"DUNE 2": ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ

 

Περί "Dune: Part Two" (2024). Του Denise Villeneuve και πάλι φυσικά και με το ίδιο καστ προφανώς (συν τη Λέα Σεϊντού και τον Κρίστοφερ Γουόκεν μεταξύ άλλων). 

Δεν έχω να προσθέσω πολλά στα όσα έγραψα για το πρώτο μέρος (2 Νοεμβρίου 2021). Άλλωστε πρόκειται για την ίδια 6ωρη, 7ωρη (ή κάτι τέτοιο) ταινία που συνεχίζεται. Εδώ έχουμε πλέον την αναγνώριση του βασικού χαρακτήρα ως τον αναμενόμενο μεσσία και την κυριαρχία του. Και μετά;

Θα πω απλώς ότι αυτό το δεύτερο μέρος έχει περισσότερη δράση (μάχες, μονομαχίες σκουλήκια κλπ.). Ενώ όμως αυτό του στερεί κάτι από τη σκοτεινή υποβλητικότητα του πρώτου μέρους - με την οποία είχα ενθουσιαστεί - παραδόξως αυτό δίνει περισσότερη τροφή για σκέψη. Δύο είναι τα σημεία που θα επισημάνω: 

Πρώτο : Η διαρκής αμφισβήτηση της απόλυτης εξουσίας και κυριαρχίας: Ο ήρωας όσο κερδίζει σε δύναμη χάνει σε προσωπική ζωή, σε καθημερινή ευτυχία. Ταυτόχρονα αμφισβητεί βαθιά το αν η απόλυτη δύναμη που του δίνεται είναι τελικά κάτι θετικό.Τα οράματα των πολέμων που αναπόφευκτα έρχονται, οι ποταμοί του αίματος, τον κρατούν άγρυπνο, λειτουργούν ως ένα είδος μελλοντικών τύψεων. 

Δεύτερο : Ποτέ δεν χώνευα την έννοια του μεσσία, αυτού που θα έρθει και θα μας σώσει. Αν δεν αντιδράσουμε μόνοι μας δεν πρόκειται να σωθούμε από τίποτα και από κανέναν (και μάλιστα ουρανοκατέβατο και μεταφυσικό). Όμως γιατί γράφω τόσο καλά λόγια για το "Dune", μια ταινία (και βιβλίο) που ακριβώς περιστρέφεται γύρω από αυτή την έννοια; Δεν μπορώ να πω πολλά, θα ήταν ασυγχώρητο spoiler, αλλά στο έπος αυτό η έννοια του μεσσία "προσγειώνεται", εξηγείται, προετοιμάζεται... Τίποτα μεταφυσικό στην συγκεκριμένη περίπτωση...

Και φυσικά απόλαυσα για μια ακόμα φορά τις διαρκείς ίντριγκες, τα σχόλια πάνω στην πολιτική, τα "σχέδια μέσα στα σχέδια" κλπ. κλπ.

Για μένα, που δεν ενθουσιάζομαι πλέον με τα blockbuster και που συνήθως τα θεωρώ το ένα χειρότερο από το άλλο, το Dune (συνολικά) είναι ίσως το καλύτερο αμερικάνικο blockbuster από το 2000 (και τον Villaneuve έναν από τους καλύτερους εν ζωή δημιουργούς).

"DUNE" : ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΑ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟ

 

Πολλοί λέγανε ότι ένα τόσο δύσκολο βιβλίο όσο το "Dune" του Frank Herbert δεν θα μπορούσε να γίνει ταινία (εκτός βέβαια αν ήταν καρικατούρα του βιβλίου). Η άποψη αυτή εδραιώθηκε μετά την αποτυχία της ταινίας του Lynch του 1984 (διέθετε εντυπωσιακές εικόνες, αλλά μόνο αυτό). Ώσπου το 2021 αναλαμβάνει ο Denis Villeneuve, κατά τη γνώμη μου ένας από τους καλύτερους σύγχρονους δημιουργούς (ξέρω ότι έχει πολλούς εχθρούς, αλλά αυτή είναι η προσωπική μου γνώμη) να μεταφέρει το πρώτο μέρος του έπους στην οθόνη.

Για όσους δεν το γνωρίζουν, πολύ πολύ περιληπτικά, πρόκειται για δύο πανίσχυρους "Οίκους" που συγκρούονται για την κατοχή ενός πλανήτη - ερήμου, όπου όμως παράγεται το πολυτιμότερο υλικό του σύμπαντος. Όλα αυτά υπό τη σκιά του Αυτοκράτορα, ο οποίος, αόρατος, κινεί τα νήματα. Στο μεταξύ πολλοί κόσμοι περιμένουν κάποιον Μεσσία, ο καθένας με το δικό του τρόπο.

