ΛΕΥΚΟΙ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΙ - ΙΘΑΓΕΝΕΙΣ ΨΥΧΕΣ

Σπάνια στην ιστορία του σινεμά σκηνοθέτης έχει κάνει τόσο εντυπωσιακό ντεμπούτο, και μάλιστα με 2 συνεχόμενες ταινίες και στη συνέχεια παρήκμασε τόσο απότομα. Μιλάω για τον Roland Joffé, που μετά το "Killing Fields" γυρίζει το "Mission" το 1986, με εντυπωσιακά και πάλι αποτελέσματα. Όσο για το ιδεολογικό μέρος... είμαστε εδώ για να το συζητήσουμε.
Η "Αποστολή" ξαναφέρνει στην επικαιρότητα το θέμα της κατάκτησης της Νότιας Αμερικής από τους ευρωπαίους (ισπανούς και πορτογάλους κυρίως) και τη επακόλουθη σφαγή των ιθαγενών πληθυσμών απ' αυτούς. Το φόντο αυτό μας δίνει την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε όμορφες εικόνες παρθένας (ακόμα) ζούγκλας κι έναν σχεδόν ειδυλιακό (στα μάτια των λευκών τουλάχιστον) τρόπο ζωής από τους "αθώους" ιθαγενείς, αλλά και την καταστροφή αυτών των παράδεισων απ' τους λευκούς. Και γίνονται ακόμα εντυπωσιακότερες αυτές οι εικόνες, καθώς ντύνονται από την επική μουσική του Ένιο Μορικόνε, που είναι από τις πιο χαρακτηριστικές του.
Όλα αυτά όμως, είπαμε, αποτελούν το φόντο. Η ουσία της ταινίας βρίσκεται στην αντιπαράθεση και τη σύγκρουση ενδοχριστιανικών τάσεων και απόψεων - με προεκτάσεις ωστόσο. Αν και τα ζητήματα αυτά δεν με αφορούν, δεν παύουν να είναι ενδιαφέροντα για συζήτηση. Σε πρώτο επίπεδο λοιπόν βρίσκεται η διαμάχη κράτους (κοσμικής εξουσίας) και εκκλησίας. Η εκκλησία (ή μάλλον μοναχοί διαφόρων τάσεων) φτιάχνουν ειδυλλιακές ιεραποστολές, η κρατική εξουσία θέλει να τις διαλύσει για να εκμεταλλευτεί τους ιθαγενείς (δουλεμπόριο) και τις εκτάσεις τους. Σ' αυτό το πρώτο επίπεδο είναι εύκολο να ταυτιστεί κανείς με τους μοναχούς, καθώς η κρατική (βλέπε υλική) εξουσία παρουσιάζεται ως αδίστακτη και κτηνώδης. Σε δεύτερο επίπεδο, βαθύτερο αυτό, έχουμε τη σύγκρουση της επίσημης εκκλησίας, που εκπροσωπείται από τον απεσταλμένο του πάπα, ο οποίος (φυσικά) συμμαχεί με την κρατική εξουσία και παίζει ρόλο Πόντιου Πιλάτου, και στους μεμονωμένους μοναχούς που έχουν πραγματικά αγαπήσει τους ινδιάνους και κάνουν τα πάντα για τη σωτηρία τους, ακόμα και αν πρέπει να εναντιωθούν στην ίδια της εκκλησία από τους κόλπους της οποίας προέρχονται. Κι εδώ η συμπάθεια του θεατή είναι σαφής. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν πολλοί που συμπαθούν τον κοσμικό ουσιαστικά ρόλο των εκκλησιών ανά τους αιώνες. Το τρίτο, ακόμα πιο εσωτερικό επίπεδο, επικεντρώνεται στη σύγκρουση ανάμεσα στους ίδιους τους μοναχούς που αποφασίζουν να θυσιαστούν υπέρ των ινδιάνων: Η μία τάση υποστηρίζει την άμεση δράση, την προσφυγή στη βία των όπλων (ως άμυνα βεβαίως), ενώ η άλλη, περισότερο πνευματική, παραμένει παθητική, προσευχόμενη μέχρι τέλους και υποστηρίζοντας ότι "ο θεός είναι αγάπη, άρα οποιαδήποτε καταφυγή στη βία είναι ανεπίτρεπτη". Σ' αυτό το θέμα μπορείτε να ταυτιστείτε με όποια πλευρά θέλετε. Προσωπικά, ως μη ιδιαίτερα πιστός, δεν θα είχα καν θέμα επιλογής: Εφ΄όσον είχα αποφασίσει να πεθάνω (πράγμα βεβαίως που προϋποθέτει τεράστιο ηρωισμό) θα πολεμούσα. Κανένα άλλο δίλημμα. Το δίλημμα θα βρισκόταν στο προηγούμενο στάδιο: Να θυσιαστώ ή να συμβιβαστώ;
Ενδιαφέροντα όλα αυτά και καλή ταινία, που κρατά τον θεατή (κατά τη γνώμη μου πάντα). Ωστόσο οι ιδεολογικές μου αντιρρήσεις είναι γενικότερες: Φυσικά είμαι εναντίον της αποικιοκρατίας και της όποιας εισβολής πάνοπλων λευκών σε χώρες ανθρώπων που γνωρίζουν μόνο τα βέλη. Αυτό είναι σαφές. Επί πλέον όμως, όλα τα παραπάνω ζητήματα εγείρονται στα πλαίσια αυτής ακριβώς της αποικιοκρατίας, μέρος της οποίας είναι και ο θρησκευτικός προσηλυτισμός των "απολίτιστων ιθαγενών". Κοινώς, είμαι εναντίον και της ίδιας της έννοιας της ιεραποστολής, η οποία αποτελεί το πνευματικό ένδυμα (ή στήριγμα) της εισβολής. Δεν κατάλαβα γιατί οι "άγριοι" πληθυσμοί πρέπει ντε και καλά να αλλάξουν πίστη, να ασπαστούν δηλαδή την πίστη των ανώτερων υλικά εισβολέων. Γι΄αυτό και δεν μου είναι καθόλου συμπαθείς ειδυλλιακές εικόνες πρώην γυμνών ινδιάνων που τώρα φοράνε λευκές στολές, κρατάνε εικόνες και ψέλνουν ύμνους με αγγελικές φωνές. Είναι κι αυτό αποτέλεσμα μιας πνευματικής, περισσότερο εκλεπτυσμένης σίγουρα, εισβολής. Γι' αυτό είπα στην αρχή ότι όλα αυτά αποτελούν εσωτερικά θέματα. Γι' αυτό και παρά το ότι οι μοναχοί της ταινίας είναι σαφώς συμπαθέστεροι από τους στρατιώτες εισβολείς, δεν παύουν να αποτελούν μέρος του ίδιου μηχανισμού και, κατά συνέπεια, μου είναι δύσκολο να ταυτιστώ. Ας λύσουν τα μεταξύ τους προβλήματα μόνοι.