Ο ΡΟΜΠΕΡΤ ΡΕΝΤΦΟΡΝΤ ΚΑΙ Η... ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ο Robert Redford υπήρξε πάντοτε ένας πολιτικοποιημένος καλλιτέχνης, ηθοποιός κυρίως, αλλά και με σκηνοθεσίες στο ενεργητικό του. Ανήκει σ' αυτό που θα αποκαλούσαμε "αριστερά" του Χόλιγουντ (όσο αριστεροί μπορούν να είναι βέβαια κάποιοι αμερικανοί σταρ). Είναι επίσης ένας νοσταλγός των 60'ς και των αγώνων που έγιναν τότε στις ΗΠΑ.
Το 2012 γυρίζει το "The Company you Keep" ("Ο Κανόνας της Σιωπής") και ασχολείται επίσης με ένα πολιτικό θέμα. Θα πω από την αρχή ότι η σκηνοθεσία είναι κλασική ("ακαδημαϊκή" θα την χαρακτήριζαν πολλοί), οπότε η στρωτή αφήγηση, δίχως κινηματογραφικές εκπλήξεις, είναι δεδομένη. Έτσι θα επικεντρώσω το κείμενο στο στόρι, στο θέμα του φιλμ.
Ο Ρέντφορντ επιστρέφει στα χρόνια των 60'ς - αρχών 70΄ς, εποχή που η πολιτικοποίηση στις ΗΠΑ υπήρξε εντονότατη, εξ αιτίας βεβαίως του πολέμου του Βιετνάμ. Το 1969 μάλιστα ιδρύθηκε και η μοναδική ίσως αμερικάνικη τρομοκρατική οργάνωση, οι Weather Underground, οι οποίοι πραγματοποίησαν βομβιστικές επιθέσεις σε τράπεζες και κυβερνητικά κτίρια. Μέλη της, τα οποία πραγματοποίησαν μια αιματηρή ληστεία τράπεζας τότε, παραμένουν ασύλληπτα δεκαετίες μετά. Πάνω από 30 χρόνια αργότερα μία από αυτά τα μέλη αποφασίζει να παραδοθεί στις αρχές. Από εκεί ξεκινά ένα ντόμινο αποκαλύψεων που θα συμπαρασύρει και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας της ληστείας που εξακολουθούν να κρύβονται. Ένα απ' αυτά, που με άλλο όνομα έχει γίνει επιφανής δικηγόρος, τρέπεται σε φυγή όταν αποκαλύπτεται η ταυτότητά του προσπαθώντας να αποδείξει... τι άραγε;
Η ταινία με κράτησε τόσο με το ήπιο σασπένς που διαθέτει όσο και με το ενδιαφέρον θέμα. Πολλοί μπορούν να διαφωνήσουν με την κατάληξη, αλλά και με την κλασική "αμερικανιά" που κυριαρχεί: "η οικογένεια πάνω απ' ολα". Το σέβομαι, το καταλαβαίνω απόλυτα και διατηρώ κι εγώ προσωπικά επιφυλάξεις. Ωστόσο συνολικά έχω θετική άποψη για το φιλμ, κυρίως για το πλήθος θεμάτων που εγείρει και την αποκάλυψη μιας μάλλον άγνωστης πτυχής της αμερικάνικης ιστορίας:
Πρώτα - πρώτα έχουμε το θέμα της δικαιοσύνης: Μετά 30τόσα χρόνια, όταν οι άνθρωποι έχουν αλλάξει ριζικά και βρίσκονται σε μια τελείως διαφορετική φάση της ζωής και της ιδεολογίας τους, έχει νόημα η καταδίωξή τους από τις αρχές; Φυσικά οι αμερικάνοι έχουν αλλεργία ακόμα και με την παραμικρή υποψία τρομοκρατίας, οπότε κάθε δίωξη είναι γι' αυτούς δικαιολογημένη. Ωστόσο δεν είναι τυχαίο ότι στο φιλμ το FBI αποτελεί την αρνητική δύναμη και ο θεατής ταυτίζεται απόλυτα - και συνειδητά από τη μεριά του Ρέντφορντ - με τους διωκόμενους, Ακόμα και με το μόνο μέλος που παραμένει