"ΠΙΝΟΚΙΟ" ΜΕ ΤΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΤΟΥ DEL TORO

 

Η ιστορία του "Πινόκιο", από το βιβλίο του Carlo Collodi, έχει μεταφερθεί πολλές φορές στην οθόνη, τόσο ως animation όσο και ως ταινία με ηθοποιούς. Το 2022 ο Guilermo del Toro δίνει τη δική του άποψη γι' αυτήν, σε συσκηνοθεσία του Mark Gustafson.

Το ξέρετε: Ο ξυλουργός Τζεπέτο χάνει τον μονάκριβό του γιο, κατασκευάζει ένα παιδί από ξύλο κι αυτό ζωντανεύει και καλύπτει το αβάστακτο κενό του γιου. Με μια διαφορά: Το ξύλινο παιδί, που ποθεί να γίνει αληθινός άνθρωπος, διαθέτει μια μύτη που μεγαλώνει κάθε φορά που λέει ψέματα. Θα ακολουθήσουν πολλές περιπέτειες και χωρισμοί και επανασυνδέσεις του παιδιού και του γερο Τζεπέτο.

Βρήκα την εκδοχή αυτή πολύ ενδιαφέρουσα. Κατ' αρχήν έχουμε τη μεταφορά της ιστορίας στη φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι, που επιτρέπει στους δημιουργούς να προσθέσουν και μια πολιτική, αντιφασιστική φυσικά, διάσταση. Από την άλλη υπάρχει η αλληγορική ιστορία της ανθρώπινης ενηλικίωσης, το σταδιακό πέρασμα από την παιδική ηλικία στην ωριμότητα. Θεωρώ επίσης ιδιαιτερότητα της παρούσας προσέγγισης τη συγκίνηση και τρυφερότητα με την οποία αντιμετωπίζονται τα πάντα, που βασικά επιτυγχάνεται και με το ρεαλισμό που εισάγεται. Ρεαλισμό που αφορά όχι βεβαίως την ιστορία (πρόκειται για παραμύθι όπου ξύλινα ομοιώματα ζωντανεύουν, μύτες μακραίνουν, τερατόμορφες μοίρες καθορίζουν τις ζωές μας κλπ.), αλλά τα συναισθήματα που δημιουργούνται και την αντιμετώπιση του θανάτου, ο οποίος είναι πάντοτε παρόν και αληθινός: Ο γιος του Τζεπέτο (δυνατή αντιπολεμική αναφορά), ο ίδιος όταν γεράσει κ.ά. Και βέβαια πανταχού παρούσα είναι η έννοια της απώλειας και της θλίψης που ακολουθεί.

Η ταινία προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στο παιδικό και το ενήλικο, νομίζω όμως ότι γέρνει κυρίως προς το δεύτερο: Πρόκειται για φιλμ για ενήλικες. Υπάρχει βεβαίως η πολύ καλή εικόνα, το έντονο γκόθικ στοιχείο που εισάγει όπως πάντα ο Ντελ Τόρο, αλλά και η εναλλαγή ανάμεσα στην τρυφερότητα και το μακάβριο. Για μένα είναι μια από τις πολύ καλές ταινίες της χρονιάς.   

 

ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ ΠΤΩΣΗ ΣΤΟ "ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΨΥΧΩΝ"

 

Το 2021 ο πάντα ενδιαφέρων Guillermo del Toro γυρίζει το "Μονοπάτι των Χαμένων Ψυχών" (Nightmare Alley) με ένα καστ από γνωστούς ηθοποιούς (Μπράντλεϊ Κούπερ, Ουίλιαμ Νταφόε, Κέιτ Μπλάνσετ, Τόνι Κολέτ, Ρον Πέρλμαν, Ρούνι Μάρα κλπ.) Αυτή τη φορά δεν κινείται στο χώρο του φανταστικού, περνά "ξυστά" όμως, σχεδόν τον αγγίζει.

Κάπου στη δεκαετία του 40 ένας άνδρας με εξαιρετικές ικανότητες να γοητεύει με τα λόγια του τους πάντες γύρω του πιάνει δουλειά σ' ένα περιπλανώμενο τσίρκο και σύντομα γίνεται σταρ εκεί  με διάφορα νούμερα που έχουν σχέση με τη μαντεία (όχι, δεν έχει κάποιο χάρισμα, είναι απλώς πολύ έξυπνος και έτοιμος για απάτες). Θα φύγει με μία κοπέλα από το τσίρκο και θα πάει στη "μεγάλη πόλη", όπου οι βλέψεις του θα γίνουν πολύ υψηλότερες. Σύντομα θα μπλέξει με έναν σκληρό πολυεκατομμυριούχο, αλλά και με μια όμορφη ψυχίατρο, εξ ίσου επικίνδυνη ίσως...

