"ASTEROID CITY" Ή ΟΤΑΝ Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ WES ANDERSON ΓΙΝΕΤΑΙ ΒΑΡΕΤΟΣ

 

Φοβάμαι ότι άλλος ένας αγαπημένος δημιουργός αρχίζει να πέφτει... Μετά την απογοήτευση (για μένα) της "Γαλλικής Αποστολής" έρχεται το "Asteroid City" του 2023 του Wes Anderson για να με κάνει να βαρεθώ αφόρητα. Φυσικά το πλουσιότατο καστ (σήμα κατατεθέν του σκηνοθέτη) παραμένει: Σκάρλετ Γιόχανσον, Τομ Χανκς, Έντουαρντ Νόρτον, Ματ Ντίλον, Τίλντα Σουίντον, Τζεφ Γκόλντμπλουμ, Αντριέν Μπρόντι, Ου'ιλιαμ Νταφόε... Δεν έχετε παράπονο!

Στα μέσα των 50ς σε μια μικρή κοινότητα (87 κάτοικοι) καταφτάνουν διάφοροι ετερόκλητοι τύποι (γονείς, δημοσιογράφοι κλπ.) ακολουθώντας μια ομάδα ιδιοφυών παιδιών - αστροπαρατηρητών, που θα πραγματοποιήσουν εκεί το συνέδριό τους και θα παρουσιάσουν τις νέες τους εφευρέσεις. Μόνο που όλο αυτό δεν είναι παρά η ιστορία ενός θεατρικού έργου, η οποία μάλιστα παρουσιάζεται σε ένα τηλεοπτικό σόου. Ο ορισμός του "μετα..." δηλαδή.

Υπάρχει όλη η γνώριμη και παιχνιδιάρικη κινηματογραφική γραφή του σκηνοθέτη: Παστέλ χρώματα, εμφανώς ψεύτικα σκηνικά, αδέξιοι ήρωες και διάλογοι, στιλιζαρισμένο παίξιμο των ηθοποιών κλπ. κλπ. Υπάρχει επίσης και η (έντονα στιλιζαρισμένη και πάλι) ατμόσφαιρα των 50ς (πυρηνικές δοκιμές στην έρημο, μανία με τα νέα γκάτζετ, εμμονή με τα UFO και τους εξωγήινους, b-movies κλπ.) Ενώ όμως άρχισα να τα παρακολουθώ με ενδιαφέρον όλο αυτό το πολύπλοκο παιχνίδι των αναφορών και της ιδιόρυθμης αισθητικής, αρκετά σύντομα άρχισα να βαριέμαι αφόρητα, καθώς όλα αυτά επαναλαμβάνονταν ατελείωτα και κουραστικά. Όχι, δεν το θεωρώ καλή ταινία.

Φοβάμαι ότι τουλάχιστον στις δύο τελευταίες ταινίες του σημαντικός (για μένα) και sui generis δημιουργός έχει παγιδευτεί στο υπέροχο ύφος που ο ίδιος δημιούργησε και αδυνατεί να το εξελίσσει με οποιονδήποτε τρόπο. Ταυτόχρονα μάλλον έχει χάσει μέρος της σπιρτάδας του, οπότε όλο αυτό το παιχνίδι απλώς επαναλαμβάνεται όχι μόνο κενό περιεχομένου, αλλά και ούτε καν διασκεδαστικό πλέον! Επειδή αγαπώ τον Anderson όμως, θα περιμένω υπομονετικά...

ΜΙΑ "ΓΑΛΛΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ" ΜΕΤΡΙΑ ΓΙΑ WES ANDERSON

Είμαι φαν του Wes Anderson (συνήθως). Ωστόσο στο "The French Dispatch" (Η Γαλλική Αποστολή) του 2021, ενώ διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά της τέχνης και του ύφους του, μου φάνηκε συνολικά μάλλον βαρετή.

