ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΟ (;) NYMPHOMANIAC

Τι είναι τελικά το "Nymphomaniac", η πρόκληση του τρομερού δανού Lars von Trier για το 2013; Πρόκληση για την πρόκληση; Φάρσα ή σάτιρα; Φιλοσοφικό δοκίμιο; Μια παραβολή για τον έρωτα; Ένα ευφυές κινημτατογραφικό παιχνίδι; Απλώς μια ιστορία, διασκεδαστική στο πρώτο μέρος, σκοτεινή στο δεύτερο; Μάλλον όλα μαζί αυτά, τείνω να καταλήξω. Κι ίσως κι άλλα ακόμα.
Ένας διανοούμενος εργένης βρίσκει σ' ένα στενό μια τραυματισμένη γυναίκα. Την μεταφέρει στο αυστηρό, ασκητικό διαμέρισμά του κι αυτή, όταν συνέρχεται, του διηγείται την ιστορία της ζωής της και κυρίως την ατέλειωτη σειρά των ερωτικών της εμπειριών. Η κοπέλα, όπως η ίδια λέει, είναι νυμφομανής και το Α και το Ω της ζωής της είναι το σεξ με όλες τις πιθανές μορφές του. Το καθαρό σεξ, δίχως έρωτα, όπως τουλάχιστον επιδιώκει στα χρόνια της νιότης της. Πώς κατέληξε όμως στην τελευταία κατάσταση, τραυματισμένη στο δρόμο;
Το πρώτο που μπορούμε με ευκολία να παρατηρήσουμε είναι ότι ο Τρίερ παίζει με την αφήγηση. Ή, αν προτιμάτε, αφήνεται στην ηδονή της αφήγησης. Χωρίζει λοιπόν την ιστορία του σε κεφάλαια (8 αν θυμάμαι καλά και στα δύο μέρη του τετράωρου φιλμ), δίνει τίτλους στο καθένα, υιοθετεί διαφορετικές γραφές, παίζει με διάφορα γραφικά. H δομή της ιστορίας του, ένα διαρκές flash back φυσικά μέχρι να φτάσουμε στο σήμερα, είναι η εξής: Η γυναίκα αφηγείται κάποια φάση (και κάποιες ερωτικές περιπέτειες) μιας συγκεκριμένης περιόδου της ζωής της και στη συνέχεια επανερχόμαστε στο σήμερα, όπου ακολουθεί ένας διάλογος ανάμεσα στους δύο. Μετά επιστρέφουμε στη συνέχεια της εξιστόρησης του παρελθόντος. Το όλο πράγμα δηλαδή, εκτός από την άμεση αναφορά στις "Χίλιες και Μία Νύχτες" με την παραμυθού και τον ακροατή, προσωπικά μου θύμισε τη δομή των έργων του μαρκήσιου Ντε Σαντ, όπου τις άγριες ερωτικές πράξεις ακολουθούν μακροί φιλοσοφικοί διάλογοι. Το ενδιαφέρον στην ταινία είναι η φύση και το στιλ αυτών των μετά-τη-σεξουαλική-αφήγηση-συζητήσεων. Εδώ φαίνεται πόσο παίζει ο σκηνοθέτης. Οι συζητήσεις αυτές είναι πραγματικά επί παντός επιστητού: Από το ψάρεμα σε ποτάμια μέχρι τη μουσική του Μπαχ και από φιλοσοφία και μαθηματικά μέχρι το ύφος των βυζαντινών εικόνων ή τους περί ενοχής προβληματισμούς. Οι συνομιλητές άλλοτε διαφωνούν ριζικά κι άλλοτε συμφωνούν θαυμάσια και προσθέτουν ο ένας στις απόψεις (ή τις γνώσεις) του άλλου. Γενικά η γυναίκα μοιάζει να εκπροσωπεί το συναίσθημα ή το ένστικτο και ο άντρας τη λογική ή την εγκράτεια. Πρόκειται δηλαδή, όπως καταλαβαίνουμε κυρίως στο τέλος, για δύο αντίθετους, συμβολικούς χαρακτήρες. 
