Η ΤΡΑΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ

Το 1987 ο Bernardo Bertolucci πραγματοποιεί ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο: Τον "Τελευταίο Αυτοκράτορα", τη ζωή δηλαδή του Που Γι, του τελευταίου αυτοκράτορα της Κίνας. Φυσικά και πρόκειται για μια μεγάλη, εντυπωσιακή παραγωγή, το καλό όμως είναι νομίζω ότι συνδυάζει με καλή ισορροπία το ιστορικό backround μιας εξαιρετικά ταραγμένης εποχής για την αχανή χώρα με την τραγικότητα της προσωπικής ιστορίας του ανθρώπου αυτού. Και, βέβαια, εδώ βρισκόμαστε μπροστά σε κλασική περίπτωση απόδειξης της μάλλον κοινότοπης ρήσης ότι "Τα πλούτη (ή η δύναμη ή η εξουσία) δεν φέρνουν ευτυχία".
Η παιδική ηλικία του Που Γι, που στέφεται αυτοκράτορας στα... 3 του χρόνια, είναι η απόλυτη "εικονογράφηση" μιας άλλης γνωστής έκφρασης, της έκφρασης "φυλακισμένος σε χρυσό κλουβί". Ως παιδί και ως νέος δεν είχε βγει ποτέ από την Απαγορευμένη Πόλη, το τεράστιο και περιτοιχισμένο συγκρότημα των ανακτόρων δηλαδή. Όταν βγήκε, αφού είχε παντρευτεί δύο γυναίκες, ήταν στην ουσία εξόριστος και με περιορισμένη ισχύ. Περιορισμένη; Ανύπαρκτη μάλλον, αφού σ' όλη του τη ζωή υπήρξε πιόνι στα χέρια διαφόρων που εκπροσωπούσαν πολύπλοκα και συχνά αντικρουόμενα συμφερόντα. Ο ίδιος υπήρξε "καλών προθέσεων" αρχικά τουλάχιστον, ένας αυτοκράτορας που θα ήθελε να είναι μεταρυθμιστής, αλλά... Μετά δε από σειρά άλλων γεγονότων καταλήγει για αρκετά χρόνια φυλακισμένος σε στρατόπεδο εργασίας από το νέο κομουνιστικό καθεστώς και, μετά την απελευθέρωσή του, πεθαίνει σαν απλός, φτωχός κηπουρός.
Όλα αυτά ακούγονται συγκινητικά, ένα είδος ύμνου για έναν άνθρωπο που ουσιαστικά πέρασε το μεγαλύτερος μέρος της ζωής του φυλακισμένος, έστω και με διαφορετικούς τρόπους, έστω και σε "χρυσό κλουβί" όπως είπαμε και σχεδόν ποτέ δεν είχε δική του βούληση. Ωστόσο ο Bertolucci δεν έχει κανένα δισταγμό να επισημάνει και την προσωπική του ευθύνη σε διάφορες φάσεις, κυρίως στην υπόθεση της Μαντζουρίας, όπου αφέθηκε με τη θέλησή του να γίνει υποχείριο των επιθετικών, εθνικιστών γιαπωνέζων, των εχθρών δηλαδή της χώρας του, από φιλοδοξία να ξαναγίνει αυτοκράτορας. Το γεγονός αυτό, που δείχνεται ξεκάθαρα, ισορροπεί τα πράγματα, αποφεύγοντας έτσι τον κίνδυνο να γίνει η ταινία μια αγιογραφία (αν και σε κάποια σημεία υποκύπτει σε μάλλον εύκολους συναισθηματισμούς, όπως στη σκηνή με το γρύλο). Ταυτόχρονα το φιλμ κάνει ένα σχόλιο για την εξουσία ή, τέλος πάντων, για μια πολύ ιδιόρυθμη εκδοχή της, αφού η όλη τραγικότητα έγκειται στο ότι ο άνθρωπος αυτός έτυχε να ζήσει σε "τέλος εποχής".
Πέραν όλων αυτών βέβαια, η ταινία είναι θεαματική, χορταστική θα έλεγα, μια μεγάλη τοιχογραφία που καταφέρνει να μας δείξει τις δύο εποχές της Κίνας, την πριν και μετά τον κομουνισμό, επικεντρώνοντας βεβαίως σε μια προσωπική, εντελώς ξεχωριστή περίπτωση. Μετά το τέλος το συναίσθημα που μένει στο θεατή είναι αυτό της τραγικότητας, της τραγικής μοίρας μάλλον ενός ανθρώπου που ήταν πάντοτε υποχείριο άλλων - αν και υπεύθυνος για τα λάθη του, όπως είπαμε. Αν συνυπολογίσουμε και τη θαυμάσια μουσική του Σακαμότο και του Μπερν μεταξύ άλλων, έχουμε νομίζω να κάνουμε με ένα από τα πιο ιδιαίτερα σύγχρονα έπη του κινηματογράφου.