Σκοτεινή, μονοχρωματική σχεδόν αισθητική, μουντά χρώματα, εκπληκτική σκηνογραφία (περιβάλλοντα, κτίσματα, σκάφη κλπ.), ζοφερές ίντριγκες και πολύπλοκες πολιτικές και άλλες σχέσεις (γι' αυτό κυρίως είναι δύσκολο το βιβλίο), υποβλητικό περιβάλλον ερήμου και άλλα πολλά συνθέτουν (για μένα πάντοτε) μια από τις καλύτερες ταινίες επιστημονικής φαντασίας των πολλών τελευταίων ετών. Η οποία μάλιστα, παρά τους αργούς ρυθμούς του Βιλνέβ (χαρακτηριστικό του έργου του) δεν με κούρασε καθόλου, ασκώντας κάτι σαν υπνωτική (με την καλή έννοια φυσικά) επίδραση πάνω μου. Αντίθετα ανυπομονώ για το δεύτερο μέρος.

ΥΓ: Δεν γράφω καμιά περαιτέρω ανάλυση. Η ταινία ή σε πιάνει με τη μία ή σε κάνει να βαρεθείς. Και βέβαια, ως φαν του Βιλνέβ, πήγα θετικά προκατειλημμένος.

"BLADE RUNNER 2049" ΙΕΡΟΣΥΛΙΑ Ή ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ;

Φυσικά και ανατρίχιαζα με την ιδέα ότι θα γυριζόταν σίκουελ του θρυλικού "Blade Runner", μιας από τις επιδραστικότερες ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου (στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας τουλάχιστον πιθανόν η επιδραστικότερη). Λοιπόν, για να μη βρίσκεστε σε αγωνία για την τωρινή μου άποψη (σιγά την αγωνία, θα μου πείτε), το "Blade Runner 2049" του 2017 του Denis Villeneuve, ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους δημιουργούς, μου άρεσε πολύ. Δίχως όμως συγκρίσεις με το πρωταρχικό αριστούργημα.
30 χρόνια μετά τα γεγονότα της αυθεντικής ταινίας, ένας νεαρός Blade Runner, ρέπλικα και ο ίδιος μιας νεότερης γενιάς, φτιαγμένης έτσι ώστε να μη δείχνει οποιουδήποτε είδους ανυπακοή, εντοπίζει και εξοντώνει ρέπλικες προηγούμενων μοντέλων. Κάπου εκεί ανακαλύπτει ένα συγκλονιστικό μυστικό, το οποίο μπορεί να αλλάξει για πάντα τα όσα οι άνθρωποι θεωρούν δεδομένα για τις ρέπλικες. Αρχίζει λοιπόν μια επίπονη έρευνα, που θα τον οδηγήσει στα χνάρια ενός παλιού Blade Runner (του γηραιού πλέον Χάρισον Φορντ βεβαίως), αλλά και σε αμφιβολίες για τη δική του ταυτότητα (ουδέποτε αμφισβητείται ότι ο ίδιος είναι ρέπλικα, κι αυτό το γνωρίζει καλά απ' την αρχή, αλλά...)
Να πω αρχικά ότι ο θεατής δύσκολα θα παρακολουθήσει το φιλμ αν δεν έχει δει την πρώτη ταινία. Να παρατηρήσω επίσης ότι το φιλμ είναι αργό, με διάρκεια 161', πράγμα που ίσως κουράσει κάποιους (όχι εμένα πάντως). Αυτά με τις επιφανειακές επισημάνσεις. Επί της ουσίας τώρα, αυτό που πρώτα θαύμασα είναι η εκπληκτική εικαστική του ατμόσφαιρα, το χρώμα, τα σκηνικά, τα οποία δημιουργούν ένα  πολύ δυνατό δυστοπικό όραμα. Η ατμόσφαιρα είναι μόνιμα μουντή και συννεφιασμένη, ο ήλιος αόρατος, η βροχή σχεδον διαρκής, μεγάλα κομμάτια του παλιού κόσμου κατεστραμένα και εγκαταλειμένα (το Λας Βέγκας π.χ., όπου διαδραματίζεται μέρος του φιλμ, είναι ερειπωμένο και ακατοίκητο). Αυτά λοιπόν με την εκπληκτική για μένα εικόνα. Η σεναριακή δομή τώρα πατά και πάλι στο φιλμ νουάρ (ο μοναχικός ήρωας, το πανταχού παρόν αχανές αστικό τοπίο, η αναζήτηση, οι αποκαλύψεις), ενώ όσο προχωράμε οι ανατροπές πολλαπλασιάζονται.
Φιλοσοφικά τώρα, το ταξίδι του ήρωα είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Ωστόσο ο βασικός ρόλος της μνήμης είναι αμφισβητούμενος. Τι είναι αλήθεια απ' αυτά που θυμόμαστε και τι όχι; Γενικότερα, εικονικό και πραγματικό μπερδεύονται σχεδόν αξεδιάλυτα, με αποτέλεσμα η αλήθεια και το ψέμα να μην είναι ποτέ ευδιάκριτα, το μεταξύ τους παιχνίδι να είναι διαρκές. Και φυσικά το καφκικό όνομα του ήρωα, Κ, παραπέμπει ολοφάνερα στη δομή του κόσμου που οραματίζεται η ταινία. Επίσης εδώ πλανάται πολύ περισσότερο το ερώτημα του αυθεντικού φιλμ: Τι δικαιώματα έχει μια ρέπλικα, ένα κατασκευασμένο από τον άνθρωπο ον, με δική του σκέψη και ζωή ωστόσο; Ενώ, όπως στην πρώτη ταινία επίσης, ο σκοτεινός και δυσβάστακτος καπιταλισμός είναι κάτι παραπάνω από κυρίαρχος...
Προσωπικά λοιπόν απόλαυσα την ταινία. Για μένα πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα ριμέικ που αξίζουν τον κόπο. Ο Villeneuve επιβεβαιώνει για μια ακόμα φορά τη σημαντικότητά του και, τελικά, νομίζω ότι μόνο αυτός θα μπορούσε να κάνει ένα τόσο προσωπικό, πιστό στη δική του αισθητική και ενδιαφέρον σίκουελ ενός αριστουργήματος. Του βγάζω μάλιστα το καπέλο, αφού η ταινία μίλια απέχει από την ισοπεδωτική λογική των μπλογκμπάστερ του σύγχρονου και απόλυτα δολαριοκεντρικού Χόλιγουντ (γι' αυτό άλλωστε, επειδή τόλμησε να κάνει κάτι τέτοιο, το φιλμ "δεν πήγε" στα ταμεία). Παρ΄ όλα αυτά εξακολουθώ να είμαι εναντίον των σίκουελ, ριμέικ και κάθε είδους άλλων τέτοιων. Αφού μόνο ένα όντως αμελητέο ποσοστό βγαίνει καλο, αφείστε επί τέλους ήσυχα τα πρωτότυπα! Όσο για τη σημαντικότητά του, δεν θα αμφισβητήσω ποτέ το ότι το αυθεντικό φιλμ θα είναι πάντοτε πολύ σημαντικότερο, όσο καλό κι αν είναι κατά τη γνώμη μου αυτό εδώ. Βλέπετε, οι μεγάλες ταινίες έχουν να κάνουν και με την εποχή που βγαίνουν, και με την πρωτοτυπία τους, και με τον σάλο που προκάλεσαν. Το σοκ του τότε θεατή, που έβλεπε το φιλμ με παρθένα ματιά, δεν μπορεί να επαναληφτεί. Ας μην προχωράμε λοιπόν σε συγκρίσεις, δεν αντέχουν. Απλώς θα επιμείνω ότι το παρόν φιλμ είναι εξαιρετικό αν το δει κανείς μεμονωμένα, πράγμα που προσωπικά πιστευα ακατόρθωτο κάτω από το βάρος ενός τέτοιου πρωτότυπου.