Όλα αυτά δίνονται με ένα μείγμα από χιούμορ (ναι, το φιλμ έχει και αρκετή πλάκα) και "σοβαρές" καταστάσεις, οι οποίες θα υπερισχύσουν στο δεύτερο μέρος μέχρι την άγρια, απαισιόδοξη κατάληξη. Στο μεταξύ έχουμε δει ένα πλήθος από τολμηρές σκηνές κάθε είδους και συνδυασμού. Ποιο μπορεί να είναι το συμπέρασμα; Ίσως (ίσως, λέω, γιατί τίποτα δεν είναι ποτέ σίγουρο για τις αληθινές προθέσεις του Τρίερ) ο σκηνοθέτης θέλει τελικά να τονίσει ότι όσο απολαυστικό και απελευθερωτικό είναι το ελεύθερο σεξ και η ηδονή, ποτέ δεν μπορεί να είναι μόνο. Όσο κι αν κάποιος προσπαθεί, παραβαίνοντας κάθε κοινωνικό κανόνα ή ταμπού, πάντα το βαθύτερο συναίσθημα, ο έρωτας, θα παρεισφρύσει, θα καταστείλει την απόλυτη ελευθερία του σεξ. Από την άλλη ίσως μας λέει ότι η απόλυτη απώλεια συναισθήματος και η καθαρή αναζήτηση ηδονής συνεπάγονται κάποιο βαρύ τίμημα. Όλα αυτά όπως τουλάχιστον είναι δομημένη η κοινωνία μας.
Όλα τα παραπάνω, είπαμε, με ένα "ίσως". Στο μεταξύ προτείνω να αφεθείτε στα ιδιοφυή σκηνοθετικά και διανοητικά παιχνίδια του Τρίερ. Και, αν θέλετε τη γνώμη μου στο επίμαχο θέμα, όχι, δεν τη θεωρώ "πορνό" (δεν έχω δει την "σκληρή" βερσιόν, αλλά έμαθα ότι ελάχιστα διαφέρει στο σημείο αυτό). Δεν νομίζω ότι σκοπός είναι να ερεθίσει, όπως τα κανονικά πορνό. Σε μένα τουλάχιστον δεν συνέβει κάτι τέτοιο. Προκλητική ναι. Πέρα για πέρα, λόγω του ίδιου του θέματος και της παρέλασης ποικίλων ερωτικών πράξεων. 'Αλλωστε ο δανός αρέσκεται και απολαμβάνει όσο τίποτα να προκαλεί με κάθε τρόπο (και εξωκινημταογραφικό). Όχι όμως πορνό.
Αν πάντως είστε ιδιαίτερα σεμνότυφοι, καλού κακού αλλάξτε κινηματογράφο.

Η ΓΗ ΣΤΑ ΔΙΧΤΥΑ ΤΗΣ "ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ"

Το έχω ξαναπεί: Τον Lars von Trier άλλοτε τον μισώ κι άλλοτε τον θαυμάζω. Η "Μελαγχολία" του 2011, ανήκει στη δεύτερη κατηγορία, αφού πρόκειται για φιλμ που με συγκίνησε και συγχρόνως με μάγεψε με την απίστευτη εικαστικότητά του. Πιθανόν ο Τρίερ να είναι τρελός, αλλοπρόσαλλος, προβοκάτορας, ναζί ή όλα αυτά μαζί. Όλα αυτά όμως, κι άλλα τόσα πιθανόν, δεν κάνουν την ταινία του να μου αρέσει λιγότερο.
Πάσχοντας από κατάθλιψη ο ίδιος, σκιαγραφεί εδώ την φοβερή αυτή ψυχική ασθένεια και, κάνοντας ένα λογικό άλμα, τη θεωρεί ως κάτι που απειλεί ολόκληρο τον πλανήτη. Φτάνει μάλιστα να την ταυτίσει με το τέλος του κόσμου. Διότι η ταινία, μπαίνοντας με τον προσωπικό του φυσικά τρόπο στα χωράφια της επιστημονικής φαντασίας, μιλά γι' αυτό το τέλος, όσο και για την αρρώστια.
