"ΚΡΙΣΗ" ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ

Ο Richard Brooks (1912-1992) είναι ένας από τους σημαντικότερους αμερικανούς δημιουργούς. Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία γυρίστηκε το 1950 και λέγεται "Crisis". Πρωταγωνιστές ο Κάρι Γκραντ (σε σχετικά ασυνήθιστο γι' αυτόν δραματικό ρόλο) και ο Χοσέ Φερέρ.
Ένας διακεκριμένος νευροχειρουργός και η γυναίκα του κάνουν διακοπές σε απροσδιόριστη χώρα της Νότιας Αμερικής, της οποίας καταπιεστικός δικτατορας είναι ο Φαράγκο. Η σύζυγος απάγεται και ο γιατρός οδηγείται με το έτσι θέλω μπροστά στον τύραννο. Εκεί θα μάθει ότι ο τελευταίος πάσχει από όγκο στον εγκέφαλο και πρέπει να χειρουργηθεί επειγόντως (γι' αυτό εκβιάζει με την απαγωγή τον διάσημο αμερικάνο γιατρό). Το δίλημμα είναι αν πρέπει να βοηθήσει, μένοντας πιστός στον ιατρικό όρκο, έναν σχεδόν παρανοϊκό δικτάτορα, ο οποίος όταν θεραπευτεί θα καταπιέσει κι άλλο τον λαό του. Στο μεταξύ η πολιτική αναταραχή αυξάνεται και οι επαναστάτες αντιδρούν...
Ο Brooks, από την πρώτη του κιόλας ταινία, φανερώνει τους πολιτικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς που ενυπάρχουν σε όλο το έργο του. Πώς αντιδρά κανείς στο δίλημμα που περιγράψαμε παραπάνω; Παύει να φέρεται ως γιατρός, καταπατώντας τον όρκο του ή μένει πιστός σ' αυτόν, βοηθώντας όμως έναν τύραννο; Εκτός από αυτό το βασικό μοτίβο ο σκηνοθέτης κάνει ένα πικρό (και κυνικό) σχόλιο πάνω στην πολιτική, τις υποσχέσεις "αλλαγής" που διαψεύδονται, αποδεικνύοντας ότι πίσω από μεγάλα λόγια συχνά κρύβεται απλώς ο πόθος για εξουσία (σας φαίνεται αρκετά επίκαιρο αυτό, έτσι;)
Αλλά βέβαια και κινηματογραφικά αν εξετάσει κανείς το φιλμ, εκτός από τις ερμηνείες (ο Φερέρ κλέβει την παράσταση στο ρόλο του αδίστακτου δικτάτορα), νομίζω ότι, τόσα χρόνια μετά, κρατά (και) τον σύγχρονο θεατή με την αγωνία που διαθέτει και την πανταχού παρούσα αίσθηση της παγίδευσης των ηρώων σε ένα μη ελεγχόμενο απ' αυτούς πολύπλοκο και ταραγμένο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον. Ίσως άλλος στόχος του Μπρουκς ήταν ακριβώς να δείξει ότι τα μεμονωμένα άτομα είναι έρμαια της ιστορίας, των μεγάλων γεγονότων που συμβαίνουν γύρω τους και, όσο αμέτοχα και αδιάφορα αν θέλουν να είναι, αναπόφευκτα παγιδεύονται απ' αυτά (από τα γεγονότα εννοώ). Όχι, το άτομο (δυστυχώς) δεν μπορεί να πάει κόντρα και να μείνει αλώβητο από το ορμητικό ποτάμι των μεγάλων ιστορικών αλλαγών.
Καλή ταινία, με ενδιαφέρον σκεπτικό και άνετη ροή, συνίσταται σε όσους δεν φοβούνται τα "παλιά" και ασπρόμαυρα.

"ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ" ΜΕ ΚΑΠΟΙΑ ΗΘΙΚΗ...

