφέρουσα, οι μέλισσες παίζουν σημαντικό (συμβολικά) ρόλο, οι ηθοποιίες πολύ καλές... γενικά μου άρεσε. Ίσως το θέμα είναι πολυειδωμένο στην εποχή μας, ωστόσο είναι πάντα καλό να να υπενθυμίζουμε κάποια πράγματα που, παρά το ότι η άποψη γι' αυτά έχει βελτιωθεί στην εποχή μας, δεν είναι καθόλου αυτονόητα.

Ο ΣΑΟΥΡΑ, Η ΣΑΛΩΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΛΑΜΕΝΚΟ

 

Το 2002 ο ισπανός Carlos Saura (ενεργός ως σκηνοθέτης ήδη από το 1960) μεταφέρει στην οθόνη ένα μπαλέτο με μουσική του Roque Banos και θέμα τη "Σαλώμη"(Salome) και την ιστορία ακραίου πάθους και εκδίκησης, της οποίας "αντικείμενο του πόθου" είναι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής. Όταν ο έρωτάς της γυναίκας απορρίπτεται η εκδίκηση θα είναι σκληρή.

Η ταινία λειτουργεί κάπου ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και το χοροθέατρο. Στο πρώτο μέρος παρακολουθούμε την προετοιμασία της παράστασης (σκηνοθέτης, χορογράφος, χορευτές κλπ.), συζητήσεις, συνεννοήσεις, προβληματισμοί, πρόβες... Στη συνέχεια παρακολουθούμε ολόκληρη την παράσταση.

Η ιστορία της Σαλώμης, που την ενσαρκώνει η χορεύτρια Aida Gomez, μεταφέρεται σε μπαλέτο (χοροθέατρο αν προτιμάτε) με "ισπανικό" χρώμα, αφού η μουσική και οι βασικές χορευτικές κινήσεις είναι φλαμένκο. Στο πρώτο μέρος, αυτό με την προετοιμασία, βαρέθηκα πολύ. Η ίδια η παράσταση με συνεπήρε, την θεώρησα υποβλητική και σε κάποια σημεία πολύ δυνατή. Συνολικά πάντως όλα αυτά τα μουσικο-χορευτικό-ντοκιμαντερίστικα φιλμ του Σάουρα με αφήνουν μάλλον αδιάφορο. Νομίζω ότι αφορούν μόνο κάποιο κοινό με σχετικά ενδιαφέροντα.