"ΕΥΤΥΧΙΑ": ΜΙΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ο Άγγελος Φραντζής μας είχε συνηθίσει σε "καλλιτεχνικές" (έως και πειραματικές) ταινίες. Το 2019 όμως και την "Ευτυχία" καταπιάνεται με το "εμπορικό" σινεμά και, μπορώ να πω, καταφέρνει απόλυτα το στόχο του.
Πρόκειται βέβαια για μια βιογραφία της μεγαλύτερης ελληνίδας λαϊκής στιχουργού Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Η οποία είχε ταραγμένη ζωή (ήταν, μεταξύ άλλων, πρόσφυγας με τη μητέρα και τις δύο μικρές τότε κόρες της από τη Σμύρνη το 1922), εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και γνώρισε σιγά σιγά την επιτυχία με τους πασίγνωστους μέχρι σήμερα στίχους της, που μελοποιήθηκαν από πάμπολλους γνωστούς λαϊκούς συνθέτες (Τσιτσάνης, Καλδάρας, Δερβενιώτης, Χιώτης, για να αναφέρουμε μόνο λίγους). Αυτό όμως που - κατά τα τεκταινόμενα στην ταινία τουλάχιστον - τη χαρακτηρίζει δεν είναι η ζωή της, αλλά ο αδάμαστος, ιδιόρρυθμος χαρακτήρας της. Τσαμπουκαλού, φανατική τζογαδόρος, μανιώδης καπνίστρια ως το τέλος, παράξενη στις επιλογές της στη ζωή, πρωτοπόρα για την εποχή της ως προς τις ανοχές στο διαφορετικό (με την οικογένειά της, ως το θάνατό της, ζούσε πάντοτε ως "παιδί για όλες τις δουλειές" ένας ανοιχτά γκέι), με πρωτοποριακή φεμινιστική σκέψη και συμπεριφορά (έστω και ασυνείδητα, δεν έχει σημασία) και, φυσικά, πολύ ταλαντούχα στο στίχο.
Όλα αυτά αποτυπώνονται με μια στρωτή αφήγηση - που, ανάλογα με τις αναμνήσεις της, πηγαίνει μπρος - πίσω στο χρόνο, καλή παραγωγή και ηθοποιίες (και από την Καραμπέτη και από τη Γκουλιώνη, που ερμηνεύουν την Ευτυχία σε διαφορετικές περιόδους της ζωής της), σωστή σκηνοθεσία και διαρκή εναλλαγή δραματικού και συγκινητικού με το κωμικό στοιχείο. Το φιλμ επιμένει στο δυνατό και συχνά αυτοκαταστροφικό χαρακτήρα της ηρωίδας αγνοώντας τον ιστορικό περίγυρο της Ελλάδας της εποχής. Δεν πειράζει. Το σίγουρο είναι ότι βλέπεται ευχάριστα και δίχως να κουράζει και δικαίως, ως αξιοπρεπές λαϊκό σινεμά, εξασφάλισε πολλές πολλές χιλιάδες εισιτηρίων. Οπότε, δίχως να είναι μια πραγματικά μεγάλη ταινία, παραμένει ένα σωστό και απολαυστικό φιλμ που πετυχαίνει απόλυτα το στόχο του.
ΥΓ: Είναι απίστευτο σε πόσο πολλά κλασικά λαϊκά τραγούδια έχει γράψει στίχους αυτή η γυναίκα. Στα μισά λαϊκά που ξέρω και που ακούγονται μέχρι σήμερα, στιχουργός είναι η Ευτυχία...

"ΑΚΙΝΗΤΟ ΠΟΤΑΜΙ" Ή ΕΝΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΟΥ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ

Κι όμως: Ο Άγγελος Φραντζής γύρισε το "Ακίνητο Ποτάμι" (2018) εξ ολοκλήρου στη Λετονία και τη Ρωσία, και μάλιστα στην παγωμένη Σιβηρία! Πρόκειται βέβαια για σκηνοθέτη που αλλάζει διαρκώς ύφος. Να λοιπόν εδώ που δοκιμάζεται σε καθαρά ταρκοφσκικής λογικής σινεμά.
Ένα νέο ζευγάρι μετακομίζει σε παγωμένη, βιομηχανική και μολυσμένη πόλη της Σιβηρίας, επειδή ο επιστήμονας σύζυγος εργάζεται σε μεγάλη εκεί βιομηχανία (η οποία μολύνει το ποτάμι της πόλης). Προκειμένου να αποτραπεί η μόλυνση των πάντων προτείνει την εκτροπή του ποταμού, πράγμα όμως που συναντά την αντίδραση των θρήσκων κατοίκων, αφού έτσι θα στερέψει μια "ιερή" πηγή. Το θαύμα (;) όμως θα έρθει στο ίδιο τους το σπίτι, καθώς η κοπέλα μένει έγκυος, παρά το ότι για καιρό δεν έχουν κάνει έρωτα κι εκείνη επιμένει παθιασμένα ότι δεν έχει πάει με κανέναν. Τα γεγονότα αρχίζουν να τρέχουν και η σχέση τους βρίσκεται πλέον υπό διάλυση.
Αυτό που πρώτα "σε πιάνει" είναι οι υποβλητικές και ταυτόχρονα καταθλιπτικές εικόνες. Σπάνια έχετε δει τόσο καταπιεστικό, σκοτεινό, άσχημο περιβάλλον. Μια βρώμικη, παλιά, ετοιμόρροπη θαρρείς πόλη, βουτηγμένη σε αιώνιο χιόνι, καταχνιά και βρώμα από τα εργοστάσια. Οι άγριες φυσικές συνθήκες σε συνδυασμό με την τεχνολογική μόλυνση. Νομίζω ότι εμείς ειδικά θα υποφέραμε φριχτά σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Από εκεί και πέρα μπαίνει η ταρκοφσκική προβληματική: Η θρησκευτικότητα, η πίστη (ή η πίστη στο θαύμα), η κατανυκτική ατμόσφαιρα και μια σειρά από αντιθέσεις: Το μεταφυσικό απέναντι στον ορθολογισμό, η πίστη απέναντι στην επιστήμη, η φύση και η τεχνολογία, η παράδοση και ο εκσυγχρονισμός, το αρσενικό και το θηλυκό και άλλα πολλά.
Ενώ το φιλμ είναι υποβλητικό και ο Φραντζής καλός σκηνοθέτης, το αποτέλεσμα είναι πολύ βαρύ, καταθλιπτικό, δύσκολο. Όλα αυτά επιτείνονται από τους "βαρείς" φιλοσοφικούς και θεατρικούς διαλόγους.  Άμεσες απαντήσεις δεν δίνονται σε τίποτα. Ποτέ δεν θα μάθουμε τι ακριβώς συμβαίνει. Αυτό δεν με ενοχλεί καθόλου. Δεν μου άρεσε όμως η εξέλιξη της τελευταίας σκηνής. Όχι, όπως είπα, επειδή αφήνει τα πάντα ανοιχτά, αλλά επειδή τη βρήκα αψυχολόγητη, εντελώς ξαφνική και, για μένα, ακατανόητη (ψυχολογικά εννοώ).
Προσωπικά, ως μη θρήσκος, δεν συμμερίζομαι τόσο τις ανησυχίες του φιλμ, ωστόσο η αναμφισβήτητη υποβλητικότητα είναι πανταχού παρούσα, ενώ οι εικόνες είναι το κύριο ατού του. Σας είπα: Έχω αντιρρήσεις, αλλά θεωρώ την ταινία επίτευγμα. Ένα δύσκολο επίτευγμα. Μπράβο στο Φραντζή.