Βρισκόμαστε στα 1966 όταν ο σημαντικός σκηνοθέτης Richard Brooks (1912-1992) γυρίζει το γουέστερν "The Professionals" (Οι Επαγγελματίες) με ένα λαμπρό καστ: Λι Μάρβιν, Μπαρτ Λάνκαστερ, Ρόμπερτ Ράιαν, Τζακ Πάλανς, Κλαούντια Καρντινάλε! Νομίζω ότι η ταινία θα γίνει ένα από τα τελευταία κλασικά γουέστερν, καθώς το είδος είχε ήδη αρχίσει να χάνει την παλιά του αίγλη.
Ένας πάμπλουτος τραπεζίτης προσλαμβάνει μια ομάδα "επαγγελματιών" - με πολύ καλή πληρωμή φυσικά - με αποστολή να μπούν στο Μεξικό και να φέρουν πίσω τη σύζυγό του, που έχει απαχθεί από μεξικανό κακοποιό. Φυσικά ο καθένας από την τετραμελή ομάδα ειδικεύεται σε κάτι, ενώ οι δύο απ' αυτούς ξέρουν πολύ καλά τη χώρα, αφού λίγα χρόνια πριν είχαν πολεμήσει στο πλευρό του Πάντσο Βίλα κατά τη μεξικάνικη επανάσταση. Γενικά όλο το φιλμ έχει σαν φόντο την επανάσταση - ή μάλλον τον απόηχό της - και πολλά λέγονται γι΄ αυτήν. Καθώς όμως η ομάδα πλησιάζει στο στόχο της, θα γνωρίσει μια μεγάλη έκπληξη...
Το γουέστερν αυτό, με σχετικά αργούς ρυθμούς (όχι, μη φοβηθείτε πολύ), ξεδιπλώνει μεθοδικά την ιστορία και τον προβληματισμό του, δίχως βεβαίως να στερείται δράσης (και κλασικό πιστολίδι) σε κάμποσες σκηνές του. Για μια ακόμα φορά το (μεξικάνικο αυτή τη φορά) τοπίο της ερήμου είναι κυρίαρχο. Η ζέστη, η σκόνη, οι κίτρινες εκτάσεις, τα βράχια, τα βουνά... Και βέβαια οι διαφορετικοί χαρακτήρες της ομάδας (και τα διαφορετικά κίνητρά τους) αποκαλύπτονται σιγά - σιγά.
Ωστόσο ο Brooks είναι κατά βάση ένας κοινωνικός σκηνοθέτης ("Εν Ψυχρώ", "Η Ζούγκλα του Μαυροπίνακα", "Αναζητώντας τον κ. Goodbar" κλπ.). Δεν θα μπορούσε λοιπόν κι εδώ να λείπει ο κοινωνικός προβληματισμός. Γενικά η ταινία στηρίζεται στο παιχνίδι του ποιος πραγματικά είναι ο "καλός" και ποιος ο "κακός". Τα πράγματα δεν είναι αυτά που φαίνονται με μια πρώτη ματιά και η αμφισβήτηση των "νορμάλ" καταστάσεων είναι πλήρης. Νομίζω ότι το στοιχείο αυτό (που αγγίζει και τον πολιτικό προβληματισμό) είναι αυτό που χαρακτηρίζει ένα κατά τα άλλα τυπικό γουέστερν (το λέω με καλή έννοια). Θα το χαρακτήριζα λοιπόν "σκεπτόμενο", δίχως αυτό το στοιχείο να στερεί την απόλαυση ενός καλού δείγματος του είδους. Στο κάτω - κάτω, εκτός της δράσης, υπάρχει και το καστ που προαναφέραμε...

