ΦΡΑΝΚΕΝΣΤΑΪΝ Ή Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΩΣ ΘΕΟΣ

Η δεκαετία του 30 έχει αποκληθεί "χρυσή δεκαετία του φανταστικού κινηματογράφου". Δίκαια. Δράκουλας, Μούμια, Αόρατος Άνθρωπος, Τζέκιλ και Χάιντ, Φρανκενστάιν... Κατά την προσωπική μου γνώμη κάποιες από αυτές τις ταινίες είναι πολύ καλύτερες από πολλά b-movies επιστημονικής φαντασίας των 50'ς, 20 χρόνια δηλαδή αργότερα. Εδώ όμως θα ασχοληθούμε με τον πρώτο "Frankenstein" του 1931, του πολύ καλού βρετανού σκηνοθέτη James Whale (1889-1957).
Η ιστορία του επιστήμονα βαρώνου Φρανκενστάιν, που επιχειρεί να δημιουργήσει ένα ζωντανό ον συγκολλώντας μέλη νεκρών είναι πασίγνωστη ήδη από το ομώνυμο εξαιρετικό μυθιστόρημα της Μέρι Σέλει του 1816 (πιστεύω μάλιστα ότι και το βιβλίο στέκει μέχρι σήμερα και διαβάζεται με το ίδιο ενδιαφέρον). Φυσικά η πράξη του αντιμετωπίζεται από την ηθική της εποχής ως ένα είδος ύβρης προς τον θεό. Το τέρας που θα δημιουργηθεί θα γίνει δολοφόνος τρομοκρατώντας τους πάντες και τελικά θα αναμετρηθεί με τον δημιουργό του.
Τα ερωτήματα που θέτει η ιστορία είναι πολλά και πολυεπίπεδα: Πόσο μακριά μπορεί αν φτάσει η επιστήμη - κι αν αυτό είναι ηθικό; Μπορεί ο άνθρωπος να γίνει θεός (και ποιο είναι το τίμημα;) Αλλά θέτει και θέματα μισσαλοδοξίας και αντιμετώπισης του διαφορετικού (οι αντιδράσεις των ανθρώπων απέναντι στο τέρας θυμίζουν έντονα ρατσισμό). Η ταινία θίγει και όλα αυτά, αλλά νομίζω ότι επικεντρώνει στο ίδιο το τέρας, το δημιούργημα: Τι μπορεί να απογίνει ένα τέτοιο πλάσμα; Έχουμε δικαίωμα να φτιάξουμε ένα ον που σίγουρα θα είναι δυστυχισμένο; Φταίει αυτό για τα εγκήματά του; Έτσι το φιλμ, με εκπληκτικό τρόπο για το μακρινό 1931, μοιάζει συχνά να συμπάσχει με το τέρας και σε πολλές αξέχαστες σκηνές γίνεται αληθινά συγκινητικό.
Κινηματογραφικά βρίσκω την ταινία θαυμάσια. Ο Γουέιλ έχει σαφώς εμπεδώσει τα διδάγματα του γερμανικού εξπρεσιονισμού, κάνοντας το "Φρ." να αποτελεί ένα υπέροχο παράδειγμα του είδους (όχι γερμανικού βεβαίως). Οι μακριές σκιές, τα παραμορφωμένα, λοξά σκηνικά, οι παράδοξοι φωτισμοί, η αντίθεση φωτός και σκοταδιού, όλα δημιουργούν μια υποβλητική ατμόσφαιρα, από τις πλέον πετυχημένες στην ιστορία του σινεμά. Και μια σειρά από σκηνές (η δημιουργία του τέρατος στο φοβερό εργαστήριο εν μέσω καταιγίδας, η συνάντησή του με το κοριτσάκι, η καταδίωξή του από τους χωρικούς, η πυρά στον ανεμόμυλο) αποτελούν κλασικά κομμάτια κινηματογραφικής ιστορίας. Και φυσικά υπάρχει και ο Μπόρις Καρλόφ στο ρόλο του τέρατος...
Θα μπορούσα να πω πολλά ακόμα γι' αυτό το φιλμ, το οποίο πιστεύω ότι διατηρεί ατόφια τη δύναμη των εικόνων και τον προβληματισμό του μέχρι σήμερα. Επειδή όμως τα κείμενά μου έχουν ένα λίγο - πολύ συγκεκριμένο μέγεθος, θα μείνω εδώ. Θα πω απλά ότι πρόκειται για μια από τις κλασικές δημιουργίες του παγκόσμιου κινηματογράφου. Κλασική και με την έννοια της διαχρονικότητας...