Ο CARAX, Η "ANNETTE" ΚΑΙ ΤΟ ΜΙΟΥΖΙΚΑΛ

 

Ο Leos Carax είναι βεβαίως μια ιδιόρρυθμη περίπτωση της κινηματογραφικής ιστορίας. Είναι αυτό που λέμε "όλα να τα περιμένεις" απ' αυτόν. Πράγμα που επιβεβαιώνεται απόλυτα με το φιλμ του 2021 "Anette", το οποίο είναι καθαρό μιούζικαλ! Ναι, αλλά ποίων είναι η μουσική, αλλά και το στόρι; Των θρυλικών (και cult) Spaks, οι οποίοι εμφανίζονται σε κάποιες σκηνές, των αδελφών Mael δηλαδή από τα 70ς (οι οποίοι πάντως συνεχίζουν κανονικά ως σήμερα). Φανταζόσαστε μήπως κάποια πιο απρόσμενη συνεργασία; Και μάλιστα με δύο "καυτούς" σύγχρονους ηθοποιούς: Τη Μαριόν Κοτιγιάρ και τον Άνταμ Ντράιβερ.

Οι οποίοι είναι ένα αταίριαστο φαινομενικά, πλην όμως πολύ ερωτευμένο ζεύγος. Εκείνος είναι ένας διάσημος stand up κωμικός (αν και συχνά όσα λέει στο κοινό δεν είναι καθόλου αστεία), με τεράστιο εγώ και μάλλον ασταθής ψυχολογικά. Εκείνη είναι μία εξ ίσου διάσημη ντίβα της όπερας. Εμείς παρακολουθούμε τη θυελλώδη μεταξύ τους σχέση και τις εξελίξεις όταν γεννηθεί το παιδί τους (όλα αυτά, εννοείται, υπό τη διαρκή υπόκρουση της μουσικής ή των τραγουδιών των Sparks, η οποία όμως, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, παραπέμπει σε μουσική μιούζικαλ και όχι σε ροκ).

Και τώρα τα κακά νέα. Μπορεί όλα αυτά να ακούγονται ενδιαφέροντα - προσωπικά είχα μεγάλη περιέργεια να το δω - πλην όμως βρήκα το αποτέλεσμα απογοητευτικό. Ιδιαίτερα στο πρώτο μισό βαρέθηκα κανονικά. Μετά η ιστορία είχε κάποιο μεγαλύτερο ενδιαφέρον, αλλά και πάλι... Δεν κατάλαβα τον σεναριακό λόγο ύπαρξης. Ήθελαν να μας πουν το γνωστό από παλιά "ο άνθρωπος σκοτώνει αυτό που αγαπάει"; Ότι ο τερατώδης εγωκεντρισμός είναι (αυτο)καταστροφικός; Ότι η δημοσιότητα δημιουργεί παράνοια (στην προκειμένη περίπτωση μόνο στον άντρα του ζευγαριού); Δεν ξέρω. 

Η εικόνα είναι σε μερικές σκηνές όμορφη και υποβλητική, υπάρχουν ευρήματα (τα οποία όμως σύντομα απλώς επαναλαμβάνονται), αλλά ούτε η μουσική ούτε ολόκληρη η ταινία κατάφερε να με κρατήσει. Το προηγούμενο απρόσμενο (στα όρια του πειραματικού) φιλμ του Carax, το "Holy Cars" μου άρεσε αρκετά. Πολύ κρίμα που δεν μπορώ να πω το ίδιο και γι' αυτό...

ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΛΟΓΟ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ HOLY MOTORS

Τι ακριβώς είναι το "Holy Motors"; Δυσκολο να απαντήσει κανείς. Είναι ανοιχτό σε όλες τις ερμηνείες (ή μη ερμηνείες). Μπορείς να πεις ότι πιάνεις κάποιες αλληγορίες, συμβολισμούς, νοήματα. Μπορείς να πεις εξ ίσου άνετα ότι δεν κατάλαβες τίποτα, ότι όλο αυτό το εντυπωσιακό παιχνίδι είναι άνευ περιεχομένου.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο Leos Carax είχε 13 ολόκληρα χρόνια να κάνει ταινία μεγάλου μήκους. Το 2012 επιστρέφει με το παράδοξο αυτό φιλμ, που (σύμπτωση, αφού είχαμε και το Cosmopolis του Κρόνενμπεργκ) δείχνει έναν άνθρωπο να περνά τη μέρα του μέσα σε μια γιγάντια λιμουζίνα. Εδώ όμως τελειώνει οποιουδήποτε άλλο κοινό στοιχείο. Ο ήρωας είναι ένας άνθρωπος που, άγνωστο πώς ή γιατί, άγνωστο αν πρόκειται για αλήθεια ή όνειρο, περνά τη ζωή του αλλάζοντας διαρκώς περσόνες και ρόλους. Η λιμουζίνα είναι το καμαρίνι του, όπου μεταμορφώνεται για να ερμηνεύσει / ζήσει τον επόμενο ρόλο του, τον οποίο μαθαίνει επί τόπου, από το ντοσιέ με το ημερήσιο πρόγραμμά του. Η "δουλειά" (;) ξεκινά το από χάραμα και συνεχιζεται μέχρι τα μεσάνυχτα, με τον κ. Όσκαρ να είναι πλέον εμφανώς εξαντλημένος. Στο μεταξύ έχει γίνει πολιτικός, ζητιάνα, τέρας (ή μήπως τρελός;), ετοιμοθάνατος γέρος, νοσταλγός ενός παλιού έρωτα, ακορντεονίστας, δολοφόνος και άλλα. Ό,τι κάνει το ζει αληθινά (σκοτώνει, τρελλαίνεται κλπ.). Μοιάζει να δουλεύει για κάποιους που δεν μας αποκαλύπτεται ποτέ ποιοι είναι. Ο ίδιος μοιάζει να μην έχει ταυτότητα, αφού ακόμα και η κατάληξη της κουραστικής και μακράς μέρας είναι κάθε φορά διαφορετική, άρα κοιμάται και ξεκουράζεται αλλού (το πρωί ξεκινά σαν πετυχημένος πολιτικός, τη νυχτα καταλήγει σαν κοινότατος οικογενειάρχης). Δεν φαίνεται να υπάρχει καμιά αλήθεια γι' αυτόν, ή μάλλον καμιά πραγματικότητα.
Αυτό που σίγουρα κάνει η πέρα για πέρα σουρεαλιστική αυτή ταινία, που, επαναλαμβάνω, δεν δίνει καμιά απολύτως εξήγηση για τα τεκταινόμενα, είναι να αναφέρεται σε κάθε είδους κινηματογραφικά είδη και στιλ. Περνά από την κωμωδία στο βαρύ δράμα, από την (σχεδόν) ταινία τρόμου στο μιούζικαλ κ.ο.κ. Ίσως γι' αυτό πρώτιστα απευθύνεται σε σινεφίλ και είναι ερμητικά κλειστή για το ευρύ κοινό. Σίγουρα επίσης, όσα παράλογα συμβαίνουν είναι εξαιρετικά κινηματογραφημένα. Το φιλμ εντυπωσιάζει με τη βιρτουοζιτέ του δημιουργού του.
Ερμηνείες; Μπορείτε να υποθέσετε ό,τι θέλετε (ή να μην υποθέσετε τίποτα). Ότι είναι μια αλληγορία των διαφορετικών ρόλων που ερμηνεύουμε καθημερινά στη ζωή μας. Ότι είναι μια αναφορά στο επάγγελμα του ηθοποιού και στους κόπους του. Ότι είναι απλώς μια απόλυτα σινεφίλ άσκηση, που δίνει την αφορμή (και την ηδονή) στον Καράξ να παίξει με κινηματογραφικά είδη. Μπορείτε να υποθέσετε και πολλά άλλα που δεν σκέφτηκα εγώ. Είπαμε ότι μια τέτοια ταινία είναι ανοιχτή στα πάντα.
Προσωπικά με γοήτευσε δίχως να με κουράσει. Αρνήθηκα να βγάλω συμπεράσματα. Αφέθηκα μόνο στη γοητεία της και σ' αυτό το ατελείωτο παιχνίδι ρόλων και εικόνων. Ωστόσο, το τονίζω αυτό, θα καταλάβω απόλυτα και κάποιον που θα μισήσει τη ταινία, ακόμα και θα φύγει στα μισά. Έτσι είναι. Οι ακραίες, ερμητικές, παράλογες ταινίες είναι επόμενο να προκαλούν και αλοπρόσαλλες, εξ ίσου ακραίες αντιδράσεις. Οπότε να το δείτε "με δική σας ευθύνη". Σας είπα ότι μου άρεσε, αλλά δεν προτρέπω κανέναν να το δει. Είναι φιλμ για μάλλον ειδικά γούστα...

