"AVATAR. THE WAY OF THE WATER": ΥΠΕΡΘΕΑΜΑ ΚΑΙ ΑΦΕΛΕΙΕΣ

 Ο James Cameron περίμενε 13 χρόνια για να κάνει το δεύτερο, πολυαναμενόμενο - αν και όχι από εμένα - Avatar. Έτσι το 2022 το διάρκειας 3.12' "Avatar. The Way of the Water" έκανε τη μεγαλοπρεπή εμφάνισή του σαρώνοντας τα πάντα στο πέρασμά του (όταν λέω "τα πάντα" εννοώ βεβαίως τα ταμεία, αλλά ήθελα να είμαι υπερβολικός). Κατά τη γνώμη μου όσον αφορά το θέαμα το άξιζε.

Η οικογένεια του πρώην γήινου και νυν μόνιμου κατοίκου του πλανήτη Pandora Jake Sully έχει πολλαπλασιαστεί (4 παιδιά) και ζει ευτυχισμένη και σε αρμονία με τη φύση, που στην περίπτωσή τους είναι τα αχανή δάση. Η δεύτερη εισβολή των γήινων, των ανθρώπων δηλαδή, θα αναγκάσει την οικογένεια να εγκαταλείψει τη φυλή της και να ζητήσει άσυλο στους κόλπους της άλλης φυλής του πλανήτη: Αυτής που ζει στο νερό. Πολλά θα ακολουθήσουν...

Να πω αρχικά ότι καλό είναι να δει κανείς το φιλμ σε 3D. Προσωπικά βρήκα το θέαμα μαγευτικό. Οι τρεις και ώρες δεν με κούρασαν (!). Οι υπέροχες εικόνες διαδέχονταν η μία την άλλη όχι με το καταιγιστικό, βιντεοκλιπίστικο στιλ των υπερηρωικών ταινιών που, όπως λέω συχνά, απεχθάνομαι, αλλά με πιο χαλαρούς ρυθμούς ώστε να μπορείς να απολαύσεις αυτό που βλέπεις και η φαντασία όσων τις επινόησαν ήταν κάτι παραπάνω από χορταστική. Το γεγονός αυτό από μόνο του σημαίνει ότι το 2ο Avatar (όπως και το πρώτο άλλωστε) εκπλήρωσε μια χαρά το σκοπό του, που ήταν βεβαίως το θέαμα.

Όσον αφορά την ιστορία βέβαια, κινήθηκε στα απόλυτα αναμενόμενα χολιγουντιανά πρότυπα, με τις εμμονές, τις αφέλειες, τις αμερικανιές τους τελικά. Σύμφωνοι, υπάρχει έντονα οικολογικό περιεχόμενο - η έννοια της οικολογίας και της ζωής σε αρμονία με τη φύση διαπερνά το φιλμ απ' την αρχή ως το τέλος - κι αυτό είναι καλό. Ταυτόχρονα όμως υπάρχει και το new age στοιχείο με τη "μητέρα φύση" και την επαφή μ' αυτήν σα να είναι κάτι ζωντανό και περίπου νοήμον, υπάρχει η αμερικάνικη εμμονή με την "οικογένεια πάνω απ' όλα", υπάρχουν τα κλισέ στις σχέσεις κυρίως των παιδιών με τα παιδιά της άλλης φυλής (εδώ βρίσκουμε και την κυρίαρχη τα τελευταία χρόνια έννοια της αποδοχής του διαφορετικού), υπάρχει ο χαμός δράσης στο δεύτερο μέρος με τη βαρετή επανάληψη του "κακού" που αιχμαλωτίζει κάθε τρεις και λίγο κάποια από τα παιδιά της οικογένειας (σε διάφορους συνδυασμούς) κλπ. κλπ. Ας μη δώσουμε λοιπόν πολύ βάρος στην ιστορία.

Όπως και στο πρώτο, έτσι κι εδώ έχουμε το σκορ Εικόνα - Σενάριο 5-1. Αλλά επειδή κατά τη γνώμη μου η εικόνα αυτή είναι μαγευτική, ιδιαίτερα όταν διαδραματίζεται στο νερό, επειδή πρόκειται για έναν ολόκληρο κόσμο φτιαγμένο από την αρχή και με κάθε λεπτομέρεια και επειδή η φαντασία των δημιουργών είναι οργιαστική (πατώντας βέβαια και σε ιδέες από παλιές εικονογραφήσεις επιστημονικής φαντασίας), πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο. Εγώ πάντως, με όλα τα μείον που σας περιέγραψα, το απόλαυσα.