"32 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ" (;!) : ΕΝΑ ΠΡΩΤΟΛΕΙΟ

Κι όμως: Κάτω από τον παράξενο τίτλο "32 Αυγούστου" (Une 32 aout sur terre) κρύβεται η πρώτη ταινία, του 1998, του εξαιρετικού (όπως εξελίχτηκε) καναδού Denis Villeneuve. Καναδού εκ Κεμπέκ, γι' αυτό και το φιλμ είναι γαλλόφωνο. Και είναι κάτι μεταξύ κομεντί, δράματος και ταινίας δρόμου, με στοιχεία φανταστικού. Βλέπετε, ο χρόνος "γράφει" 32, 33, 34 κλπ. Αυγούστου...
Η ηρωίδα, μοντέλο, με ιδιόρυθμη ομορφιά που αρέσει στους άντρες, είναι κάπως ασταθής και παρορμητική σαν χαρακτήρας. Όταν γλυτώνει από ένα παρ' ολίγον θανατηφόρο αυτοκινητιστικό  ατύχημα, αποφασίζει ότι θέλει οπωσδήποτε να κάνει παιδί. Υποψήφιος είναι ο καλύτερός της φίλος, ο οποίος ωστόσο είναι κρυφά ερωτευμένος μαζί της, πλην όμως τώρα βρίσκεται σε σταθερή σχέση. Αναποφάσιστος για το αν θα πρέπει να ενδώσει, εκείνος την καλεί σε ένα ταξίδι στην κοντινότερη έρημο (στο Σολτ Λέικ Σίτι των ΗΠΑ), όπου πολλά, σοβαρά, αλλά και αρκετές φορές ευτράπελα, θα συμβούν...
Το φιλμ ισορροπεί, όπως είπαμε, ανάμεσα στο κωμικό και το δραματικό. Οι επιρροές είναι αναγνωρίσιμες: Ο πρώιμος Γκοντάρ και η νουβέλ βαγκ γενικότερα (δεν είναι τυχαίο το μεγάλο πόστερ της Τζιν Σίμπεργκ που κρέμεται στο δωμάτιο της πρωταγωνίστριας), αλλά και ο Τζάρμους και το ανεξάρτητο αμερικάνικο σινεμά. Και, βεβαίως, η ταινία δρόμου, αφού ένα μεγάλο μέρος αναφέρεται σε ένα ταξίδι λίγο αναπάντεχο και "όπου βγει". Φιλμ - αφιέρωμα στην περιπλάνηση, στις δυσκολίες του έρωτα, στα νεανικά αδιέξοδα, αλλά και με διφορούμενα στοιχεία φανταστικού.
Το είδα σχετικά ευχάριστα, δεν μπορώ να πω όμως ότι με ενθουσίασε. Το βρήκα μάλλον πρωτόλειο. Ο Villeneuve άλλωστε ήταν τότε μόνο 31 ετών και, το είπαμε, ήταν η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία. Ωστόσο νομίζω ότι το παράξενο στοιχείο, το διφορούμενο, το ιδιοσυγκρασιακό, διακρίνονται από τότε. Στο μέλλον, όταν θα ορίμαζε περισσότερο, θα μας έδινε σημαντικά φιλμ, με αποτέλεσμα σήμερα να θεωρείται (και να είναι) από τους πολύ αξιόλογους σύγχρονους δημιουργούς του κινηματογράφου (θυμηθείτε τα "Prisoners", "Sicario", "Enemy", "Arrival"...)

"ARRIIVAL": ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ

Επιτέλους, σκεπτόμενη επιστημονική φαντασία. Ο εκ Κεμπέκ Denis Villeneuve είναι από τους πλέον ενδιαφέροντες σύγχρονους σκηνοθέτες. Όταν λοιπόν καταπιάνεται για πρώτη φορά με την ΕΦ τα αποτελέσματα, αν μη τι άλλο, δεν είναι εξωγήινα κυνηγητά και κατανάλωση ποπ κορν. Έτσι το "Arrival" του 2016, που βασίζεται στο βραβευμένο διήγημα του Τεντ Τσιανγκ "Η Ιστορία της Ζωής σου", δίνει αρκετή τροφή για σκέψη.