Αυτό που ξενίζει αρχικά είναι ο χωρισμός του φιλμ σε δύο μέρη ("Τζαστίν" και "Κλερ", τα ονόματα δηλαδή των δύο αδελφών που πρωταγωνιστούν), τα οποία μοιάζουν πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Μετά από μια πραγματικά εκθαμβωτική εικαστικά εισαγωγή, με εικόνες σε slow motion που παραπέμπουν σε παλιότερα και σύγχρονα εικαστικά έργα, το πρώτο μέρος προσγειώνεται στο ρεαλισμό και παρακολουθεί τη γαμήλια δεξίωση της ηρωίδας, που γίνεται με πλήρη χλιδή στον πύργο του ζάπλουτου κουνιάδου της, και την βαθμιαία βύθισή της στην κατάθλιψη. Βρήκα τη μελέτη της ασθένειας πολύ δυνατή. Στο μέρος αυτό ο Τρίερ βρίσκει επίσης την ευκαιρία να σαρκάσει την κενότητα και τη ματαιοδοξία της άρχουσας τάξης, φτιάχνοντας χαρακτήρες - καρικατούρες (οι διαζευγμένοι γονείς της νύφης, ο ορθολογιστής οικοδεσπότης, ο οργανωτής της τελετής, ο κουμπάρος - αφεντικό κλπ.) και καυτηριάζοντας τόσο την υποκρισία όσο και την εσωτερική σκληρότητα του κόσμου τους. Μερικές φορές μάλιστα χρησιμοποιεί και χιουμοριστικές πινελιές. Το όλο κλίμα θυμίζει "Οικογενειακή Γιορτή" και γενικότερα φιλμ όπου, με αφορμή μια τελετή, πολλά σκοτεινά μυστικά αποκαλύπτονται. Στο δεύτερο μέρος κυριαρχεί περισσότερο μια άλλη ψυχική κατάσταση, το άγχος. Ουσιαστκά πρόκειται για το άγχος του θανάτου, που εδώ "μεταμφιέζεται" στο άγχος για το τέλος του κόσμου. Οι εικόνες γίνονται ποιητικές, μεταφυσικές, σκοτεινές, για να καταλήξουν στο πολύ δυνατό φινάλε.
Έχοντας υπ' όψη και τα δύο μέρη, άλλο ένα νόημα γεννιέται στο μυαλό μου: Η ματαιότητα των ανθρώπινων προσπαθειών, αλλά και η γελοιότητα όλης της απίστευτης πολυτέλειας που παρακολουθήσαμε στο πρώτο μέρος. Έτσι η κενότητα, το απόλυτο τίποτα όλων αυτών των χάι τύπων, υπογραμμίζεται ακόμα περισσότερο μπροστά στο συμπαντικό πεπρωμένο.
Η τελική "συμβουλή" του Τρίερ μοιάζει να είναι η στωικότητα. Μόνο οπλισμένοι μ' αυτήν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτό που μας περιμένει όλους τελικά. Έτσι το τέλος του φιλμ αποτελεί ένα κράμα γλυκύτητας και απαισιοδοξίας. Πώς γίνεται αυτό; Θα το δείτε. Σ' εμένα πάντως, αυτό το ανάμεικτο συναίσθημα μου άφησε.
Πρόκειται για μια από τις καλύτερες, κατά τη γνώμη μου, στιγμές του δημιουργού. Του οποίου, πάντως, το αλλοπρόσαλλο δεν θα σταματήσω να επισημαίνω: Στωικός εδώ, υπέρ της σκληρής εκδίκησης παλιότερα (Dogville), απόλυτα μοιρολάτρης σε βαθμό αντιδραστικότητας αλλού (Manderlay), χριστιανός κάποτε (Δαμάζοντας τα Κύματα)... και δεν θυμάμαι τι άλλες ηθικές / φιλοσοφικές στάσεις πήρε στο παρελθόν και δεν τολμώ να σκεφτώ τι άλλο θα δούμε στο μέλλον. Αν μη τι άλλο, ο σχεδόν παρανοϊκός δανός δεν μας κάνει ποτέ να πλήξουμε. Έστω και μισώντας τον.

ΟΛΟ ΚΑΙ ΒΑΘΥΤΕΡΑ ΣΕ ΜΙΑ ΚΑΤΕΣΤΡΑΜΕΝΗ "EUROPA"

Στην αρχή της καριέρας του, τότε που ακόμα μου άρεσε ανεπιφύλακτα, ο Lars von Trier γύρισε μια τριλογία με θέμα μια κατεστραμένη Ευρώπη, θέμα που διαπραγματεύεται άλλοτε με φανταστικούς και άλλοτε με "ιστορικούς" (σε εισαγωγικά πάντα όταν έχουμε να κάνουμε με τον Τρίερ) όρους. Ξέρω ότι οι περισσότεροι από την τριλογία αυτή εκτιμούν κυρίως το "Στοιχείο του Εγκλήματος". Προσωπικά ωστόσο εκτιμώ εξ ίσου και το σκοτεινό "Europa", το τρίτο μέρος που γυρίστηκε το 1991 (ενώ θυμάμαι ότι είχα πλήξει στο "Epidemic").