Σε μια φανταστική γαλλική πόλη πεθαίνει ο εκδότης μιας πετυχημένης εφημερίδας και, ακολουθώντας τη διαθήκη του, οι συντάκτες μαζεύονται για να θυμηθούν (και να γράψουν) ο καθένας από μία χαρακτηριστική ιστορία από τα τόσα χρόνια κυκλοφορίας της, καθώς και έναν επικήδειο. Αυτά θα αποτελέσουν το τελευταίο φύλλο της εφημερίδας.

Η ταινία, κωμική, με το χαρακτηριστικό χιούμορ του δημιουργού της, είναι σπονδυλωτή (παρακολουθούμε τις 4 ιστορίες) και, όπως και το "Budapest Hotel" διαθέτει πλειάδα σούπερ ηθοποιών: Μπιλ Μάρεϊ, Τίλντα Σουίντον, Μπενίσιο Ντελ Τόρο, Φράνσις Μακ Ντέρμοντ, Λέα Σεϊντού, Τιμοτέ Σαλαμέ, Ματιέ Αμαλρίκ, Άντριεν Μπρόντι, Όουεν Γουίλσον, Έντουαρντ Νόρτον κ.ά. Υπάρχουν πολλά έξυπνα σκηνοθετικά ευρήματα, υπάρχει πλήθος, μα πλήθος αναφορών (από τον Μάη του 68 έως τον ιάπωνα ζωγράφο που έζησε στο Παρίσι Foujita ή τον Τατί), υπάρχουν αστείες σκηνές, υπάρχει νοσταλγία για την "παλιά, καλή δημοσιογραφία" (που μοιάζει να είναι το κύριο θέμα του φιλμ) - αντίθετα με τον σημερινό κιτρινισμό που έχει καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος του Τύπου κλπ. κλπ. Έλα ντε όμως που όλη αυτή η περίτεχνη κατασκευή μου φάνηκε να μη δένει, να μην έχει ίσως λόγο ύπαρξης... Ήταν η έλλειψη δυνατών συναισθημάτων; Η έλλειψη μιας δυνατής ενιαίας ιστορίας; Δεν ξέρω, αλλά συνολικά μου φάνηκε σαν μια όμορφη και πολύχρωμη φούσκα, που ως τέτοια δεν περιείχε και πολλά πράγματα... 

Είμαι σίγουρος ότι πολλοί θα διασκεδάσετε (κι εγώ άλλωστε, αλλά μόνο σε ορισμένα σημεία). Συνολικά όμως το ξέχασα βγαίνοντας από την αίθουσα. Αγαπώ πάντα τον W. Anderson και περιμένω να κάνει κάτι πιο "σφιχτό".

ΥΓ: Ο μόνος λόγος που θα το ξανάβλεπα σπίτι μου θα ήταν για να το σταματώ κάθε λίγο και να ανακαλύπτω, αν μπορώ, τις πολλές αναφορές. Έτσι, ως παιχνίδι. 

"ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΣΚΥΛΩΝ" ΚΑΙ Ο ΕΥΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΡΙΟΣ WES ANDERSON