Μια μέρα, εντελώς ξαφνικά, 12 πελώρια εξωγήινα σκάφη εμφανίζονται και αιωρούνται πάνω από 12 περιοχές της γης - εντελώς τυχαία επιλεγμένες. Μια διακεκριμένη γλωσσολόγος και ένας φυσικός καλούνται να βρουν τρόπους επικοινωνίας με τα επτάποδα όντα που βρίσκονται στο σκάφος των ΗΠΑ (στη Μοντάνα συγκεκριμένα) με άμεσο και κατεπείγοντα σκοπό να ανακαλύψουν τις φιλικές ή εχθρικές τους προθέσεις. Φυσικά από κοντά υπάρχει καλού - κακού πάνοπλος στρατός. Η επικοινωνία κάποια στιγμή κατορθώνεται με αναπάντεχα αποτελέσματα.
Το βασικό θέμα της ταινίας είναι αυτό της "μοίρας". Η ζωή αρχίζει, προχωρά και κάποτε τελειώνει. Ο άνθρωπος ωστόσο από πάντα ήθελε να ξέρει το μέλλον του - ή να μπορεί να το επιλέξει. Είτε αυτό (πιστεύουμε ότι) λέγεται μοίρα (όπως σχηματικά το ονόμασα παραπάνω) είτε θεϊκή πρόθεση είτε τύχη είτε οτιδήποτε άλλο. Από την άλλη υπάρχει η γλωσσολογική θεωρία που πιστεύει ότι η γλώσσα και η δομή της δεν είναι μόνο μέσον επικοινωνίας, αλλά καθορίζει τον ίδιο τον τρόπο σκέψης μας. Αν βάλετε αυτά τα δύο θέματα μαζί θα αγγίξετε την προβληματική του φιλμ. Φοβάμαι ότι οτιδήποτε άλλο γράψω για το θέμα θα είναι spoiler. Από την άλλη η ταινία μιλά για την ηλίθια ανθρώπινη επιθετικότητα και την έλλειψη αλληλεγγύης ακόμα και μπροστά στα πιο μεγάλα προβλήματα και την ανάγκη περισσότερης συνεργασίας. Αυτό πλέον το γνωρίζουμε καλά...
Το φιλμ απέχει μίλα από το είδος ΕΦ που κυριαρχεί στις μέρες μας και στην ουσία είναι action movie με επιστημονικοφανταστικό περιτύλιγμα. Αυτό εδώ είναι σχετικά αργό, απόλυτα υποβλητικό (τόσο τα εξωγήινα σκάφη όσο και τα επτάποδα όντα και ο τρόπος γλωσικής επικοινωνίας που διαθέτουν είναι ευφάνταστα και πρωτότυπα σχεδιασμένα και αποβλέπουν σ' αυτό το υποβλητικό στοιχείο) και καθόλου χιλιοειδωμένο. Δεν βασίζεται στα εφέ (τα οποία υπάρχουν μόνο όσο χρειάζεται) και καθόλου στη δράση. Το φιλμ μας ζητά να σκεφτούμε. Όσο για το τέλος, δεχτείτε το ή απορρίψτε το - και σκεφτείτε τι θα κάνατε εσεις στη θέση της ηρωίδας, ωστόσο η τροφή για σκέψη είναι δεδομένη. Και, επ' ευκαιρία, πολύ καλή η πρωταγωνίστρια Έιμι Άνταμς.
Προσωπικά - και μια και δεν φοβάμαι καθόλου τους σχετικά αργούς ρυθμούς, αν και η αγωνία υπάρχει - το απόλαυσα. Μικρές αντιρρήσεις για το πολιτικό μέρος της "επιθετικής" Κίνας και των σχετικά "καλύτερων" ΗΠΑ που προσπαθούν να διερευνήσουν περισσότερο τα πράγματα, αλλά θα το ξαναπώ: Συνολικά το απόλαυσα και θα ήθελα περισσότερη τέτοιου είδους ΕΦ.