Το "Europa" είναι το μέρος της τριλογίας όπου ο δανός σκηνοθέτης πιάνει μια ιστορική και όχι φανταστική, ακαθόριστου χρόνου, στιγμή της ηπείρου: Την κατεστραμένη, υπό κατοχή των συμμαχικών δυνάμεων Γερμανία αμέσως μετά το τέλος του 2ου παγκόσμιου πόλεμου (εποχή που δείχνεται με εξ ίσου συγκλονιστικό τρόπο στον "Τρίτο Άνθρωπο" του Ριντ, αλλά και στο "Berlin Experiment" του Τουρνέρ). Ναι, μπορεί η στιγμή να είναι ιστορική και η Γερμανία τότε να ήταν όντως σε άθλια κατάσταση, αλλά ο τρόπος του Τρίερ μπορούμε να πούμε ότι σχεδόν αγγίζει τα όρια του φανταστικού. Στην ουσία η σκοτεινή, άκρως καταθλιπτική ατμόσφαιρα που δημιουργεί πολύ λίγο διαφέρει από την αντίστοιχη φανταστική του "Στοιχείου". Κοινό επίσης στα δύο φιλμ είναι και το στοιχείο του υπνωτισμού, που κι εδώ χρησιμοποιείται με μάλλον ανεξήγητο τρόπο. Φαντάζομαι ότι έχει χρησιμοποιηθεί επειδή γοήτευε τον Τρίερ και όχι για καθαρά σεναριακούς λόγους.
Ο αμερικανός, γερμανικής καταγωγής, ήρωας φτάνει στην πάμφτωχη, εξαθλιωμένη Γερμανία για να εργαστεί στο τρένο της εταιρίας Europa, που διασχίζει ολόκληρη τη χώρα. Εκεί θα γνωρίσει την κόρη του ιδιοκτήτη της εταιρίας, αλλά και αρκετούς άλλους, παράδοξους μερικές φορές τύπους, όπως ο αρχηγός της τρομοκρατικής οργάνωσης "Λυκάνθρωποι", ο θείος του κλπ. Καθώς βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στο ζοφερό κλίμα της εποχής, τα πάντα γύρω του μοιάζουν να μην είναι αυτό που δείχνουν αρχικά, οι αποκαλύψεις διαδέχονται η μία την άλλη, όλα καταρέουν με γοργούς ρυθμούς, όλα είναι δισυπόστατα καθώς αντίροπες δυνάμεις παλεύουν για αντίθετους σκοπούς (με τελικά θύματα τους απλούς ανθρώπους).
Η εικόνα του φιλμ είναι εντυπωσιακή. Ο Τρίερ χρησιμοποιεί ασπρόμαυρη φωτογραφία, που συχνά χρωματίζει σε κάποια σημεία, διπλοτυπίες και κάθε λογής άλλες πειραγμένες εικόνες, δημιουργώντας ένα εικαστικό αποτέλεσμα που προσωπικά βρήκα πολύ ενδιαφέρον. Η αφήγηση είναι κι αυτή υπνωτική, όπως και το κυρίαρχο θέμα του υπνωτισμού που αναφέραμε αρχικά, η διαρκής βροχή δημιουργεί ένα μόνιμα υγρό κλίμα (γενικά το υγρό στοιχείο κυριαρχεί κι εδώ, όπως στο "Στοιχείο του Εγκλήματος"), η ιστορία γίνεται όλο και πιο ασφυκτική και αγχώδης καθώς ο ήρωας οδηγείται σε αδιέξοδο, το τέλος είναι κι αυτό απισιόδοξο. Ιδεολογικά ο δημιουργός μοιάζει να συμπονά την διαλυμένη και διχασμένη χώρα (διάλυση βεβαίως που κράτησε λίγο μόνο χρόνια, καθώς η Γερμανία ανέκαμψε ταχύτητα για να γίνει σύντομα η ισχυρή χώρα που ξέρουμε σήμερα). Γενικά η αίσθηση της χαμένης, παλιάς δόξας και της οδύνης για την καταστροφή, είναι κυρίαρχες.