Μετά τον "Απίθανο κύριο Φοξ" ο απίθανος Wes Anderson ξαναγυρίζει το 2018 στην τεχνική του animation με κούκλες και στη χρήση του stop motion για να μας δώσει το απολαυστικό "Νησί των Σκύλων". Με τις φωνές μάλιστα μιας πραγματικής πλειάδας ηθοποιών και όχι μόνο, από τον Έντουραντ Νόρτον και τον Χάρβεϊ Καϊτέλ μέχρι την Σκάρλετ Γιόχανσον και τη... Γιόκο Όνο (και πολλών άλλων)!
Βρισκόμαστε στην Ιαπωνία. Ο... γατόφιλος και διεφθαρμένος δήμαρχος μιας μεγαλούπολης εξορίζει όλους τους σκύλους της πόλης σε νησί - σκουπιδότοπο (όπου λιμοκτονούν), ισχυριζόμενος ότι "μεταδίδουν ασθένειες" και παρά το ότι το φάρμακο γι' αυτές έχει ήδη βρεθεί (φυσικά αυτό το αποκρύπτει). Όταν στο νησί μεταφέρεται και ο πιστός σκύλος - σωματοφύλακας του 12χρονου ανιψιού του Ατάρι, ο τελευταίος το σκάει και πάει ο ίδιος εκεί για να τον βρει. Μια εξωφρενική περιπέτεια αρχίζει...
Ο Άντερσον είναι και εδώ ευρηματικός, τόσο αισθητικά όσο και σεναριακά. Η εικόνα του είναι μινιμαλιστική, συχνά συμμετρική, ενώ η ιστορία συνδυάζει το σασπένς, την περιπέτεια, τη συγκίνηση και το χιούμορ (και κάποια σκληρότητα, που δεν την καθιστά ιδιαίτερα παιδική). Ταυτόχρονα βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει με απλό τρόπο για αρκετά πράγματα: Από τη σύγχρονη προσφυγική κρίση έως τη διαφθορά και τα διαπλεκόμενα συμφέροντα της εξουσίας και των οικονομικά ισχυρών και την πρόθεση της πρώτης (της εξουσίας εννοώ) να κερδίσει οικονομικά, αγνοώντας οτιδήποτε άλλο. Εκτός αυτού πάντως, το φιλμ δίνει την αφορμή στον Άντερσον να αποτίσει φόρο τιμής σε ολόκληρη τη γιαπωνέζικη κουλτούρα και αισθητική, που, όπως φαίνεται γνωρίζει και αγαπά: Από τα υπέροχα γιαπωνέζικα χαρακτικά περασμένων αιώνων και τα χαϊκού έως τα anime, τους κώδικες τιμής, τους διάσημους ιάπωνες σκηνοθέτες και τη σύγχρονη υπερτεχνολογία, αλλά και την επιρροή της αμερικάνικης κουλτούρας στη σύγχρονη γιαπωνέζικη (και αντιστρόφως). Και σε όσα άλλα στοιχεία εντοπίσετε ενδιάμεσα.
Πέραν αυτών των αναλύσεων, το φιλμ παραμένει πρώτιστα απολαυστικό, έξυπνο και πρωτότυπο. Η μουσική του Desplat, αλλά και η χρήση άλλων κομματιών, είναι υπέροχη (και συχνά υποβλητική) και εν γένει το όλο αποτέλεσμα ταυτόχρονα ψυχαγωγικό και αφορμή για σκέψεις και προβληματισμούς με τις απλές αλληγορίες του. Και μη ξενάτε: Μπορεί να πρόκειται για animation, σε καμιά όμως περίπτωση δεν απευθύνεται (μόνο) σε παιδιά. Δείτε το όλοι άφοβα!

ΣΤΟ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΤΙΚΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ "GRAND BUDAPEST"