πιστό στην ιδεολογία της επανάστασης, που παρουσιάζεται αν όχι ακριβώς θετικά, τουλάχιστον κάθε άλλο παρά απόλυτα αρνητικά. Από την άλλη τίθεται το κλασικό θέμα της βίας και της τρομοκρατίας: Η κατάφωρη αδικία (ο πόλεμος του Βιετνάμ στο συγκεκριμένο παράδειγμα) δικαιολογεί βίαιες ενέργειες ή όχι; Αν και ο δημιουργός τείνει σαφώς υπέρ των "ειρηνικών λύσεων" δεν παύει να βλέπει με συμπάθεια όσους υποστήριξαν ακραίες λύσεις στην εποχή τους. Άλλο θέμα είναι το νόημα της επανάστασης σήμερα. Μπορεί κανείς να εξακολουθεί να αγωνίζεται στις μέρες μας με τους όρους των  60ς ή αυτό είναι ουτοπικό και ανεδαφικό; Το μέλος που αγωνίζεται ακόμα πάντως αφήνεται να υποστηρίξει τη θέση του λέγοντας ότι ο κόσμος σήμερα έχει χειροτερέψει πολιτικά σε σχέση με τον τότε, και θέτει και το σχεδόν ανύπαρκτο τότε οικολογικό ζήτημα.
Για όλα αυτά - και για άλλα - θεωρώ την ταινία πολύ ενδιαφέρουσα σαν προβληματική. Άσχετα αν διαφωνούμε με κάποιες ευκολίες, αλλά και με κάποιες από τις ιδεολογικές θέσεις της. Στο κάτω - κάτω ελάχιστοι είναι αυτοί που τολμούν να θέσουν έστω τέτοια θέματα στην απόλυτα συντηρητική δεκαετία της κρίσης.
Και μια ματιά στο καστ: Ρόμπερτ Ρέντφορντ, Σούζαν Σάραντον, Τζούλι Κρίστι, Νικ Νόλντε, Στάνλε"ι Τούτσι, για να ανφέρουμε μερικούς μόνο. Πανδαισία παλιών κυρίως σταρ δηλαδή.

ΕΙΝΑΙ ΤΥΦΛΗ Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΜΙΑ "ΥΠΟΠΤΗ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑΣ";

Ο Robert Redford είναι ένας σταθερά φιλελεύθερος, δημοκρατικός ηθοποιός, που σποραδικά σκηνοθετεί ταινίες που υπερασπίζονται τα πιστεύω του. Το 2010 λοιπόν γυρίζει το "The Conspirator" (Ύποπτη Συνωμοσίας), ένα ιστορικό δράμα που ερευνά τα όσα έγιναν μετά τη δολοφονία του Λίνκολν το 1865. Ο σκηνοθέτης δεν ενδιαφέρεται για το καθαρά ιστορικό μέρος, τα όσα πραγματικά έγιναν, αλλά για μια αλληγορία σύγχρονων πολιτικών καταστάσεων, που καυτηριάζονται, και για την αποτύπωση στο πανί των ιδεών του για τη δικαιοσύνη, η οποία βέβαια πρέπει να είναι πάσει θυσία τυφλή και αδέκαστη. Ανάμεσα στους 8 συνωμότες που συλλαμβάνονται και παραπέμπονται όχι σε κανονική δίκη, αλλά σε στρατοδικείο, αποτελούμενο από στρατηγούς, υπάρχει και μια γυναίκα, μητέρα του μοναδικού συνωμότη που διαφεύγει (ας σημειωθεί ότι ο ίδιος ο δολοφόνος, ο ηθοποιός Μπουθ, είχε ήδη δολοφονηθεί από στρατιώτη κατά την καταδίωξή του). Ο ρόλος της γυναίκας αυτής είναι αδιευκρίνιστος, οι κατηγορίες εναντίον της σαθρές, πλην όμως πρέπει πάσει θυσία να καταδικαστεί σε θάνατο, όπως οι υπόλοιποι, για να κατευναστεί η οργή του έθνους και να ικανοποιηθεί το αίσθημα δικαιοσύνης του, χωρίς πολλά πολλά ψαξίματα και έρευνες σε βάθος. Το φιλμ εστιάζει σε ένα νεαρό δικηγόρο, πρώην αξιωματικό, που αναλαμβάνει με το ζόρι την υπεράσπισή της (είναι πεπεισμένος για την ενοχή των πάντων και δεν του αρέσει καθόλου ο ρόλος του υπερασπιστή τους), ο οποίος, όσο εισχωρεί βαθύτερα στην υπόθεση, αντιλαμβάνεται την αδικία στο πρόσωπο της γυναίκας και τις πολιτικές σκοπιμότητες που παίζονται και διχάζεται ανάμεσα στο αίσθημα δικαιοσύνης του και στα όσα κινδυνεύει να χάσει στην προσωπική του ζωή, καθώς γίνεται όλο και πιο "ενοχλητικός". Η ταινία θέτει διλήμματα όπως: Οφείλει να είναι αδέκαστη και τίμια η διακιοσύνη, ακόμα κι αν ο κατηγορούμενος είναι μισητός και το "δημόσιο αίσθημα" απαιτεί την τιμωρία του; Ποια η θέση της δικαιοσύνης όταν (αληθινά ή ψεύτικα, δεν έχει σημασία) διακυβεύονται συμφέροντα της πολιτείας; Γενικότερα, τι συμβαίνει όταν συγκρούεται το καθήκον (με θετική έννοια εδώ) με το συναίσθημα; Εκτός αυτών όμως κάνει και ένα σαφή παραλληλισμό με τη σύγχρονη Αμερική, για την ακρίβεια με την Αμερική μετά την 11η Σεπτέμβρη. Διότι παρόμοιες αντιλήψεις περί "γενικοτέρων κοινών συμφερόντων" οδήγησαν σε μαζικές συλλήψεια (και) αθώων, σε δημιουργία Γκουαντάναμο, σε μαζική τρομοϋστερία και άλλα τέτοια. Η ταινία είναι καλογυρισμένη, με ωραία φωτογραφία και αναπαράσταση εποχής, είναι όμως ίσως πολύ ακαδημαϊκή και "στεγνή" για τα γούστα μου. Ο Ρέντφορντ είναι... πώς να το πω... απόλυτα συνεπής και κάθετος όσον αφορά τα (θετικά) πιστεύω του, υπερβολικά σοβαρός και "αγέλαστος". Όλα λειτουργούν άψογα, αλλά και αναμενόμενα. Το στοιχείο της όποιας έκπληξης λείπει. Φιλμ οσκαρικών προδιαγραφών, δικαστικό δράμα εποχής, βαθειά δημοκρατικό ιδεολογικά, αλλά και υπερβολικά στεγνό και σοβαρό. Δεν αμφιβάλλω ότι θα αρέσει σε πολλούς. Και πιστεύω ότι χρειάζονται στη δύσκολη εποχή μας τέτοιες καθαρές δηλώσεις. Απλά μου φαίνεται ότι του λείπει το κάτι άλλο που θα το απογείωνε.

ΛΕΟΝΤΕΣ, ΑΜΝΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΞΕΡΟΥΜΕ ΗΔΗ ΚΑΛΑ

Ένας γερουσιαστής - γεράκι (θα μπορούσε να είναι το δεξί χέρι του Μπους) ανταλλάσει επιχειρήματα με μια "αριστερή" (για τα αμερικάνικα δεδομένα) δημοσιογράφο. Ένας καθηγητής πανεπιστημίου ανταλλάσει άλλα επιχειρήματα με έναν προικισμένο φοιτητή που έχει "αποσυρθεί" αηδιασμένος από την κατάσταση των πραγμάτων και πιστεύοντας ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει. Δύο άλλοι φοιτητές ταπεινής καταγωγής κατατάσονται, πάνε "ηρωικά" και εθελοντικά στο Αφγανιστάν και... τους τρώει η μαρμάγκα. Πάνω σ' αυτούς τους τρεις άξονες κινείται το "Λέοντες αντί Αμνών" του αξιόλογου και σαν σκηνοθέτη (και από τους πλέον προοδευτικούς σταρ) Robert Redford, που διαθέτει στα συν του κι ένα λαμπρό καστ.
