Ο ΚΑΤΑ ΒΑΘΟΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ "ΩΡΟΛΟΓΟΠΟΙΟΣ ΤΟΥ SAINT-PAUL"

 

Το 1974  ο σημαντικός γάλλος δημιουργός Bertrand Tavernier (1941-2021) γυρίζει τον "Ωρολογοποιό του Saint-Paul", με τον καταπληκτικό Φιλίπ Νουαρέ στο βασικό ρόλο, ο οποίος έχει παίξει και σε άλλα φιλμ του σκηνοθέτη, και τον Ζαν Ροσφόρ. Θα μπορούσα να τη θεωρήσω από τις πιο ωραίες και αρκετά άγνωστες ταινίες των 70ς.

Ο ήρωας είναι ένας μεσήλικας χήρος ωρολογοποιός και αποτελεί το άκρον άωτον του συνηθισμένου ανθρώπου. Όχι "κακός" ή απαράδεκτα συντηρητικός. Το γλεντά με τους φίλους του, γελάνε αρκετά, πίνουν λίγο και η ζωή κυλά σε μια γλυκιά ρουτίνα. Ώσπου ξαφνικά μαθαίνει ότι ο 20κάτι γιος του έχει συλληφθεί κατηγορούμενος για φόνο. Ολόκληρη η ζωή του θα ανατραπεί και θα αρχίσει ένας αγώνας για να μάθει τι ακριβώς έχει συμβεί. Συγχρόνως θα αναπτύξει μια στα-όρια-της-φιλικής σχέση με τον επιθεωρητή που ερευνά την υπόθεση.

Το φιλμ μιλά για κάτι που μπορεί να συμβεί με χιλιάδες διαφορετικούς τρόπους (από έναν πόλεμο ή φυσική καταστροφή έως ένα πρόβλημα υγείας ή μια απροσδόκητη οικογενειακή ιστορία) σε οποιονδήποτε από εμάς : Την ακούσια ριζική αλλαγή της καθημερινότητάς μας. Δυστυχώς είμαστε απόλυτα εκτεθειμένοι σε κάτι τέτοιο και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να εμποδίσουμε γεγονότα ή καταστάσεις που μας ξεπερνούν. Συγχρόνως όμως η ρεαλιστική αυτή ταινία εμπλέκει με αριστοτεχνικό τρόπο και άλλα σημαντικά θέματα: Την απόλυτα ανθρώπινη, συναισθηματική πλευρά, παρακολουθώντας πειστικά τον χαρακτήρα και τις αντιδράσεις ενός κοινού ανθρώπου σε κάτι που αλλάζει βίαια τα πάντα, την κοινωνική πλευρά (ποιες είναι οι σχέσεις του ήρωα με το γιο του; Τελικά γνωρίζει κάτι γι' αυτόν ή είναι δύο απομονωμένοι μεταξύ τους άνθρωποι;), αλλά και την πολιτική (γιατί και πώς έχει συμβεί ό,τι έχει συμβεί; Μήπως τα πάντα έχουν τις ρίζες τους σε πολιτικοκοινωνικές καταστάσεις / παθογένειες;). Τελικά τι σπρώχνει έναν κοινότοπο, αδιάφορο τύπο στα όρια του ηρωισμού και, ίσως, της συνειδητοποίησης της αληθινής κατάστασης των πραγμάτων;

Η ταινία είναι χαμηλότονη, δίχως εξάρσεις και ανατροπές, έως και βραδυφλεγής, ωστόσο την απόλαυσα όσο λίγες άλλες. Θα επαναλάβω αυτό που είπα στην αρχή: Για μένα αποτελεί ένα από τα άγνωστα διαμάντια των 70ς.