Το 2014 ο πολύ ιδιαίτερος Wes Anderson επιστρέφει με το "The Grand Budapest Hotel", μια ακόμη προσθήκη στη σειρά της ιδιόρυθμης φιλμογραφίας του. Αυτή τη φορά επιλέγει τη φόρμα της περιπετειώδους κωμωδίας.
Βασισμένη χαλαρά σε ένα έργο του Στάφαν Τσβάιχ, η ταινία μας μεταφέρει σε μια φανταστική κεντροευρωπαϊκή χώρα στο μεσοπόλεμο, στα βουνά της οποίας δεσπόζει το θρυλικό ξενοδοχείο "Grand Budapest", και μας αφηγείται την ιστορία του περίφημου αρχιθαλαμηπόλου του Gustave H. Αμφίβολης σεξουαλικής ταυτότητας, "παρηγορητής" ώριμων κυριών, προικισμένος με στιλ, ευγένεια  και εξαιρετική ευφράδεια, ο ήρωάς μας είναι ο διασημότερος στο επάγγελμά του. Όταν ο βάρβαρος ναζισμός επικρατεί στην Ευρώπη, ο ήρωάς μας θα κατηγορηθεί από συγγενείς μιας πλούσιας κυρίας που μετά θάνατον του αφήνει έναν πολύτιμο πίνακα, θα φυλακιστεί και μια απίθανη απόδραση θα μπει στα σκαριά. Την ιστορία αφηγείται ο μικρός προστατευόμενος και μαθητευόμενός του, ο οποίος αργότερα θα τον διαδεχτεί.
Η ταινία υιοθετεί διάφορα στιλ. Άλλοτε θυμίζει βωβό σινεμά, άλλοτε μπαρόκ ταινίες (ακολουθώντας το μπαρόκ μεσοπολεμικό κλίμα), άλλοτε κάτι απροσδιόριστα παλιομοδίτικο. Πάντα όμως το σασπένς κυριαρχεί όπως, βέβαια, και το πάντοτε ιδιόρυθμο χιούμορ του Anderson. Γενικά, αν μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε με μια λέξη, αυτή θα ήταν "στιλάτη". Αυτό όμως είναι, νομίζω, δεδομένο για τον συγκεκριμέο δημιουργό. Με γρήγορο ρυθμό, συχνά ευρηματική (θυμηθείτε, ας πούμε, τη "διεθνή", κάτι σαν μασωνεία, των... αρχιθαλαμηπόλων) , νομίζω ότι καταφέρνει να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή, τοσο με τα ευρήματα όσο και με την ιδιαίτερη εικόνα της. Συγχρόνως αποτελεί και έναν ύμνο στο διαφορετικό, ενώ αντιπαραβάλλει ένα είδος παλιομοδίτικης ευγένειας με τη φασιστική βαρβαρότητα, ενώ μιλά (με χιούμορ βεβαίως) για έναν κόσμο που χάνεται. Όσο για το κυριολεκτικά all-star καστ, τι να πει κανείς. Σπάνια έχουν εμφανιστεί στο ίδιο φιλμ τόσοι γνωστοί ηθοποιοί μαζί. Κρατείστε την ανάσα σας: Εκτός του πρωταγωνιστή Ρέιφ Φάινς έχουμε τους Τίλντα Σουίντον, Μπιλ Μάρεϊ, Ουίλαμ Νταφόε, Χάρβεϊ Καϊτέλ, Μάρεϊ Άμπρααμς, Αντριέν Μπρόντι, Τζεφ Γκόλντμπλουμ, Τζουντ Λο, Έντουαρντ Νόρτον, Λεά Σεϊντού, Ματιέ Αμαλρίκ... Απίστευτο...
Γενικά, όπως καταλάβατε, τη βρήκα διασκεδαστική. Δεν σας κρύβω όμως ότι το "Moonlight Kingdom", η προηγούμενη ταινία υου Άντερσον, μου άρεσε περισσότερο.

ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΧΟΥΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟΝ ΕΡΩΤΑ... ΜΕ Ή ΧΩΡΙΣ ΦΕΓΓΑΡΙ