"ΚΑΚΟ ΑΙΜΑ", ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

Το "Mauvais Sang" ("The night is young" ο αγγλικός τίτλος - δεν αλλάζουμε μόνο εμείς τους τίτλους, βλέπετε) είναι η δέυτερη μεγάλου μήκους ταινία του Leos Carax του 1986. Αυτή τη φορά είναι έγχρωμη, τη θεωρώ καλύτερη από το "Boy meet girl", αλλά η αντιπάθειά μου για τον γάλλο δημιουργό φοβάμαι ότι παραμένει.
Ο Carax μπλέκει εδώ το νουάρ, τον έρωτα, την φρέσκια ακόμα τότε απειλή του AIDS, την ποίηση και κάποια στοιχεία επιστημονικής φαντασίας. Κι υπάρχει και μια νεότατη Ζιλιέτ Μπινός στις ομορφιές της: Δυο ηλικιωμένοι κακοποιοί προσλαμβάνουν ένα νεαρό με γρήγορα χέρια, που μόλις έχει εγκαταλείψει την ερωμένη του, για να κλέψει από μια εταιρία έναν ορό που θα θεραπεύσει μια νέα παγκοσμίων διαστάσεων ασθένεια, που έχει να κάνει με το αίμα (η αναφορά στο AIDS, αν και το τελευταίο δεν αναφέρεται, είναι σαφής). Όμως ο νεαρός ερωτεύεται τη νεαρή κοπέλα του ενός κακοποιού.
Πάνω από την ιστορία, το σενάριο, που αναπτύσεται εντελώς ελλειπτικά και σχηματικά, ο Carax βάζει την ποίηση, λεκτική και οπτική, τον πειραματισμό και τα παιχνίδια της εικόνας. Πράγματι υπάρχουν στην ταινία μερικές σκηνές ή πλάνα που τα βρήκα πολύ όμορφα, ορισμένες πολύ καλές ιδέες, κάποια έξυπνα παιχνίδια. Συνολικά όμως για μια ακόμα φορά κουράστηκα και βρήκα μάλλον ενοχλητικό όλο αυτό το ποιητικό στοιχείο, που ουκ ολίγες φορές θεώρησα ότι είναι βερμπαλιστικό και ότι κλίνει περισσότερο προς την αμπελοφιλοσοφία. Και για μια ακόμα φορά επίσης, ο πρώιμος Γκοντάρ της δεκαετίας του 60 είναι πανταχού παρόν - πρέπει να είναι η βασική επιροή του Carax - μόνο που αυτός (ο Γκοντάρ εννοώ) το έκανε κατά τη γνώμη μου πολύ καλύτερα. Σίγουρα η ευαισθησία περισσεύει, οι αλλόκοτες εικόνες και καταστάσεις είναι συχνές, πίσω όμως απ' όλα αυτά παραμονεύει επικίνδυνα η βαρεμάρα και το άνευ λόγου. Και ώρες ώρες βρήκα τον βαθύτατο ρομαντισμό του σκηνοθέτη αβάσταχτα κουραστικό και στριφνό.
Ξέρω ότι πολλοί σινεφίλ αγαπούν πολύ τον Carax και το ποιητικό σινεμά του. Το Mauvais Sang μάλιστα θεωρείται από αρκετούς η καλύτερη ταινία του (προανέφερα ότι κι εγω τη βρήκα καλύτερη από την πρώτη του). Ωστόσο φοβάμαι ότι δεν συγκαταλέγομαι στους θαυμαστές του. Πάνω από οτιδήποτε άλλο τον θεωρώ φλύαρο και επιδειξιομανή και προτιμώ σαφώς άλλους πειραματιστές σκηνοθέτες.
ΥΓ: Κι ένα απόλυτα cult στοιχείο της ταινίας: Σ' έναν χαρακτηριστικό ρόλο παίζει ο μεγάλος δημιουργός κόμικς Hugo Pratt, ο δημιουργός, μεταξύ άλλων, του Corto Maltese.