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΕ ΑΠ' ΕΥΘΕΙΑΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗ

Το 1980 ο γάλλος Bertrand Tavernier γυρίζει το La Mort en direct, μια απόλυτα προφητική ταινία επιστημονικής φαντασίας. Βέβαια, όπως πολύ συχνά συμβαίνει, ο σκηνοθέτης δεν εστιάζει στο "προφητικό" μέρος, κοινώς δεν τον ενδιαφέρει τόσο το αν θα συμβούν ή όχι όλα όσα περιγράφει, αλλά στην ευαίσθητη καταγραφή του θέματος, στην περιγραφή του δράματος της ηρωίδας, στο στοιχείο των αναμνήσεων. Κυρίως όμως μιλά για την φασιστική ενίοτε δύναμη της τηλεόρασης και, κατ' επέκταση, των μίνtια, καθώς και για την άπληστη δίψα για κέρδος που δεν διστάζει μπροστά σε τίποτα, ακόμα και στο να ρίξει βορά στο πλήθος τις πιο προσωπικές, ιδιαίτερες στιγμές ενός ανθρώπου. Δεν θα σας πω πολλά για το στόρι, θα προτιμούσα να είναι μια έκπληξη για τον θεατή, αλλά θα θυμίσω ότι το 1980 δεν υπήρχαν ακόμα ριάλιτι και άλλες σχετικές αηδίες.
Στα συν της ταινίας η πλειάδα γνωστών ηθοποιών, με τη Ρόμι Σνάιντερ στον βασικό ρόλο σε μια από τις τελευταίες της εμφανίσεις (η ψυχολογική κατάσταση της ηρωίδας φαίνεται ότι ταίριαζε με την προσωπική της), ένας νεαρός Χάρβει Καϊτέλ, ο Χάρι Ντιν Στάντον, ο Μαξ Φον Σίντοβ μεταξύ άλλων.
Ο Tavernier παρακολουθεί το δράμα της καταδικασμένης ηρωίδας του, την ακολουθεί στο οδοιπορικό της σε μια έρημη ύπαιθρο και στην ψυχολογική της πορεία που περνά από τη θλίψη, τον συμβιβασμό και μετά την εξέγερσή (παρασύροντας σ΄αυτήν και τον αρχικό "προδότη"), αλλά ταυτόχρονα, δίχως να μας λέει πολλά γι΄αυτό και δίχως να δίνει πολλές εξηγήσεις, στήνει σα ντεκόρ ένα σκηνικό μελλοντικής δυστοπίας, με πολλές επιδέξιες πινελιές. Γύρω από τον κεντρικό πυρήνα των καλοζωισμένων, δίχως ασθένειες κατοίκων του Παρισιού, εκτείνονται ερειπωμένα, σαν σε πόλεμο προάστια, μια εγκαταλειμένη ύπαιθρος, πλήθος φτωχών και προσφύγων (δίχως να ξεκαθαρίζεται από πού), ενώ οι κάτοικοι δίνουν τα αποτυπώματά τους και απαγορεύεται να ξαναγυρίσουν στην πόλη αν βγουν απ' αυτή. Η ζοφερή αντίθεση κέντρου - περιφέρειας είναι μια ακόμα κατάσταση που θυμίζει έντονα σημερινές, αν και, όπως είπαμε, αυτό αποτελεί δευτερεύον στοιχείο. Αλλά και η σάτιρα της πορείας της ανθρωπότητας υπάρχει σε λανθάνουσα μορφή (η ηρωίδα είναι προγραμματίστρια μπεστ σέλλερ που γράφονται από κομπιούτερ). Η βασική ιστορία πάντως ίσως κουράσει μερικούς, καθώς δίνεται με κάποια τυπική γαλλική φλυαρία, όμως η ποίηση, η ευαισθησία, η τρυφερότητα και η ανθρώπινη ματιά νομίζω ότι κερδίζουν τις εντυπώσεις.
Γενικά πρόκειται για ενδιαφέρουσα - και παντελώς άγνωστη σε μένα τουλάχιστον - ταινία που, πέραν αυτών καθ' εαυτών των αρετών της έχει και το ασυνήθιστο στοιχείο να προηγείται κατά πολύ της εποχής της.