Αν θέλετε μια καθαρά προσωπική γνώμη, το "Moonrise Kingdom" (Έρωτας του Φεγγαριού, 2012) του Wes Anderson, είναι η ταινία του που μου αρέσει περισσότερο. Αυτή που διασκέδασα περισσότερο και, ίσως, η πιο τολμηρή του.
Ο συγκεκριμένος Anderson (γιατί, ως γνωστόν, υπάρχουν πολλοί), έκανε πάντοτε ένα πολύ δικό του σινεμά, βασισμένο σε ένα σχεδόν παράλογο χιούμορ, πλημμυρισμένο με εξωφρενικές καταστάσεις. Το αλλόκοτο - στην χιουμορστική εκδοχή του - μοιάζει κυρίως να τον ενδιαφέρει.
Στο "Moonlrise Kingdom" λοιπόν καταπιάνεται με μια πολύ τολμηρή ιδέα: Τον έρωτα δύο δωδεκάχρονων παιδιών στη δεκαετία του 60. Ρομαντικό έρωτα, που δείχνει ότι θα κρατήσει για πάντα, δίχως να απουσιάζει το σαρκικό στοιχείο. Και εδώ εισβάλλουν οι (υπόλοιπες )παραξενιές: Τα παιδιά είναι και τα δύο αυτό που οι άλλοι χαρακτηρίζουν "προβληματικά" ή, τέλος πάντων, δεν είναι συνηθισμένα. Η όλη ιστορία διαδραματίζεται σε ένα νησί, από τη μια άκρη του οποίου στην άλλη συμβαίνουν όλα. Η οικογένεια του κοριτσιού είναι... κάπως, ενώ το αγόρι είναι πρόσκοπος και μένει σε προσκοπικό καταυλισμό (οι πρόσκοποι θα παίξουν κομβικό ρόλο στο φιλμ). Τα ερωτευμένα παιδιά θα ζήσουν σαν Ροβινσώνες, αλλά μέχρι τα μισά περίπου. Μετά άλλες ανατροπές έρχονται.
Αυτό που συμβάλλει στο όλο παράξενο κλίμα της ταινίας είναι η παράδοξη κινηματογράφηση του Άντερσον. Το αρχικό τράβελινγκ στο σπίτι της οικογένειας με τα πολλά μέλη είναι, αν μη τι άλλο, εντυπωσιακό, η εικόνα του συχνά ασυνήθιστη. Όσο για τα γεγονότα... ε, εκεί φτάνουμε συχνά στα όρια του σουρεαλισμού. Οι χαρακτήρες είναι απίστευτοι (και συχνά άκρως διασκεδαστικοί) και γενικά κυριαρχεί η αίσθηση ότι όλα μπορούν να συμβούν.
Συχνά στα φιλμ του Άντερσον, ενώ διασκεδάζεις, μένεις με ένα ερώτημα: Ωραίο όλο αυτό, αλλά γιατί έγινε; Υπάρχει κάποιο περιεχόμενο ή μόνο μια πολύ προσωπική, ιδιόρυθμη αίσθηση χιούμορ; Αυτό που με γοήτευσε όμως στο συγκεκριμένο φιλμ είναι ο συνδυασμός της ανάλαφρης αίσθησης, του παιχνιδιάρικου κλίματος, των απίθανων γεγονότων, των "κουφών" ηρώων, με την τολμηρότητα του θέματος, αλλά και με την τρυφερότητα και τον ρομαντισμό σχεδόν που ενυπάρχει. Με διαφορετική σκηνοθετική άποψη η ιστορία αυτή θα μπορούσε κάλλιστα να μετατραπεί σε βαρύ δράμα. Ο Άντερσον όμως το διασκεδάζει με το προσωπικό του ύφος και, σας το επαναλαμβάνω, μαζί του το διασκέδασα κι εγώ. Όσο δεν παίρνει.
ΥΓ: Να σημειώσω και το απίστευτο καστ: Μπιλ Μάρεϊ, Τίλντα Σουίντον, Μπρους Γουίλις, Φράνσις Μακ Ντέρμοντ, Έντουαρντ Νόρτον. Όλοι φαίνεται θέλουν να έχουν έναν, έστω και δεύτερο ρόλο σε κάποιο φιλμ του.