O "SICARIO" ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΑΚΗΡΥΚΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΟΥ ΜΑΙΝΕΤΑΙ

Θεωρώ τον καναδό (εκ Κεμπέκ) Denis Villeneuve έναν από τους πλέον σημαντικούς σύγχρονους σκηνοθέτες. Το "Sicario: Ο Εκτελεστής" του 2015 επιβεβαίωσε αυτή μου την πεποίθηση.
Αυτή τη φορά η σκοτεινή ματιά του μας μεταφέρει σε έναν εφιαλτικό ακήρυχτο πόλεμο, ο οποίος μαίνεται εδώ και χρόνια στα σύνορα ΗΠΑ και Μεξικού: Τον πόλεμο ανάμεσα στις αρχές και τα αδίστακτα καρτέλ ναρκωτικών, που είναι από τις πλέον εγκληματικές οργανώσεις του πλανήτη. Μια ιδεολόγος και νομοταγής πράκτορας του FBI, έχοντας επιβιώσει από μια πρώτη εμπλοκή της με τα καρτέλ, δέχεται (σχεδόν εκβιαστικά, αλλά το θέλει και η ίδια) να πάρει μέρος σε μια ακαθόριστη, καθόλου σαφή επιχείρηση εναντίον ενός απο τους πλέον σημαντικούς αρχηγούς της οργάνωσης, υπό την καθοδήγηση δύο παράξενων τύπων, των οποίων η ταυτότητα και το αξίωμα (;) παραμένουν αινιγματικά. Σύντομα θα διαπιστώσει ότι (παράτυπα) η επιχείρηση θα λάβει χώρα στο ίδιο το Μεξικό (κάτι σαν μικρή εισβολή), ενώ όσο η ιστορία προχωρά τα πράγματα γίνονται όλο και σκοτεινότερα, ίσως και χαώδη, οι παρατυπίες διαδέχονται η μία την άλλη, ενώ τα όρια καλού και κακού, νόμιμου και παράνομου, καθώς και οι ακολουθούμενες μέθοδοι γίνονται όλο και πιο θολά. Το τέλος είναι σοκαριστικό.
Ακριβώς αυτή την "κατάβαση στην κολαση" μας δίνει με πειστικό τρόπο ο Villeneuve. Πέρα από μια περιπέτεια γεμάτη ένταση και ένα θρίλερ δράσης - που συνοδεύεται πάντοτε από μια ατμόσφαιρα υπόγειας απειλής - ο στόχος του είναι νομίζω να προβληματίσει τον θεατή για το αν "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα", αν οι κάθε λογής παρανομίες επιτρέπονται για κάποιο απώτερο "καλό" σκοπό, αν τελικά υπάρχουν σαφή όρια ανάμεσα στο καλό και το κακό. Παράλληλα με τους γενικότερους αυτούς προβληματισμούς η ταινία μας αποκαλύπτει έναν εφιαλτικό κόσμο βίας, κυριαρχίας αδίστακτων συμφερόντων, βρωμιάς και κάθε λογής φρίκης που κυριαρχεί σ' αυτόν τον πόλεμο ενάντια στα παντοδύναμα καρτέλ, που αποτελούν κυριολεκτικά κράτος εν κράτει σε νοτιοαμερικάνικες χώρες (Κολομβία, Μεξικό), όπου τα πράγματα είναι πραγματικά πολύ χειρότερα απ' όσο φανταζόμαστε. Όπως λέει κάποιος (θετικός ή αρνητικός;;;) ήρωας στο τέλος "βρισκόμαστε σε ένα μέρος όπου κυριαρχούν οι λύκοι". Και βέβαια οι θεατές θα αναρωτηθούν τελικά αν το φιλμ διαθέτει ή όχι χάπι εντ...
Σκοτεινή, βρώμικη, τραχειά και βίαιη, η  ταινία διαθέτει σασπένς και επιβεβαιώνει την μόνιμα ανησυχητική ματιά του δημιουργού της. Τελικά ό,τι έχει κάνει μέχρι τώρα ο Villeneuve είναι τουλάχιστον ενδιαφέρον.

