Ο ΙΑΣΟΝΑΣ, ΟΙ ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ ΚΑΙ Η ΑΦΟΡΗΤΗ ΑΦΕΛΕΙΑ

Καιρός για μια ματιά στις παλιές ταινίες, όπου η ελληνική μυθολογία – και ιστορία ενίοτε – στραγγαλιζόταν εν ψυχρώ, πλην όμως πρόσφεραν εξαιρετικό για την εποχή θέαμα. «Ο Ιάσονας και οι Αργοναύτες» γυρίστηκαν το 1963 από τον Don Chaffey (1917–1990), ο οποίος υπήρξε τηλεοπτικός και κινηματογραφικός σκηνοθέτης, με πολλές ταινίες στο ενεργητικό του, από τις οποίες ελάχιστες θυμόμαστε σήμερα. Αυτή εδώ είναι μια από τις γνωστότερές του. Μεταξύ μας όμως, δεν νομίζω ότι αυτό οφείλεται στον ίδιο. Αντίθετα, το εν λόγω φιλμ κατέχει μια θέση στην ιστορία του σινεμά λόγω των εκπληκτικών για την εποχή εφέ του περίφημου Ray Harryhausen. Η μυθική μάχη με τους σκελετούς που βγαίνουν από το έδαφος, ο δράκος που φυλάει το Χρυσόμαλλο Δέρας, ο γιγάντιος Τάλως που ζωντανεύει και άλλα, βρίσκονται όλα εδώ. Και μάλλον αυτός είναι και ο μοναδικός λόγος να δείτε σήμερα το φιλμ.
Φυσικά όλα σχεδόν τα άλλα στοιχεία της ταινίας είναι αστεία. Το αφελές στόρι, εκτός της αφέλειάς του, κάνει σαλάτα την ελληνική μυθολογία. Ο δράκος που φυλάει το Δέρας είναι ίδιος η Λερναία Ύδρα, οι Συμπληγάδες περνιούνται επειδή τις κρατά ο τεράστιος Τρίτωνας και άλλα πολλά. Οι δε ολύμπιοι θεοί είναι κάτι σαν καρικατούρες, αστείοι τύποι που παίζουν με τις ανθρώπινες ζωές για πλάκα (κάπως έτσι ήταν και στη μυθολογία μερικές φορές, αλλά εδώ είναι και οι φάτσες τους αστείες, και κυρίως του Δία, που κάθε άλλο παρά μεγαλοπρεπής είναι). Ακόμα πιο αστείο είναι το συνολικό κιτς που αποπνέει η ταινία. Οι κομμώσεις, τα άψογα περιποιημένα γένια, οι ναοί (που πάντα είναι ερειπωμένοι, ακριβώς όπως είναι σήμερα, λες και οι αρχαίοι έκαναν τις τελετές τους μόνο σε ερείπια από άποψη)… Κυρίως βέβαια θα γελάσετε με τα χορευτικά που λαμβάνουν χώρα στα παλάτια των βασιλέων και στα οποία σίγουρα ο Δαλιανίδης χρωστά πολλά. Όσο για τις ηθοποιίες… αφήστε καλύτερα. Ή μάλλον μην αφήσετε, αφού ίσως αυτές βγάλουν το περισσότερο γέλιο!
Αυτά για το όλο ντιζάιν. Τα εφέ τώρα, εμφανώς φτιαγμένα καρέ – καρέ, μπορεί κι αυτά να φαίνονται ξεπερασμένα και αφύσικα σήμερα με την ακαμψία και τη σπαστική κίνηση των πλασμάτων που τα διακρίνει. Προσοχή όμως: Πρέπει πάντοτε να εξετάζουμε τα πράγματα στο πλαίσιο της εποχής τους. Μιας εποχής που απέχει δεκαετίες από τα πρώτα ψηφιακά εφέ και τα οποία τότε ήταν όχι απλώς εντυπωσιακά, αλλά συγκλονιστικά. Κι αυτά βέβαια χάρη στην ιδιοφυία και εφευρετικότητα του Χαριχάουζεν.
Δεν μπορώ να μην πω και κάτι για την ίδια την ουσία της ιστορίας, που ισχύει όχι μόνο για την ταινία, αλλά και για την μυθολογία. Από πάντα ταυτιζόμαστε με τον γενναίο Ιάσονα και τους Αργοναύτες του. Για ξαναδείτε όμως τα πράγματα. Αν έπρεπε να διαχωρίσουμε τους ήρωες σε «καλούς» και «κακούς», είναι κάτι παραπάνω από σαφές ότι οι «κακοί» είναι οι έλληνες. Μια χούφτα άρπαγες, που πάνε στου διαβόλου τη μάνα, στους «βάρβαρους», για να αρπάξουν με το έτσι θέλω το πολυτιμότερο πράγμα που έχουν, το Χρυσόμαλλο Δέρας, που όπως συχνά αναφέρεται στο φιλμ είναι αυτό που φέρνει ευημερία στο λαό χάρη στις μαγικές του ιδιότητες. Δίχως αυτό ο λαός της Κολχίδας θα δυστυχήσει. Ο «κακός» βασιλιάς Αιήτης, ο αντίπαλος του Ιάσονα στην Κολχίδα, το μόνο που κάνει είναι το αυτονόητο: Να υπερασπίζει τη χώρα του από ένα τσούρμο πειρατές – γενναίους πειρατές, δεν λέω – που πάνε εκεί για να αρπάξουν. Ποιός είναι ο καλός και ποιος ο κακός λοιπόν; Εννοείται ότι όσο παλιότερα πάμε στο χρόνο, τόσο περισσότερα τέτοια θα ανακαλύπτουμε σε περιπετειώδεις κυρίως ταινίες, που σήμερα θα ήταν κατάπτυστες κάτω από μια στοιχειωδώς σύγχρονη οπτική. Και δυστυχώς όλα αυτά κάποια πολύ σημερινά γεγονότα μας θυμίζουν. Οι άνθρωποι δεν έχουν αλλάξει εδώ και χιλιετίες…
Πάντως, έστω και γελώντας, το φιλμ διατηρεί την παλιομοδίτικη και αφελέστατη γοητεία του, την οποία ακόμα μπορεί κάποιος να απολαύσει – εν μέσω γέλιων βεβαίως, αλλά και αυτό είναι μέρος της διασκέδασης – και (το τονίζω πάντα αυτό) δίχως να βγάζει από το μυαλό του ούτε στιγμή τα αφελή και αντιδραστικά στοιχεία. Αν λοιπόν έχεις αυτά τα πράγματα πάντα στο νου σου, τότε χαζεύεις ευχάριστα και ακίνδυνα τα blogbaster κάποιων παλιών εποχών…