"PATERSON" ΟΠΩΣ ΖΕΝ

Τα αρκετά τελευταία χρόνια ο Jim Jarmusch, από τους αγαπημένους μου δημιουργούς, οδηγείται όλο και περισσότερο σε ένα προσωπικό δρόμο, στον οποίο νομίζω ότι θα ταίριαζε ο όρος Ζεν. Κι αν στο "The Limits of Control" του 2009 το αποτέλεσμα δεν μου άρεσε (το βρήκα αν μη τι άλλο βαρετό), το "Paterson" του 2016, ενώ ουσιαστικά ακολουθεί τον ίδιο δρόμο, μπορώ να πω ότι με ενθουσίασε. Τι είναι όμως το Paterson;
Πόλη του Νιου Τζέρσεϊ 120.000 κατοίκων, που κατοικείται και από πολλούς μετανάστες, πατρίδα του πυγμάχου "Χαρικέιν" και τόπος όπου έζησε ο Γκίνσμπεργκ. Διάσημο ποίημα του Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς, στο οποίο (δεν το έχω διαβάσει, αλλά διαβάζω ότι) "εξυμνείται η  ομορφιά της καθημερινής ζωής". Και συγχρόνως, το επιθετο του ήρωα της ταινίας, ο οποίος, συμπτωματικά, ζει στο Πάτερσον. Είναι οδηγός λεωφορείου και γράφει κρυφά ποιήματα δίχως να τα δείχνει σε κανέναν εκτός της ιρανικής καταγωγής γυναίκας του, με την οποία είναι βαθιά ερωτευμένος (πολλά ποιήματα αναφέρονται σ' αυτήν). Η οποία είναι καλλιτεχνικός τύπος, αλλά κάπως χύμα, βάφει διάφορα πράγματα ασπρόμαυρα, φτιάχνει καπ κέικς και ονειρεύεται να γίνει διάσημη τραγουδίστρια της κάντρι. Το φιλμ παρακολουθεί, σαν ημερολόγιο, μέρα με τη μέρα μία εβδομάδα από τη ζωή του ήρωα: Ξύπνημα στις 6.30 περίπου το πρωί, πρωινό, δουλειά, οδήγηση του λεωφορείου όλη τη μέρα, όπου παρακολουθεί τις ποικίλες συζητήσεις κάθε είδους επιβατών, επιστροφή στο σπίτι, φαγητό, βόλτα το βράδι με τον απίστευτο, "κακό" σκύλο του ζεύγους (που κλέβει την παράσταση), στάση στο ίδιο πάντα μπαρ, όπου κουβεντιάζει με τον μαύρο ιδιοκτήτη και άλλους γνώριμους θαμώνες, επιστροφή στο σπίτι. Αυτά.
Οι μέρες είναι πανομοιότυπες, σαν "μέρα της μαρμότας", πλην όμως με μικρές παραλλαγές, όπως συμβαίνει άλλωστε με την καθημερινότητα πολλών από εμάς. Ο στόχος ακριβώς της ταινίας είναι να ανακαλύψει την ποίηση και την ομορφιά σ' αυτήν ακριβώς τη βαρετή (σε πρώτη όψη) ρουτίνα, την αξία των μικρών παραλλαγών που λέγαμε, την ποίηση και τη γοητεία της καθημερινότητας. Κι όταν κάτι αναπάντεχο συμβαίνει προς το τέλος της εβδομάδας, ο Π. το αντιμετωπίζει με απόλυτη στωικότητα, όπως ακριβώς αντιμετωπίζει την καθημερινότητά του.
Ναι, το φιλμ είναι ηθελημένα επαναλαμβανόμενο. Ωστόσο έχει τόσο χιούμορ και γλυκύτητα, τόσο ζεν ματιά στα πράγματα, τόση καθημερινή ποίηση (τα ποιήματα άλλωστε που γράφει ο ήρωας εμφανίζονται στην οθόνη), τόσο φιλοσοφική προσέγγιση, που για μένα μοιάζει να απογειώνεται, δημιουργώντας έναν σπάνιο ύμνο στο συνηθισμένο, στην κρυμένη ομορφιά της επανάληψης και της καθημερινότητας (που βέβαια συνεπικουρείται από έναν έρωτα).
Κάποιοι ίσως βαρεθούν. Προσωπικά μπήκα βαθιά στο τριπ της επανάληψης, του ζεν κοιτάγματος των πραγμάτων, της ποίησης που αναδύεται κυριολεκτικά από το τίποτα. Αν κάτι καταφέρνει εδώ ο Τζάρμους είναι να μας κάνει να αγαπήσουμε αυτό που ζούμε, όσο τετριμένο κι αν είναι. Φτάνει να έχουμε από κάπου να πιαστούμε (ο ήρωας έχει την ποίηση και μια γυναίκα).
ΥΓ: Προσέξτε το διαρκές παιχνίδι του σκηνοθέτη με τους δίδυμους. Ως εικόνα ή ως έννοια εμφανίζονται με διάφορους τρόπους όλες τις μέρες της εβδομάδας που παρακολουθούμε. Ίσως να είναι μια αναφορά στο "διπλό", το γιν και το γιανγκ ή, ίσως, κάποιο μη καταληπτό παιχνίδι του δημιουργού.