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ - ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ ΚΑΙ ΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΜΑΣ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ

Ο εκ Κεμπέκ γαλλόφωνος καναδός Denis Villeneuve κατά τη γνώμη μου εξελίσεται αθόρυβα σε έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους δημιουργούς. Μετά το πολύ δυνατό (πλην όμως "τραβηγμένο") "Μέσα από τις Φλόγες" και το εξαιρετικό "Prisoners" ακολουθεί το 2013 ο "Άνθρωπος Αντίγραφο" (Enemy), μια από τις πιο αινιγματικές και παράξενες ταινίες των τελευταίων ετών, βασισμένη - χαλαρά όπως μαθαίνω, αφού δεν το έχω διαβάσει - σε μυθιστόρημα του πορτογάλου νομπελίστα Σαραμάγκου.
Ένας "μέτριος", άχαρος και μάλλον καταπιεσμένος "συνηθισμένος άνθρωπος", καθηγητής ιστορίας, βλέποντας μια ταινία σε dvd εντοπίζει έναν ηθοποιό με τον οποίο μοιάζει σα νά' ναι δυο σταγόνες νερό. Μαθαίνοντας ότι είναι κι αυτός κάτοικος του Τορόντο, αποφασίζει να τον συναντήσει και από τότε η ζωή του θα αλλάξει δραματικά. Θα έλεγα μάλιστα ότι από πολλές απόψεις θα μετατραπεί σε εφιάλτη.
Η ταινία κινείται ανάμεσα στο κλίμα του Κάφκα, του Λυντς και του Μπουνιουέλ. Βρίσκεται πιο κοντά σε ένα σουρεαλιστικό εφιάλτη παρά σε μια δομημένη ταινία του φανταστικού. Γι' αυτό - προειδοποιώ - μην περιμένετε καθαρές εξηγήσεις για τα όσα συμβαίνουν. Πρόκειται για περίπτωση δίδυμων (πιστεύω ότι αποκλείεται λόγω μιας πανομοιότυπης ουλής), για μια φαντασίωση του ψυχικά "παράξενου" ήρωα ή... για τι άλλο; Μπορείτε να να εικάσετε ό,τι νομίζετε. Σίγουρα όμως τα ψυχαναλυτικά μοτίβα είναι πάμπολλα (οι γυναίκες που μετατρέπονται σε αράχνες, η μητέρα κλπ.) Στην  ουσία όμως νομίζω ότι ο αδέξιος, εγκλωβισμένος ήρωας "δημιουργεί" ένα πολύ πιο κοινωνικό, ζωντανό και λιγότερο προβληματικό αντίγραφο του εαυτού του, ένα αντίγραφο που θαυμάζει, ζηλευει και μισεί ταυτόχρονα και από το οποίο έλκεται και απωθείται. Ίσως η μετριότητα και η άχαρη ζωή μας φτιάχνει μια εικόνα αυτού που θα θέλαμε να είμαστε. Κι ίσως, τρομαγμένοι από ό,τι δημιουργήσαμε, θέλουμε να σκοτώσουμε το πλάσμα αυτό, να απαλλαγούμε απ' αυτό. Ίσως, λέω και επαναλαμβάνω ότι οι ερμηνείες μπορεί να είναι διαφορετικές. Άλλωστε το απροσδόκητο και ανοιχτό σε αναγνώσεις τέλος συνάδει σ' αυτό.
Η ταινία, με τη μουντή φωτογραφία και ένα Τορόντο βουτηγμένο σε μια κιτρινωπή αχλύ, κάτι σαν ομίχλη, δημιουργεί μια "άρρωστη" ατμόσφαιρα, που συμβάλλει στην όλη παραισθητική εικόνα. Η ανάπτυξη είναι αργή - προειδοπιώ και γι' αυτό - και τα τόσα ανοιχτά ερωτήματα μπορεί να ενοχλήσουν μεγάλο μέρος των θεατών. Όσοι λοιπόν ζητάτε ένα σαφές, "καθαρό" σινεμά, αποφύγετε το φιλμ. Πιστεύω όμως ότι οι οπαδοί του παράδοξου θα το εκτιμήσουν δεόντως.

