ΣΚΟΤΕΙΝΟ ROAD MOVIE ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΑ

Ας πούμε από την πρώτη στιγμή ότι το διάρκειας δυόμισι ωρών "Κάποτε στην Ανατολία" του 2011 του πολύ ενδιαφέροντα τούρκου Nuri Bilge Ceylan είναι μια ταινία "αγγελοπουλική" όσον αφορά τους ρυθμούς. Μεγάλα πλάνα, υπνωτικοί ρυθμοί, αργή ή και καθόλου κίνηση της κάμερας, βουβές σκηνές... Οπότε όσοι δεν αντέχουν αυτό το είδος σινεμά σταματάνε εδώ. Ωστόσο, σε μένα τουλάχιστον, το φιλμ εξασκεί μια έντονη γοητεία. Το γυμνό, έρημο τοπίο, οι νυχτερινοί φωτισμοί (συχνά από τους κιτρινωπούς προβολείς των αυτοκινήτων και μόνο), τα πρόσωπα, τα βουβά δράματα που συντελούνται, όλα συγκλίνουν σε ένα αποτέλεσμα που καθόλου αδιάφορο δεν με άφησε. Μια ομάδα από διαφορετικούς ανθρώπους - σε χαρακτήρες, σε επάγγελμα, σε ιδιοσυγκρασίες - διασχίζει τα έρημα τοπία της μακρινής Ανατολίας, κουβαλώντας έναν δολοφόνο, ο οποίος προσπαθεί να τους υποδείξει (αν καταφέρει να το θυμηθεί) πού ακριβώς, μέσα σ' αυτό το απόλυτο τίποτα, έθαψε το θύμα. Η νύχτα πέφτει, ο εκνευριμός μεγαλώνει, αλλά και η εξομολογητική διάθεση των μελών της ομάδας αυξάνεται. Η επίσκεψη σ' ένα ξεχασμένο χωριό και η καθημερινότητα της επόμενης μέρας θα ακολουθήσουν το αργό road movie του πρώτου (και παραπάνω) μισού μέρους της ταινίας. Το γυμνό, λιτό τοπίο της Ανατολίας (που είναι η περιοχή βαθιά στην Τουρκία, κοντά στην Άγκυρα) κυριαρχεί απόλυτα, στο πρώτο μέρος τουλάχιστον. Μοιάζει να είναι ο αληθινός πρωταγωνιστής. Η ερημιά του είναι θαρρείς αυτή που κάνει τους ανθρώπους να έρθουν πιο κοντά. Ταυτόχρονα, μέσα από τις αντιθέσεις του γιατρού, του εισαγγελέα, του αστυνομικού, του κοινοτάρχη του χωριού κλπ. ο σκηνοθέτης μιλά για τις αντιθέσεις της χώρας του με το διπλό πρόσωπο: Το ευρωπαϊκό και το σχεδόν τριτοκοσμικό. Αλλά το πιο ενδιαφέρον μάλλον είναι ότι ανεπαίσθητα, δίχως καλά - καλά να το καταλάβουμε, χτίζει αποσπασματικά τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων, αποκαλύπτει τα προσωπικά τους δράματα. Διαπιστώνουμε τότε ότι όλοι αυτοί οι ετερόκλητοι χαρακτήρες έχουν την προσωπική τους κόλαση, τις δικές τους τραγωδίες. Τις έχουν ζήσει ή τις ζουν ακόμα. Παύουν έτσι βαθμιαία να είναι απρόσωποι (ο εισαγγελέας, ο γιατρός κλπ.) και γίνονται άνθρωποι που πάσχουν, άνθρωποι με σάρκα και οστά δηλαδή. Έτσι δεν είναι και στη ζωή άλλωστε; Αδύνατο να ξέρεις τι κρύβει ο καθένας με την πρώτη ματιά. Το τελευταίο πλάνο είναι διφορούμενο, ανοιχτό σε αναγνώσεις. Αναμενόμενο. Δεν θα περίμενα από τον Ceylan ξεκάθαρες απαντήσεις. Γοητευτική ταινία από έναν - το είπαμε - πολύ αξιόλογο δημιουργό. Αλλά - το είπαμε κι αυτό - αποκλειστικά για σινεφίλ. Οι εθισμένοι σε πιο "συνηθισμένα" κινηματογραφικά στιλ, μάλλον ας μείνουν μακριά. Για την ιστορία, το φιλμ κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο στις Κάννες.