ΠΩΣ ΤΟ "ALIEN" ΕΓΙΝΕ "ALIENS"

Θα πω κατ' αρχή ότι η σειρά των 4 "Alien" είναι μία από τις ελάχιστες στην οποία και οι 4 ταινίες έχουν ενδιαφέρον και δεν είναι κακέκτυπα της πρώτης (ναι μεν προτιμώ την πρώτη, αλλά σε καμία περίπτωση οι συνέχειες δεν είναι κακές). Άλλωστε και οι 4 γυρίστηκαν από αξιόλογους δημιουργούς (σκοτ, Κάμερον, Φίντσερ, Ζενέ). Το 1986 λοιπόν ο πολύς James Cameron φτιάχνει τη συνέχεια του αρχικού κλασικού "Alien" του Ridley Scott με τίτλο "Aliens" (Άλιενς: Η Επιστροφή" στα ελληνικά), πάλι με τη Σιγκούρνι Γουίβερ στον βασικό ρόλο.
Η Ρίπλεϊ, ηρωίδα του πρώτου φιλμ, ξυπνά μετά από 57 χρόνια, όταν ανακαλύπτεται το σκάφος της να περιπλανιέται στο γαλαξία. Στη γη κανείς δεν πιστεύει την ιστορία της με τα εφιαλτικά εξωγήινα όντα. Κι όχι μόνο αυτό: Ο πλανήτης LV-426, όπου συνέβησαν όλα, έχει στο μεταξύ αποικιστεί. Όταν όμως η επαφή με τους αποίκους χάνεται, η Εταιρία πείθει τη Ρίπλεϊ να ξαναπάει εκεί μαζί με μια ομάδα επίλεκτων κομάντος και έναν εκπρόσωπό της (της εταιρίας). Ο εφιάλτης ξαναρχίζει, ενώ η "βεντέτα" των φριχτών πλασμάτων με τη Ρίπλεϊ / Σιγκούρνι γίνεται όλο και πιο προσωπική υπόθεση...
Όπως θα ξέρετε (ή ίσως καταλαβαίνετε) ο Κάμερον μετατρέπει την πρώτη ταινία (που ανήκει συγχρόνως στα είδη του τρόμου και της επιστημονικής φαντασίας) σε καθαρόαιμο action movie. Αυτό προσωπικά δεν με πολυενθουσιάζει, πλην όμως (Κάμερον γαρ) πρόκειται για υποδειγματική ταινία του είδους, με την αγωνία να αυξάνει κάθε λεπτό που περνά. Το θετικό είναι ότι το εξαιρετικά δαιδαλώδες, μισοσκότεινο, υγρό και συχνά κατεστραμμένο βιομηχανικό σκηνικό του σταθμού των αποίκων δημιουργεί μια έντονα κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, ενώ η απειλή παραμονεύει κυριολεκτικά από παντού (η σκηνή με τα aliens που ορμάνε ομαδικά από τους στενούς σωλήνες κόβει την ανάσα). Φυσικά ουδείς καταλαβαίνει την ακριβή τοπογραφία του πολυεπίπεδου σταθμού και πώς το ένα τμήμα επικοινωνεί ή απομονώνεται από το άλλο και πολλές από τις σκηνές δράσης μάλλον δεν μπορούν να συμβούν στην πραγματικότητα, αυτά όμως είναι ψιλά γράμματα και εντάσσονται στις δεδομένες συμβάσεις του είδους. Και όταν πρόκειται για καλό δείγμα του, τι να κάνουμε, τα παραβλέπουμε αυτά. Τέλος υπάρχουν και οι βολές κατά της Εταιρίας, που το μόνο που την ενδιαφέρει είναι η προάσπιση των οικονομικών της συμφερόντων.
Καλή και χορταστικότατη ταινία του είδους λοιπόν, κλασικό action movie, παρά το ότι φέρει την σφραγίδα των 80ς. Εγώ βέβαια, το είπα, προτιμώ σαφώς την πρώτη της σειράς, το "Alien", αλλά οι φίλοι των ταινιών δράσης νομίζω ότι θα ικανοποιηθούν, έστω και μετά τόσα χρόνια.