Δυστυχώς όμως βρήκα το φιλμ μάλλον το χειρότερό του. Κατ' αρχάς νομίζω ότι πάσχει από υπερβολική θεατρικότητα. Πρόκειται για σινεμά που διαδραματίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε κλειστά δωμάτια με ανθρώπους που μιλάνε ακατάπαυστα. Ίσως λειτουργεί στο θέατρο, στην οθόνη όμως... Σημαντικότερο αρνητικό στοιχείο όμως είναι οι αρκετές ιδεολογικές μου αντιρρήσεις - παρά το ότι η πρόθεση του Redford είναι σαφώς να αφυπνίσει τους αμερικάνους ενάντια στην τρέχουσα πολιτική της χώρας τους. Διευκρινίζω: Από τη μία τάσσεται ενάντια στους βρώμικους πολέμους Ιράκ και Αφγανιστάν, από την άλλη όμως ηρωοποιεί τους δύο φαντάρους που δίνουν τη ζωή τους εθελοντικά "για την πατρίδα" (;;;;), πράξη που στηρίζουν με θολά και ασαφή επιχειρήματα που δεν πολυέπιασα. Προσωπικά θα είχα την σαφέστατη και "σκληρή" άποψη ότι, ακόμα κι αν κινούνται από "καλές προθέσεις", τα ήθελαν και τα έπαθαν. Ας πρόσεχαν. Από την άλλη, μου φαίνεται άτοπο να αφιερώνει κανείς τη μισή σχεδόν ταινία στον διαλογο της προοδευτικής δημοσιογράφου και του σκληροπυρηνικού ημιφασίστα γερουσιαστή και στα επιχειρήματά τους κατά και υπέρ των πολέμων. Πώς να σας το πω; Είναι σα να θέλω να κάνω μια αντιρατσιστική π.χ. ταινία και για πάνω απο μισή ώρα να βάζω να ανταλλάσουν επιχειρήματα υπέρ ή κατά του ρατσισμού ένας του Συνασπισμού και, ας πούμε, ο Πλεύρης. Δεν έχει νόημα. Θεωρώ ορισμένα απλά πράγματα λυμένα εξ αρχής και δεν έχω καμιά όρεξη να σπαταλώ τεράστιο χρόνο στα επιχειρήματα του κάθε Πλεύρη, που πρεσβεύουν κάτι προφανώς ψευδές και επικίνδυνο. Και μη μου πείτε το γνωστό "οι αμερικάνοι είναι τόσο ουγκ ώστε πρέπει να ακούσουν από την αρχή ακόμα κι αυτά τα προφανή για μας πράγματα". Διότι, απλούστατα, η ταινία είναι έτσι φτιαγμένη (το "καθιστικό" και η έλλειψη δράσης και πλοκής που λέγαμε) ώστε εξ ορισμού θα τη δουν πολύ λίγοι και ήδη "ψαγμένοι". Οποτε, ποιο το νόημα;
Για μια ακόμα φορά λοιπόν επιβεβαιώθηκε για μένα η αλήθεια ότι οι καλές προθέσεις δεν αρκούν στην τέχνη για να παραχθούν και καλά αποτελέσματα. Θα το ξεχάσω και θα περιμένω την επόμενη σκηνοθετική δουλειά του Redford.
ΥΓ: Επιβεβαίωσα για μια ακόμα φορά το πόσο ταιριάζει στον Τομ Κρουζ να παίζει ρόλους μαλάκα. Είναι ιδανικός.