ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ "SLEPING TIGER"

 "The Sleeping Tiger" είναι μια ασπρόμαυρη ταινία του 1954 σημαντικού Joseph Losey (1909-1984) με τον εξαιρετικό Ντερκ Μπόγκαρντ και την Αλέξις Σμιθ. Και, για να ευθυμήσουμε, στην Ελλάδα είχε παιχτεί την εποχή αυτή με τον όλα-τα-λεφτά τίτλο "Έξαλλη από Πόθο" (!!!)

Ψυχίατρος, πιστεύοντας στο σωφρονισμό και τη ψυχοθεραπεία και όχι στην τιμωρία, αποφασίζει να πάρει σπίτι του νεαρό εγκληματία (είχε επιχειρήσει να τον ληστέψει στο δρόμο) αντί να τον στείλει φυλακή, με τη συμφωνία να τον ψυχαναλύσει και να αποκαλύψει τις ρίζες της ροπής του προς την εγκληματικότητα, θεραπεύοντάς τον έτσι απ' αυτήν. Ωστόσο η σύζυγός του, ενώ στην αρχή έχει αντιρρήσεις, θα γοητευτεί στη συνέχεια από το νεαρό... και οι πολλαπλές ρήξεις θα είναι αναπόφευκτες.

Πρόκειται βεβαίως για ψυχολογικό δράμα που στην ουσία μιλά γι' αυτό που δεν κατάφερε να προβλέψει ο καθ' όλα θετικός και ανθρωπιστής ψυχίατρος: Το ανεξέλεγκτο, καταπιεσμένο πάθος, που μπορεί να εκραγεί σαν ηφαίστειο καταστρέφοντας / ανατρέποντας τα πάντα. Διότι, ως γνωστόν, το ανεξέλεγκτο πάθος είναι συχνότατα καταστροφικό. Όσο για τη ψυχαναλυτική μέθοδο, η ταινία μοιάζει να κρατά μια περίεργη, επαμφοτερίζουσα στάση: Ναι, υπάρχουν ψυχικά τραύματα που έρχονται στο φως δια της φροϊδικής οδού, πλην όμως η αποκάλυψή τους δεν είναι ικανή να διορθώσει τα πράγματα, αφού το ίδιο το πείραμα έχει αφυπνίσει έναν άλλο "τίγρη" (ο "τίγρης" του αμετανόητου εγκληματία ήταν πάντοτε αφυπνισμένος και όλη η προσπάθεια ήταν να κατευναστεί και, προφανώς, όχι να αφυπνιστεί).

Καλές ηθοποιίες και καλό ψυχολογικό δράμα (αν σας ενδιαφέρει το είδος). 

Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟΝ "ΥΠΗΡΕΤΗ"

Στην αρχή υπήρχε το μυθιστόρημα του Ρόμπιν Μομ. Μετά έρχεται ο σημαντικός Joseph Losey (1909-1984), κάτοικος Βρετανίας λόγω των μακαρθικών διώξεων εις βάρος του στις ΗΠΑ, και αναθέτει στον γνωστό θεατρικό συγγραφέα Χάρολντ Πίντερ το σενάριο μιας ταινίας βασισμένης στο βιβλίο. Έτσι το 1963 γυρίζεται ο εξαιρετικός ασπρόμαυρος "Υπηρέτης" (The Servant).
Ένας ξεπεσμένος άγγλος αριστοκράτης επιστρέφει από κάποια αποικία και αγοράζει σπίτι στο Λονδίνο για να εγκατασταθεί. Προσλαμβάνει και έναν υπηρέτη, αφού ο ίδιος είναι ανίκανος να αυτοσυντηρηθεί. Αρχικά ο υπηρέτης μοιάζει άψογος. Βαθμιαία όμως οι σχέσεις τους θα γίνουν όλο και πιο πολύπλοκες, παράξενες και "άρρωστες": Μια απόλυτη εξάρτηση θα αναπτυχθεί μεταξύ τους, οι ρόλοι θα αντιστραφούν, ο υπηρέτης θα πάρει το πάνω χέρι και θα επιβάλλει τους όρους του, η ζωή του αριστοκράτη θα γίνεται όλο και πιο "παρατημένη" και παρακμιακή, ενώ οι κοινωνικές του σχέσεις βαθμιαία θα καταστραφούν.
Ας τονίσουμε αρχικά την φοβερή ηθοποιία των Ντερκ Μπόγκαρντ και Τζέιμς Φοξ. Από εκεί και πέρα οι συμβολισμοί και τα νοήματα είναι πολλά (και πολυεπίπεδα): Υπάρχει η υποβόσκουσα, λανθάνουσα ομοφυλοφιλική σχέση ανάμεσα στους δύο άντρες (η οποία βεβαίως δεν εκδηλώνεται ποτέ), η ψυχολογική μελέτη των χατακτήρων δηλαδή. Υπάρχει το διαρκές παιχνίδι της εξουσίας (ποιος εξουσιάζει ποιον κάθε φορά); Και βέβαια υπάρχει η αλληγορία της ταξικής πάλης: Η αριστοκρατία, η κυρίαρχη δηλαδή, είναι παρηκμασμένη, μαλθακή, παντελώς ανίκανη να υπάρξει από μόνη της, αφού όλα τα κάνει η άλλη, η "κατώτερη" και σαφώς πιο παραγωγική τάξη. Η εργατική τάξη πάλι (βλ. ο υπηρέτης) είναι δυναμική, δραστήρια, ικανή, πλην όμως απολυτα αμοραλιστική και αδίστακτη προκειμένου να απομυζήσει, να κερδίσει όσα περισσότερα μπορεί από τους κυρίαρχους "κηφήνες". Η πάλη για εξουσία ανάμεσά τους είναι σαφής (ενίοτε μάλιστα με χτυπήματα κάτω απο τη μέση).
Όλα αυτά δίνονται με μια ατμοσφαιρική, κλειστοφοβική σκηνοθεσία, με παράξενες λήψεις και ιδιαίτερη εμμονή στους καθρέφτες, και με ένα σενάριο που ορισμένες φορές αγγίζει τα όρια του (ψυχολογικού) θρίλερ, ενώ με μεγάλη μεθοδικότητα και μαστοριά "χτίζεται" το ολοένα και πιο παρακμιακό κλίμα, μέχρι τη απόλυτη (σταδιακή πάντως) κατάρρευση κάθε προσχήματος. Σε μια τόσο διχασμένη κοινωνία, μοιάζει να μας λέει, τίποτα καλό δεν μπορεί να προκύψει, αφού ακόμα και η "πάλη" των κατώτερων έχει διαφθαρεί.
Πολύ καλή ταινία, η οποία, παρά την κλειστοφοβικότητά της (διαδραματίζεται σχεδόν ολόκληρη μέσα στο σπίτι), κρατά νομίζω απόλυτα τον θεατή και του δίνει άπειρη τροφή για σκέψη. Κλασική!