Πιθανότατα η τριλογία συμβολίζει την παρακμή της Ευρώπης, της κάποτε κυρίαρχης στον κόσμο δύναμης, που τώρα τρέχει πίσω από την Αμερική και τις αναδυόμενες ασιατικές δυνάμεις. Ό,τι κι αν συμβολίζει πάντως, ο Τρίερ, πριν γίνει συχνότατα εξοργιστικός, καταφέρνει να το δώσει με εξαιρετική δύναμη εικόνων και (παρακαλώ προσέξτε το αυτό) με έναν τρόπο σχεδόν πειραματικό, που σίγουρα θα ξενίσει και θα κουράσει πολλούς (όπως είπα στην αρχή δεν συγκαταλέγομαι ανάμεσά τους).

"ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ": ΕΝΑ ΔΥΣΤΟΠΙΚΟ ΝΟΥΑΡ

Έχω απόλυτα αντικρουόμενα συναισθήματα για τον εκκεντρικό δανό Lars von Trier. Άλλες ταινίες του μ' αρέσουν πολύ κι άλλες μισώ, πράγμα μάλλον λογικό, αφού πρόκειται για ένα είδος σχιζοφρενικής προσωπικότητας (ας μη μιλήσουμε και για τις ναζιστικές του συμπάθειες). Μερικές από τις πρώτες ταινίες του πάντως, όπως το "Στοιχείο του Εγκλήματος" και το "Europa" είναι από τις αγαπημένες μου. Το πρώτο ("Forbrydelsens element" ο δανέζικος τίτλος) γυρίστηκε το 1984 και είναι η ταινία που τον έκανε γνωστό στη χώρα μας.
Σίγουρα δύσκολη ταινία, με πολύ ιδιαίτερη εικαστική άποψη και δίχως απόλυτα ξεκάθαρη πλοκή, είναι αναμενόμενο να ενοχλεί όσους αρέσκονται σε μια καθαρή, γραμμική αφήγηση και όχι σε ένα κινηματογραφικό παιχνίδι όπως αυτό. Πρόκειται για φιλμ νουάρ, με πλήθος αναφορών, οπτικών και σεναριακών, στο είδος, το οποίο όμως διαδραματίζεται σε μια ακαθόριστης εποχής παρακασμένη, κατεστραμένη και δυστοπική Ευρώπη (ο Τrier έχει κάνει ένα είδος τριλογίας μεταξύ 1984-1991 με θέμα την παρακμή και καταστροφή της Ευρώπης), οπότε εντάσεται και στο χώρο του φανταστικού. Ο ήρωας, ένας μπάτσος που για χρόνια ζει στο Κάιρο, καλείται να επιστρέψει στη βόρεια Ευρώπη για να βοηθήσει στον εντοπισμό ενός σίριαλ κίλερ και βασίζει την έρευνά του στο βιβλίο που φέρει τον τίτλο της ταινίας, το οποίο έγραψε ο γέρος μέντοράς του και βάσει του οποίου ο ερευνητής πρέπει να μπει βαθιά στο μυαλό του διαταραγμένου δολοφόνου.
Τα σημάδια της πλήρους κατάρευσης της ηπείρου είναι κάτι παραπάνω από εμφανή. Σ' αυτά άλλωστε βασίζεται και ολόκληρη η εξαίρετη κατά τη γνώμη μου αισθητική του φιλμ. Τα πάντα είναι καλυμένα από νερό, όπου επιπλέουν ή είναι βυθισμένα κάθε λογής αντικείμενα (αλλά και νεκρά άλογα). Τα πάντα διαποτίζονται θαρρείς από τη μόνιμη υγρασία, ενώ η βροχή είναι διαρκής. Οι άνθρωποι αυτοκτονούν τελετουργικά, τα πάντα είναι διαβρωμένα, σκουριασμένα, ξεφτισμένα. Ο κόσμος (ή μάλλον η Δύση) καταρέει.