AVATAR: ΟΠΤΙΚΗ ΜΑΓΕΙΑ, ΣΕΝΑΡΙΑΚΑ ΚΛΙΣΕ

Να λοιπόν που, επιτέλους, είδαμε την ταινία που έφτιαχνε τόσα χρόνια ο James Cameron, την πρώτη του μετά τον "Τιτανικό" των 90ς. Το πολυδιαφημισμένο και πολυαναμενόμενο Avatar δεν με απογοήτευσε καθόλου, αλλά έχω και τις αντιρρήσεις μου.
Κατ' αρχάς δεν έχω ιδέα αν θα αλλάξει την ιστορία του σινεμά (σε τεχνολογικό επίπεδο φυσικά, όχι σε κάποιο άλλο). Θα το δείξει ο χρόνος. Αυτό που έχω να πω όμως είναι ότι, βλέποντάς το σε 3D, στα πρώτα δύο τρίτα πραγματικά μαγεύτηκα. Εξ αιτίας της εικόνας, να εξηγούμαι. Το σενάριο... θα τα πούμε παρακάτω γι' αυτό. Σε οπτικό επίπεδο λοιπόν, ένοιωσα σα να βρισκόμουν σε κάποιο απίστευτο τριπ, σα να είχα φύγει όντως από αυτόν τον κόσμο. Η περιγραφή του εξωγήινου κόσμου - παράδεισου κόβει πραγματικά την ανάσα. Νομίζω ότι πρόκειται για πραγματικό μεγαλείο. Τα κολοσιαία δέντρα, τα αιωρούμενα βουνά, οι καταρράχτες, τα απίστευτα λουλούδια και φυτά, οι πανταχού παρόντες νυχτερινοί φωσφορισμοί, οι πτήσεις των δράκων, αποτελούν μια οπτική πανδαισία που πιστεύω ότι θα ικανοποιήσει κάθε φίλο της επιστημονικής φαντασίας και όχι μόνο. Σε 3D μάλιστα ακόμα περισσότερο.
Στο τελευταίο τρίτο του φιλμ έχασα το ενδιαφέρον μου όταν τα πάντα - μοιραία - μετατράπηκαν σε ένα απέραντο πεδίο μάχης, με τους αναμενόμενους ηρωισμούς, τις αναμενόμενες ταρζανιές, την αναμενόμενη τελική σύγκρουση, τα α λα Terminator ρομπότ (για Κάμερον μιλάμε, αλλοίμονο τώρα) και πολλά άλλα τέτοια χιλιοφορεμένα. Γενικά δεν ήταν παρά μια (έξαιρετικά καλογυρισμένη φυσικά) τεράστια σκηνή μάχης, απ' αυτές που έχω μπουχτίσει στις σχετικές ταινίες. Αλλά όλο το υπόλοιπο φιλμ οπτικά, όπως είπα, με είχε ήδη αποζημιώσει.
Κι ας έρθουμε στο σενάριο. Όσο εντυπωσιακό βρήκα το οπτικό μέρος, άλλο τόσο κλισέ, προβλέψιμο, αφελές, τετριμένο βρήκα το σενάριο. Έχει βεβαίως ευπρόσδεκτο και εμφανέστατο οικολογικό μήνυμα και εξ ίσου οφθαλμοφανείς αναφορές στη μεταχείρηση που επιφύλαξαν οι "πολιτισμένοι" λευκοί στους κάθε λογής ιθαγενείς που κατακτούσαν και συχνά εξολόθρευαν, αλλά... όλα, μα όλα, τα επιμέρους στοιχεία τα έχουμε ξαναδεί. Από τον πεζοναύτη που γίνεται καλός, από την ως μεσία έλευσή του στον ξένο πλανήτη, από τον κακό, στρατόκαυλο αξιωματικό και τους στυγνούς επιχειρηματίες, από την "καλή" αλλά απότομη επιστήμονα, από το ότι ο ήρωας σώζεται από μια κοπέλα που τυχαίνει να είναι η κόρη του αρχηγού, από... από... από. Με αποκορύφωμα, το ξαναείπα, την τελική μάχη, όπου όλα συμβαίνουν όπως ακριβώς ξέραμε ότι θα συμβούν κι όπως έχουν συμβεί μερικές χιλιάδες φορές στο παρελθόν. Και βέβαια όλες οι ιδέες είναι παρμένες από τη λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας και φάνταζι, από την Ούρσουλα Λε Γκεν μέχρι την Αν ΜακΚάφρεϊ και πάμπολλους άλλους.
Σημειωτέον ότι και οι μαγευτικές εικόνες είναι παρμένες, αν τις προσέξει κανείς, από έργα γνωστών εικονογράφων του είδους. Ο Ρότζερ Ντιν με τα ιπτάμενα βουνά (θυμηθείτε τα εξώφυλλα των Yes) είναι ένας μόνο απ' αυτούς, αλλά εντόπισα και πολλούς άλλους. Ο Κάμερον έκανε ένα ιδιοφυές συνοθύλευμα απ' όλα αυτά και, τελικά, ζωντάνεψε νομίζω όλες τις φαντασιώσεις των φίλων της επιστημονικής φαντασίας. Ενώ στο σενάριο έκανε απλώς ένα συνοθύλευμα (δίχως το "ιδιοφυές") για να το κάνει όσο πιο κλισέ και σίγουρο για τα ταμεία γίνεται. Αν πρόσεχε και σ' αυτό το επίπεδο, σίγουρα θα μιλούσαμε για αριστούργημα. Και τώρα πάντως, είναι τόση η δύναμη των εικόνων, που συνιστώ το φιλμ ανεπιφύλακτα. Αν τουλάχιστον μπορείτε να αφήνεστε στη μαγεία.

ΞΑΝΑΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ "ΕΞΟΛΟΘΡΕΥΤΗ"

Τελικά είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχουν καλά και κακά είδη ταινιών (και βιβλίων και μουσικών και κόμικς και...). Υπάρχουν μόνο καλές και κακές ταινίες ή καλές και κακές ταινίες στα πλαίσια του κάθε είδους. Συνήθως βαριέμαι τις ταινίες δράσης, με τα συνεχή κυνηγητά αυτοκινήτων, ελικοπτέρων και δεν ξέρω τι άλλο, το overdose εκρήξεων, τους ήρωες που ποτέ δεν παθαίνουν τίποτα και που, ιδιαίτερα στις μέρες μας, τείνουν να γίνονται όλο και πιο επαναλαμβανόμενες. Όμως ακόμα και σ' αυτό το είδος υπάρχουν κάποια φιλμ που ξεχωρίζουν.
Ξαναβλέποντας μετά από αρκετά χρόνια το Terminator 2: Judgment Day (Εξολοθρευτής 2) του James Cameron του 1991, ανακάλυψα ότι με κράταγε ακόμα και, αν μη τι άλλο, διασκέδαζα δεόντως με τον καταιγισμό δράσης. Ίσως "φταίει" ο σκηνοθέτης. Ο Κάμερον δεν είναι βιντεοκλιπάς της σειράς που καλείται να μας ζαλίσει με μοντάζ αστραπή και εκτυφλωτικά σπέσιαλ εφέ. Ίσως πάλι να "φταίει" το σενάριο, που δεν είναι σκέτο κυνηγητό ή στοιχειωδώς αστυνομικό, αλλά επιστημονικής φαντασίας, μ' αυτό το έξυπνο παιχνίδι με τους χρόνους που μπερδεύονται, με το παρόν που πασχίζει να αλλάξει το μέλλον, με την απίστευτη μελλοντική δυστοπία που περιγράφει... Χάρη σ' αυτό το εύρημα μάλιστα δικαιολογείται απόλυτα και ο "απέθαντος" ήρωας (ήρωες μάλλον, αφού και ο "κακός" της ιστορίας είναι από τα ίδια), που ό,τι και να πάθει σηκώνεται και συνεχίζει ακάθεκτος. Λογικό, αφού είναι cyborg και όχι άνθρωπος. Υπάρχουν επίσης σ' αυτόν τον δεύτερο "Εξολοθρευτή" και το συναισθηματικό και λιγάκι συγκινητικό στοιχείο, η όλη φάση της προσπάθειας εξανθρωπισμού της μηχανής, τα πολύ προχωρημένα για την εποχή τους εφφέ (κυρίως όσα αφορούν τον "κακό"), είναι και ο ούτως ή άλλως ανέκφραστος και ουγκ Σβαρτσενέγκερ, που αυτός ειδικά ο ρόλος, ο καλύτερος της καριέρας του, του ταιριάζει γάντι, οπότε η συνταγή δένει.
Εννοείται ότι όλο το πακέτο έγινε για εμπορικούς λόγους, όπως όλα σχεδόν τα sequel του κόσμου. Και, αν θέλετε, εκ του πονηρού κιόλας: Η δόση συναισθηματισμού που λέγαμε, η μετατροπή του ήδη σούπερ σταρ ήρωα από κακό στην πρώτη ταιία (που του ταίριαζε ακόμα περισσότερο) σε καλό και προστάτη του πιτσιρικά που είναι το αντικείμενο διεκδίκησης των πάντων, οι προϋπολογισμοί που αυξήθηκαν κάθετα... Αλλά, σας είπα, το ευχαριστήθηκα παρ' όλες τις επιφυλάξεις.
Πάντως, τελειώνοντας, θα πω ότι μ' αρέσει πολύ περισσότερο ο πρώτος Terminator, του Κάμερον και πάλι, που δεν κάνει τις παραχωρήσεις που ανέφερα και βασίζεται κυρίως (παρά τη δράση) σ' ένα πραγματικά πανέξυπνο σενάριο. Όταν έχεις δει το πρωτότυπο, το νο 2, όσο συμπαθητικό και να είναι, βαρύνεται υποχρεωτικά με το στοιχείο της επανάληψης.