"ΟΙ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟΙ" ΚΑΙ Ο ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΤΡΟΜΟΣ

Κι όμως, πίσω από αυτή τη μάλλον γελοία αφίσα (με τα παραπλανητικά σλόγκαν, σημειωτέον) κρύβεται μια ταινία του σημαντικού Joseph Losey (1909-1984). Είναι "Οι Καταραμένοι" του 1963.
Η εποχή που γυρίστηκε καθορίζει το περιεχόμενό της. Είναι η εποχή που ο ψυχρός πόλεμος καλά κρατεί και η ανθρωπότητα φοβάται πάνω απ' όλα την πυρηνική απειλή. Η βόμβες του 1945 είναι ακόμα πρόσφατες, οι υπερδυνάμεις συσσωρεύουν πυρηνικές κεφαλές και κάθε λογής άλλες βόμβες στα οπλοστάσιά τους και όλοι περιμένουν ότι δεν θα αργήσει να εμφανιστεί ο τρελός που θα πατήσει το κουμπί. Παράλληλα - αρχές 60ς γαρ - η νεανική επανάσταση, ή, αν προτιμάτε, ο θρίαμβος της νεανικής κουλτούρας, είναι έτοιμα να ξεσπάσουν.
Το φιλμ καθορίζεται από τα πλαίσια αυτά. Παραμένει όμως και παράδοξο στη δομή του: Ξεκινά ως ταινία για τη νεανική βία και εγκληματικότητα, τις συμμορίες νέων, τους μηχανόβιους, το ροκ εντ ρολ. Η οπτική απέναντι σε όλα αυτά είναι αρνητική. Και ξαφνικά, από ένα σημείο και πέρα, μετατρέπεται σε φιλμ επιστημονικής φαντασίας: Ένας αμερικάνος τουρίστας, ο αρχηγός μιας ντόπιας συμμορίας (χαρακτηριστικός κακός ο νεαρός τότε Όλιβερ Ριντ) και η αδελφή του παγιδεύονται σε ένα απομονωμένο σπίτι, που κάτω του κρύβει σπηλιές και υπόγειες βάσεις... για να ανακαλύψουν κάποια παράξενα, παγωμένα παιδιά που, όπως φαίνεται, δεν γνωρίζουν τίποτα για τον έξω κόσμο.
Η ταινία, εκτός από μια προειδοποίηση για τον πυρηνικό όλεθρο, βάζει ξεκάθαρα και άλλα διλήμματα: Απέναντι στη νεανική βία αντιπαραθέτει την κρατική βία και αυθαιρεσία. Η συμπεριφορά των νέων με τις συμμορίες είναι αρνητική και καταδικαστέα. Τι μπορούμε όμως να πούμε για τη συμπεριφορά της πολιτείας, του στρατού, της επίσημης επιστήμης, του ενός εκ των πρωταγωνιστών "δημόσιου υπάλληλου"; Πόσο ηθική είναι αυτή, πού βρίσκεται η γραμμή ανάμεσα στο "καθήκον" και το έγκλημα;
Παράλληλα, εκτός του μυστηρίου που κυριαρχεί, η ταινία διαθέτει και μια βαθειά ανθρωπιά. Μοιάζει να πονεί τους ήρωές της, να συμπάσχει. Όλοι έχουν μερίδιο δίκιου κι όλοι κουβαλάν τον δικό τους σταυρό και έχουν τις δικές τους αμφιβολίες. Όσο για το τέλος, απελπισμένο, σκοτεινό, απέχει πολύ από την σύγχρονη κυριαρχία του χάπι εντ. Το στοιχείο αυτό πάντως ήταν χαρακτηριστικό αρκετών ταινιών της εποχής, ακόμα και αμιγώς χολιγουντιανών. Ο φόβος για την πυρηνική κόλαση δεν άφηνε και πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Ούτε και σήμερα υπάρχουν βέβαια και πολλά τέτοια, για εντελώς διαφορετικούς όμως λόγους.
Αρνητικό στην ταινία οι κακές ή υπερβολικές ηθοποιίες και ένας κάποιος στόμφος που κυριαρχεί. Κατά τα άλλα όμως - αν ξεπεράσετε τέλος πάντων αυτό το στοιχείο - το βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον φιλμ. Και ιδιαίτερα σπαρακτικό.