Μέσα σ' αυτό το αποκαλυπτικό κλίμα με τις εντυπωσιακές εικόνες της παρακμής, το αστυνομικό μέρος της ιστορίας περνά σε δεύτερο πλάνο. Ο Trier δεν δίνει καμιά εξήγηση για το τι ακριβώς συμβαίνει, γιατί η ήπειρος βρίσκεται σ' αυτή την εφιαλτική κατάσταση, τι ακριβώς είναι το "μεγάλο άλμα", με το οποίο πεθαίνουν οι άνθρωποι... Αφήνει μόνο τις εικόνες να μιλήσουν. Και τον ήρωα που μπαίνει όλο και πιο βαθιά στο παρακμιακό κλίμα και, συγχρόνως, στο μυαλό του δολοφόνου που κυνηγά ακολουθώντας βήμα - βήμα την πορεία του σε ένα εφιαλτικό οδοιπορικό. Ένα άλλο στοιχείο, κοινό στις πρώτες ταινίες του, είναι αυτό του υπνωτισμού, που επαναλαμβάνεται και στο "Europa". Ο σκηνοθέτης μοιάζει να γοητεύεται απ' αυτό και το βάζει στην ταινία, αλλά ο τρόπος και το γιατί ακριβώς το χρησιμοποιεί δεν είναι ξεκάθαρο. Όντως δεν καταλαβαίνω ακριβώς το γιατί ο ήρωας υπνωτίζεται για να ανακαλέσει την περιπέτειά του στην Ευρώπη, όπως και το τι ακριβώς συμβαίνει - σε σχέση με τον υπνωτισμό πάντα - στο τέλος.
Η πειραγμένη και φιλτραρισμένη φωτογραφία κυριαρχείται από πορτοκαλί - ώχρα χρώματα, επιτείνοντας έτσι την ατμόσφαιρα σκουριάς και αλλοίωσης των πάντων. Γενικά μιλώντας θα χαρακτήριζα το φιλμ ως μια κατ' εξοχήν ταινία ατμόσφαιρας, που κυριαρχεί πάνω σε κάθε άλλο στοιχείο. Τι θέλει να μας πει ο Trier; Δύσκολο να πούμε, εκτός από μια βάσιμη εικασία: Μας μιλά με το δικό του τρόπο για την παρακμή του δυτικού πολιτισμού. Δύσκολη λοιπόν και η ταινία για πολλούς, το είπαμε, αλλά για μένα ένα από τα καλύτερα φιλμ που βασίζονται στην ατμόσφαιρα - και μένουν γι' αυτό χαραγμένα στο μυαλό.

Ο "ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ" ΚΑΙ Ο ΑΡΡΩΣΤΗΜΕΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΟΝ ΤΡΙΕΡ

Για τον Lars von Trier τρέφω ανάμεικτα συναισθήματα. Υπάρχουν φορές που μ' αρέσει (Europa, Dogville κλπ.) κι άλλες που με εκνευρίζει (Δαμάζοντας τα κύματα, Danser in the Dark κλπ.) Συχνά ο εκνευρισμός μου οφείλεται όχι στην ταινία καθ' εαυτή, αλλά στην έντονη διαφωνία μου με την ιδεολογία που αποπνέει. Αυτή τη φορά με τον "Αντίχριστο" κατάφερε να με ενοχλήσει, καθώς είναι μια από τις πιο αρρωστημένες ταινίες που έγιναν ποτέ. Κρίμα, γιατί βρήκα τη σκηνοθεσία και τις εικόνες του εν γένει θαυμάσιες. Εξαιρετικά ατμοσφαιρικές, με φοβερή εικαστική φαντασία, δημιουργούν ταυτόχρονα από την πρώτη κιόλας στιγμή το καθόλου υγιές κλίμα που επιδιώκει. Παρακολούθησα λοιπόν το φιλμ "στην άκρη του καθίσματος", πλην όμως βρήκα όλο αυτό το απίστευτο σπλάτερ αχρείαστο και όσα θέλει να μας πει (αν τα κατάλαβα καλά, γιατί δεν είμαι και πολύ σίγουρος) απωθητικά.