Ο ΕΝΗΛΙΚΟΣ ΚΥΡΙΟΣ ΦΟΞ

Το έχω ξαναπεί: Πιστεύω ότι στις μέρες μας τη μεγαλύτερη πρόοδο από κάθε άποψη στο σινεμά την έχουν τα κάθε λογής animation. "Ο Απίθανος κύριος Φοξ" (Fantastic Mr Fox, 2009) του Wes Anderson, που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του σκοτεινού παραμυθά Roald Dahl, έρχεται να επιβεβαιώσει την άποψή μου.
Κατ΄ αρχήν η ταινία, όπως συχνά συμβαίνει στα σύγχρονα animation, απευθύνεται σε ενήλικους ή τουλάχιστον και σε ενήλικους. Το σίγουρο πάντως είναι ότι μικρά παιδιά θα διασκεδάσουν με τα κυνηγητά και την περιπέτεια, δεν θα πιάσουν όμως πολλά από τα θέματα που θίγονται. Ποια είναι αυτά; Από δύσκολες οικογενειακές σχέσεις (πατέρα - γιου κυρίως) έως κοινωνικοί διαχωρισμοί και από προβλήματα της εφηβείας έως τη σύγκρουση ανάμεσα στο ένστικτο, που συνήθως οδηγεί σε επικίνδυνες καταστάσεις, και την κατάπνιξή του, που προσφέρει ασφάλεια μεν, αλλά και κοινωνικό εφησυχασμό και συχνά δυσάρεστο βάλτωμα στην καθημερινότητα. Οι ήρωες της ταινίας (διάφορα ζώα δηλαδή) έχουν εντελώς ρεαλιστικές συμπεριφορές, ενσαρκώνουν απόλυτα πραγματικούς τύπους. Αλλά και οι άνθρωποι διατηρούν τις ταξικές τους διαφορές. Γι' αυτό και οι εργάτες, ενώ έχουν κληθεί να σκοτώσουν τα επικίνδυνα ζώα - τις αλεπούδες κυρίως - δεν χάνουν την ευκαιρία να σατιρίσουν με σκωπτικά τραγούδια τα αφεντικά τους. Συχνά επίσης το λεξιλόγιο είναι εντελώς καθημερινό και μερικές φορές ωμό, κάθε άλλο παρά παιδικό δηλαδή, ενώ ο περίεργος αυτός ρεαλισμός σε ένα καρτούν με ήρωες ζώα επιτείνεται και με το γεγονός ότι οι αλεπούδες ήρωές μας καταβροχθίζουν κοτόπουλα, χήνες και άλλα πουλιά αφού πρώτα τα σκοτώσουν, όπως ακριβώς κάνουν οι πραγματικές αλεπούδες. Σας υπενθυμίζω ότι το θέμα του πώς τρέφονται τα σαρκοφάγα ζώα που πρωταγωνιστούν σε ανάλογες ταινίες παραμένει πάντοτε ταμπού.
Ενδιαφέρον έχει και το πολυεπίπεδο των χαρακτήρων. Είναι πολύ δύσκολο να τους χαρακτηρίσεις μονοδιάστατα "καλούς" ή "κακούς". Ο κ. Φοξ είναι πανέξυπνος, ανατρεπτικός, γοητευτικός, δεν παύει όμως να είναι και εξαιρετικά αυτάρεσκος και με τις παρορμητικές πράξεις του να βάζει σε θανάσιμο κίνδυνο όχι μόνο την οικογένειά του, αλλά και ολόκληρη την κοινότητα. Κάπως έτσι, πολύπλοκοι χαρακτήρες, είναι τα υπόλοιπα ζώα - πρωταγωνιστές.
Ταυτόχρονα με όλα τα παραπάνω, το φιλμ βλέπεται πολύ ευχάριστα αφού και έξυπνα ευρήματα διαθέτει, και κυνηγητά και σασπένς και, βέβαια, πολύ χιούμορ. Βρίσκουμε και πάλι εδώ το πολύ ιδιόρυθμο χιούμορ του Wes Anderson, αλλά και το προσωπικό στιλ του, που αρέσκεται να "μπερδεύει" κάπως τις ιστορίες του, εισάγοντας σ' αυτές διάφορες "υποϋποθέσεις" και πάντοτε διφορούμενους χαρακτήρες. Και όλα αυτά δίνονται με τον παλιομοδίτικο τρόπο του στοπ - καρέ, που δίνει μια κάπως "σπαστική" κίνηση στους ήρωες και βρίσκεται βέβαια πολύ μακριά από το συνηθισμένο ψηφιακό λουστράρισμα της πλειοψηφίας των σύγχρονων animation.
Όπως καταλαβαίνετε, τη βρήκα συνολικά πολύ ενδιαφέρουσα ταινία. Να το σκεφτείτε όμως πριν πάρετε μαζί και τα παιδιά σας. Όχι μόνο δεν θα πιάσουν κάποια από όσα λέγονται, αλλά πιθανόν να σας κάνουν και κάποιες παράξενες ερωτήσεις μετά...