ΤΟ ΑΓΟΡΙ, ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

Το 1984 ο γάλλος Leos Carax γυρίζει την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους "Boy Meets Girl" και αμέσως τοποθετεί τον εαυτό του στη λίστα των "δημιουργών". Μόνο που στην περίπτωσή του οι πιστοί του νομίζω ότι αποτελούνται αποκλειστικά και μόνο από την κατηγορία που αποκαλείται "σινεφίλ". Από κανέναν άλλον.
Ασπρόμαυρη φωτογραφία, εξεζητημένο στιλ, παράξενες πόζες των ηρώων, μακριές σιωπές και, ενίοτε, ακατάσχετη φλυαρία, άφθονο στιλιζάρισμα, υπέρμετρος, απαισιόδοξος ρομαντισμός, σουρεαλισμός, ποιητική πρόζα, πολλή ευαισθησία, αποτελούν μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά της ταινίας που αφηγείται την συνάντηση και τον έρωτα (;) ενός αγοριού και ενός κοριτσιού που πρόσφατα εγκαταλείφτηκαν από τους συντρόφους τους. Πρόκειται για κάτι ανάμεσα σε Γκοντάρ της δεκαετίας του 60 και πρώιμου Τζάρμους (δίχως το χιούμορ του τελευταίου), περιπτώσεις που θα μου επιτρέψετε να τις προτιμώ αμφότερες από το συγκεκριμένο φιλμ του Carax. Παρά το ότι το "Boy Meets Girl" διαθέτει στιλ και προσωπική κινηματογραφική ματιά, ομολογώ ότι με κούρασε αρκετά σε κάποια σημεία. Και, τέλος πάντων, διαθέτει όλον αυτόν τον χαρακτηριστικό βερμπαλισμό πολλών σινεφίλ γαλικών ταινιών συν την απόλυτα πεσιμιστική ματιά του δημιουργού του. Σίγουρα διαθέτει και γοητευτικά στοιχεία (και ξέρω αρκετούς που αγαπάνε το φιλμ αυτό), όπως το στιλ που προείπαμε, οι όμορφες εικόνες, κάποιες έξυπνες ή/και σουρεαλιστικές στιγμές, αλλά γενικά βλέποντάς το, σε μένα τουλάχιστον, κυριάρχησε μια αίσθηση "άνευ λόγου". Κυρίως όσον αφορά την απαισιόδοξη φλυαρία (ή ίσως αμπελοφιλοσοφία;) περί έρωτος.
Ο Carax πάντως αν μη τι άλλο είναι ειλικρινής. Αυτοκαταστροφικός ο ίδιος, με μακρές απουσίες (έχει καταφέρει να γυρίσει 5 μόλις ταινίες σε 25 χρόνια), βγάζει, νομίζω, τον ίδιο του τον εαυτό, τις ανησυχίες και τις αγωνίες του στο φιλμ. Ίσως γι' αυτό αξίζει να το δει κανείς. Προσοχή όμως: Το ξαναείπαμε: Να ανήκει "βαθειά" στην κάστα των σινεφίλ.