ΛΥΣΣΑΣΜΕΝΕΣ ΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΑΣΦΥΚΤΙΚΑ ΝΟΤΙΑ ΔΡΑΜΑΤΑ

Η "Λυσσασμένη Γάτα" (Cat on a hot tin roof, 1958) του Richard Brooks (1912-1992) βασίζεται στο γνωστό θεατρικό του Τενεσί Ουίλιαμς και, βέβαια, δείχνει τις θεατρικές της καταβολές. Ανεξάρτητα απ' αυτό, πάντως, είναι μια ταινία βουτηγμένη στο δράμα, βαρύ, σπαρακτικό, ασφυκτικό. Στο πρώτο μέρος κυρίως έφτασα να δυσανασχετώ από τα αδιέξοδα πάθη, την δυσλειτουργικότητα και τη μιζέρια όλων ανεξαιρέτως των χαρακτήρων.
Αυτό που κάνει βέβαια η ταινία είναι να επιτίθεται με κάθε τρόπο, να καταλύει τον μύθο, να σπάζει την όμορφη και ψεύτικη βιτρίνα της μεγάλης αμερικάνικης οικογένειας - και μάλιστα νότιας, όπου τα πράγματα είναι ως γνωστόν πιο συντηρητικά (αμερικάνικη, νότια είναι η οικογένεια που βλέπουμε, φαντάζομαι όμως ότι όλα αυτά ισχύουν για κάθε δυτική οικογένεια). Επίτηδες η οικογένεια που επιλέγει ο Ουίλιαμς (και ο Brooks) είναι πολύ πλούσια, διάσημη στα μέρη της, με πάτερ-φαμίλια γαιοκτήμονα και γερουσιαστή, ώστε η βιτρίνα, που από την πρώτη μέχρι την τελευταία στιγμή θα τσακίζει μεθοδικά, να είναι όσο πιο αστραφτερή γίνεται. Ε, λοιπόν, όλα μα όλα τα μέλη (έξη βασικά) κρύβουν σκοτεινά μυστικά, ανομολόγητους πόθους, κρυφές βλέψεις, βρώμικα σχέδια... και στο παρόν που βλέπουμε δεν λειτουργεί τίποτα απολύτως: Βαθύτατα μίση καλυμμένα κάτω από ψεύτικες στρώσεις αγάπης και καθωσπρεπισμού, υποκρισία, αλληλοσπαραγμοί φανεροί ή κρυφοί, συμφέροντα, σεξουαλικές δυσλειτουργίες, αλκοολισμός - οι πάντες μοιάζουν να μισούν και να είναι αηδιασμένοι με τους πάντες, άλλοτε φανερά κι άλλοτε κρυφά.
Κάτω απ' όλα αυτά όμως υποβόσκει η πίστη στην κλασική φροϊδική ψυχανάλυση: Πολλά από τα τραύματα μπορούν να θεραπευτούν, φτάνει να ειπωθούν, να βγουν στο φως - αφού βέβαια βρεθεί η ρίζα του κακού, η πρωταρχική αιτία που τα δημιούργησε. Ίσως σήμερα αυτή η πίστη να μοιάζει κάπως απλοϊκή, ωστόσο, ανεξάρτητα απ' αυτό, η καταγγελία της ψευτιάς της οικογένειας και των σκοτεινών και μυστικών σχέσεων των μελών της παραμένει. Αν σ' αυτά προσθέσετε και τις αστραφτερές παρουσίες των Πολ Νιούμαν και Ελίζαμπεθ Τέιλορ, έχουμε μια από αυτό που θα αποκαλούσαμε "κλασική δραματική ταινία".
ΥΓ: Νομίζω ότι εδώ εμφανίζεται η απεχθέστερη οικογένεια που έχετε δει ποτέ. Δεν μιλώ για τη συνολική, αλλά συγκεκριμένα για την οικογένεια του αδελφού του Νιούμαν, με την αντιπαθέστατη σύζυγο (πρότυπο κακίας) και τα εφιαλτικότερα 5 παιδιά που έχετε δει ποτέ (και τα οποία η Τέιλορ αποκαλεί σ' όλο το φιλμ "άλαιμα τέρατα"). Τόσο, που κινδυνεύετε να μισήσετε τα παιδιά για πάντα. Και όλα αυτά ενώ, όπως είπαμε, πρόκειται για εύπορη οικογένεια και, κυρίως, όσο πιο "αμερικάνικη" γίνεται, με όλα ανεξαιρέτως τα σχετικά στερεότυπα.