"PRISONERS" ΜΕ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΣΑΣΠΕΝΣ ΚΑΙ TIMING

O Denis Villeneuve είναι ο γαλόφωνος καναδός (εκ Κεμπέκ) που είχε γυρίσει το κάπως υπερβολικό "Μέσα από τις Φλόγες". Το 2013 όμως κάνει μια ταινία που προσωπικά μου άρεσε πολύ: Το "Prisoners".
Πρόκειται για ένα υποδειγματικό κατά τη γνώμη μου θρίλερ. Τη Μέρα των Ευχαριστιών οι μικρές κόρες δύο φιλικών οικογενειών απάγονται. Οι υποψίες πέφτουν σε έναν καθυστερημένο, που είχε παρκάρει το τροχόσπιτό του έξω από το σπίτι. Η αστυνομία τον συλλαμβάνει, αλλά δίχως αποδεικτικά στοιχεία τον αφήνει ελεύθερο. Τότε ο οξύθυμος και "άνθρωπος της δράσης" πατέρας της μιας οικογένειας αποφασίζει να αναλάβει δράση μόνος του.
Τα όσα ακολουθούν βρίσκονται πολύ μακριά από τις ταινίες με αυτόκλητους προστάτες που παίρνουν το νόμο στα χέρια τους και, συνήθως, "καθαρίζουν" ως ήρωες. Εδώ τα τραγικά (ή αν προτιμάτε εφιαλτικά) γεγονότα διαδέχονται το ένα το άλλο, οδηγώντας την κατάσταση σε ασφυκτικό αδιέξοδο και τις προσωπικές ζωές όλων όσων εμπλέκονται σε μια κόλαση. Βλέπετε, η αυτοδικία δεν είναι πάντοτε η καλύτερη λύση... Παράλληλα με όλα αυτά παρακολουθούμε τις προσπάθειες ενός ντετέκτιβ της αστυνομίας να διελευκάνει την υπόθεση.
Κανένας από τους δύο βασικούς χαρακτήρες δεν είναι τέλειος ή ηρωικός. Ο ίδιος ο ντετέκτιβ, ο οποίος εκπροσωπεί υποτίθεται το Καλό, είναι απόλυτα προβληματικός σαν άτομο, παρά τις επιτυχίες στη δουλειά του. Απόλυτα μοναχικός, "παντρεμένος" με τη δουλειά του, κλειστός χαρακτήρας, με εμμονές, με αδιευκρίνιστη (ή ίσως ανύπαρκτη) προσωπική ζωή... και ίσως και άλλα σκοτεινά σημεία. Το μόνιμο νευρικό τικ στα μάτια θα σας πείσει για τα προβλήματα που κουβαλά. Φυσικά και ο πατέρας κάθε άλλο παρά ηρωικός χαρακτήρας είναι. Ο παρορμητισμός του άλλωστε και η καταπιεσμένη οργή (ίσως στο χαρακτήρα αυτόν διακρίνουμε και κάποια κρυπτοφασιστικά χαρακτηριστικά) θα τον εμπλέξει σε έναν εφιαλτικό φαύλο κύκλο. Έτσι το φιλμ κοιτά και τον κοινωνικό περίγυρο και εξετάζει και το πρόβλημα της αυτοδικίας. Πολύ καλοί είναι στους βασικούς ρόλους τόσο ο ζέικ Γκίλενχαλ όσο και ο Χιου Τζάκμαν.
Ο χώρος όπου διαδραματίζονται όλα αυτά, κάποια αμερικάνικη πόλη, ξεχωρίζει για την ασχήμια του. Απρόσωπα σπίτια και τοπία, γκρίζο, χειμωνιάτικο κλίμα, παρατημένοι ή φριχτά κοινότοποι εσωτερικοί χώροι, και ολα αυτά να τονίζονται από τη μουντή και γκρίζα φωτογραφία, η οποία επιτείνει την αποπνικτική ατμόσφαιρα. Είναι σαν όλα αυτά να συμβάλλουν σε ένα είδος διακριτικής κοινωνικής κριτικής, δίχως ποτέ να βλέπουμε ανοιχτά κάτι τέτοιο.
Εκτός πάντως όλων αυτών και πέρα από τις όποιες δεύτερες σκέψεις γεννά το φιλμ, το γεγονός είναι ότι διαθέτει άφθονο σασπένς και ότι το παρακολούθησα πραγματικά καθηλωμένος. Κάτι ανάμεσα στο "Zodiac" και τη "Σιωπή των Αμνών" (υιοθετώντας πάντως περισσότερο την αισθητική του πρώτου), είναι ένα από τα καλύτερα θρίλερ που έχω δει τον τελευταίο καιρό. Όσο για τους "Prisoners" του τίτλου, σύντομα θα διαπιστώσετε ότι δεν αναφέρονται μόνο στα δύο παιδιά που έχουν απαχθεί, αλλά και σε αρκετούς άλλους γύρω τους...