Με ενοχλεί όλος αυτός ο μαζοχισμός που αποπνέει, όλη αυτή η ιδεολογία της ενοχής και της αμαρτίας, που ποτέ δεν συμμερίστηκα. Από την πρώτη σκηνή, με το παιδάκι που πεθαίνει ενώ οι γονείς κάνουν έρωτα (ή μήπως επειδή οι γονείς κάνουν έρωτα και το φχαριστιούνται;) μέχρι τις απίστευτα αρρωστημένες σκηνές του τέλους με το ζεύγος σε πόλεμο, και η συνολική παρουσία της γυναίκας ως σατανά (ή ως μάγισσα ή, τέλος πάντων, ως "η κακιά της παρέας" για να το πω απλοϊκά) μου είναι απόλυτα ξένα. Βρήκα κάπως ενδιαφέρουσα την αρχετυπική παρουσίαση του ζευγαριού που απομονώνεται στην σχεδόν παρθένα φύση - ο άντρας είναι η λογική, η οργάνωση, η τάξη, η γυναίκα το συναίσθημα, η αταξία, το χάος, το ξέσπασμα. Επίσης ενδιαφέρον έχει και η ιδέα της φύσης ως κάτι φρικιαστικό και εφιαλτικό (όλες οι σκηνές με ζώα ή φυτά είναι νοσηρές). Ενδιαφέρον με την έννοια ότι όλος ο ανθρώπινος πολιτισμός δεν είναι κατά βάθος παρά ένας αγώνας για την απομάκρυνση από ή την τιθάσευση της βαρβαρότητας της φύσης. Από εκεί και πέρα όμως όλη αυτή η νοσηρότητα, οι ενοχές, οι μεταφυσικές παρεμβάσεις (που τις περισσότερες ομολογώ ότι δεν κατάφερα να αποκρυπτογραφήσω), οι αναφορες στον πόνο (τον γυναικείο κυρίως, όπως πάντα στον Τρίερ) μου ήταν αντιπαθείς.
Κρίμα γιατί, ξαναλέω, οπτικά μου άρεσε πολύ. Αν πάλι το δούμε σαν ένα θρίλερ τρόμου και μόνο, απογυμνωμένο από την πληθώρα των συμβολισμών, πάλι έχει κάτι μη ισορροπημένο, καθώς όλη η βία και η αρρώστεια ξεσπούν μάλλον ξαφνικά (με τόση ένταση εννοώ) στο τελευταίο τρίτο της ταινίας - και πιθανόν άνευ ξεκάθαρου λόγου. Αλλά βέβαια ο φον Τρίερ ήταν πάντοτε μια νοσηρή προσωπικότητα και ό,τι παράγει μου δημιουργεί ακραία συναισθήματα. Άλλοτε καλά κι άλλοτε κακά. Σχεδόν ποτέ όμως δεν συμμερίστηκα όσα πρεσβεύει (αν αυτά είναι σταθερά, γιατί μου φαίνεται ότι κι αυτά συχνά είναι αντικρουόμενα).

MANDERLAY: Ο VON TRIER ΤΟ ΞΑΝΑΚΑΝΕ

Φυσικό είναι ο Lars Von Trier να διχάζει για μια ακόμα φορά. Στο Manderlay, δεύτερο μέρος της "θεατρικής" τριλογίας του μετά το Dogville, δίνει μια ακόμα ενδιαφέρουσα και πολύ προσωπική άποψη, με ιδιαιτέρως συζητήσιμο όμως ιδεολογικό προσανατολισμό. Λέει με λίγα λογια ότι η ελευθερία, όταν χαρίζεται σε "ανώριμους", γίνεται μπούμερανγκ και επιφέρει ολέθρια αποτελέσματα. Ενώ η πρότερη κατάσταση σκλαβιάς ήταν σοφά μελετημένη και λειτουργούσε άψογα...
Ναι, οι θέσεις του αμφιλεγόμενου δημιουργού αγγίζουν ακόμα και τον φασισμό, πλην όμως το σινεμά του παραμένει προκλητικό, πρωτότυπο και προσωπικό. Και αφού εδώ υπάρχει ένα πανέξυπνο σενάριο με απρόβλεπτες εξελίξεις και σειρά ανατροπών στο τέλος, μου κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον (αυστηρά προσωπική άποψη, γιατί ξέρω πολλούς που δεν άντεξαν την ηθελημένη θεατρικότητα και την παντελή έλλειψη σκηνικών).
Ενδιαφέρουσα και εκνευριστική λοιπόν ταυτόχρονα η ταινία. Μόνο για όσους μπορούν να δουν "δύσκολο" σινεμά.