ΤΡΑΓΩΔΙΑ "ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ"

Ο Denis Villeneuve είναι από το Κεμπέκ του Καναδά και γι' αυτό γαλλόφωνος. Γαλλόφωνο λοιπόν είναι και το "Μέσα από τις Φλόγες" (Incendies) που γύρισε το 2010. Πρόκειται για μια δραματική, συγκλονιστική σε κάποια σημεία της, ταινία, που ήταν μάλιστα υποψήφια για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.
Δύο δίδυμα αδέλφια, αγόρι και κορίτσι, από λιβανέζα χριστιανή μητέρα, που ζουν στον Καναδά, αρχίζουν μετά το θάνατο της μητέρας τους να αναζητούν τα ίχνη του άγνωστου πατέρα τους. Η αναζήτηση θα τα φέρει μοιραία στα μόνιμα ταραγμένα εδάφη της Μέσης Ανατολής (του Λίβανου μάλλον), όπου σοκαριστικές αποκαλύψεις τα περιμένουν...
Σπάνια σύγχρονη ταινία μοιάζει τόσο πολύ με αρχαία ελληνική τραγωδία (και μάλιστα με συγκεκριμένη τραγωδία, που δεν θα σας αποκαλύψω). Το φιλμ μοιράζεται παράλληλα και ισότιμα ανάμεσα στη σύγχρονης εποχής αναζήτηση των παιδιών και στα προ τριακονταετίας περίπου φλας μπακ, μέσα από τα οπία καταγράφεται η ιστορία της μητέρας. Και, όπως είναι φυσικό, οι προσωπικές ιστορίες μπλέκονται αξεδιάλυτα με την εφιαλτική ιστορία μιας από τις πιο βασανισμένες περιοχές του πλανήτη. Εδώ βρίσκεται και το στοιχείο που μου άρεσε περισότερο: Σ' αυτό το μπλέξιμο προσωπικού και ιστορικού στοιχείου. Σα να σου λέει ο σκηνοθέτης ότι η προσωπική ιστορία του καθενός μας συναρτάται απόλυτα με την πολιτική και κοινωνική κατάσταση της εποχής ή/και της συγκεκριμένης περιοχής του. Ουδείς μπορεί να ζήσει απομονωμένος, ανεπηρέαστος από το κοινωνικό γίγνεσθαι, ακόμα και αν δεν έχει την παραμικρή υποψία της σφραγίδας αυτού του γίγνεσθαι στη ζωή του, όπως συμβαίνει με τα δύο παιδιά της ιστορίας μας. Και βέβαια η καταδίκη του πολέμου και της βίας, που επιτυγχάνεται φανερώνοντας τις τραγικές και μακροχρόνιές της επιπτώσεις, είναι πανταχού παρούσα. Θύτες και θύματα, ήρωες και καθάρματα, αναδύονται από αυτή την κόλαση με εξ ίσου κατεστραμένες ζωές.
Καλογυρισμένο, με σασπένς και συνεχείς, όλο και πιο οδυνηρές, αποκαλύψεις έως τη συγκλονιστική κατάληξη, το φιλμ με κράτησε απόλυτα, συχνά με συγκίνησε και φανέρωσε τη δεξιοτεχνία του σκηνοθέτη στο πάντρεμα ιστορικού και προσωπικού στοιχείου. Εκ των υστέρων πάντως είχα κάποιες αντιρρήσεις. Αυτές αφορούν κυρίως στο κάπως μελό στοιχείο και, κυρίως, στην τραβηγμένη ιστορία που βασίζεται σε μια τραγική σύμπτωση. Ε, ένα σοβαρό σενάριο που στηρίζεται σε σύμπτωση, κάπου χάνει νομίζω. Είναι, πώς να το πω, κάπως εύκολη λύση. Αν εξαιρέσει όμως κανείς αυτό το στοιχείο, πρόκειται σίγουρα, αν μη τι άλλο, για μια εξαιρετικά δυνατή ταινία.