Ο del Toro, με δεδομένη τη σκηνοθετική ικανότητά του, αφηγείται εδώ μια τυπική ιστορία ανόδου και πτώσης. Και γιατί έρχεται η πτώση; Λόγω της μεγαλύτερης ίσως ανθρώπινης κατάρας, της απληστίας. Ο ήρωας θέλει να φτάσει όσο ψηλά γίνεται, εκεί που "κατοικούν" μόνο αυτοί που κυβερνούν ουσιαστικά τον κόσμο (συνήθως εγκληματίες ουσιαστικά και οι ίδιοι) και εκεί δεν υπάρχει χώρος για παρείσακτους. Είναι σίγουρο ότι τα φτερά του θα καούν. Παράλληλα, επειδή ο ήρωάς μας χρησιμοποιεί απάτες που σχετίζονται με την παραψυχολογία, τη μαντεία κλπ., ο σκηνοθέτης βρίσκεται στα νερά του και μπορεί να κινηθεί στους προσφιλείς του χώρους που έστω θυμίζουν φανταστικό.

Οι εικόνες είναι εντυπωσιακές και υποβλητικές, είπαμε ότι η δεξιοτεχνία του del Toro δεν αμφισβητείται, ωστόσο η ταινία μάλλον με κούρασε. Ίσως να φταίει η μεγάλη διάρκεια, ίσως να χάθηκε κάπου ο ρυθμός, αλλά δεν έφυγα απόλυτα ικανοποιημένος. Ίσως να φταίει και η μεγαλεπήβολη ματιά του σκηνοθέτη, δεν ξέρω. Πάντως κάτι δεν μου πήγε καλά για να το χαρακτηρίσω "εξαιρετικό". Ωστόσο σίγουρα τις εικόνες θα τις απολαύσετε.

"HELLBOY": Ο ΧΟΛΙΓΟΥΝΤΙΑΝΟΣ ΝΤΕΛ ΤΟΡΟ

 

Ως γνωστόν ο Guillermo del Toro κινείται διαρκώς ανάμεσα στο Χόλιγουντ και στις δικές του, συχνά ισπανόφωνες παραγωγές. Προφανώς το 2004 ήταν σειρά του Χόλιγουντ. Τότε αναλαμβάνει να μεταφέρει στην οθόνη τον κόμικς ήρωα του Mike Mignola "Hellboy". Ο Ντον Πέρλμαν αποδεικνύεται ιδανικός για τον ομώνυμο ρόλο.

Ο Hellboy είναι ένας δαίμονας από την κόλαση. Όταν στο Β᾽Παγκόσμιο ο Ρασπούτιν (ναι, ο γνωστός Ρασπούτιν) βοηθώντας τους ναζί ανοίγει για λίγο τις πύλες της κόλασης, οι οποίες  (ευτυχώς για την ανθρωπότητα) κλείνουν αμέσως πάλι, το μόνο ον που προλαβαίνει να περάσει στο δικό μας κόσο είναι ένα μικρό, χαριτωμένο, κατακόκκινο δαιμονάκι, με μεγάλα κέρατα και ουρά. Στη σύγχρονη εποχή ο Hellboy έχει μεγαλώσει και βοηθά την ανθρωπότητα, καθώς ζει σε μια μυστική βάση με άλλα παράδοξα όντα, έχει κόψει τα κέρατά του για να μοιάζει όσο γίνεται με άνθρωπο και βοηθά τους ανθρώπους στην αντιμετώπιση παραφυσικών κινδύνων. Και τότε ο Ρασπούτιν επανεμφανίζεται και το πανηγύρι αρχίζει.

Αν είστε φίλος της συνεχούς δράσης, των εντυπωσιακών εφέ και των σχετικών κόμικς την έχετε κάνει λαχείο. Ο Ντελ Τόρο, το ξέρουμε άλλωστε, είναι πολύ καλός σκηνοθέτης, η πλοκή διαθέτει τον απαραίτητο τραγικό έρωτα και υπάρχουν και αρκετές δόσεις χιούμορ. Οπότε, μια χαρά θα περάσετε. Νομίζω ότι πρόκειται για φιλμ από τα καλά του είδους. Προσωπικά τώρα τα βαριέμαι αρκετά αυτά με τη διαρκή βαβούρα και τα τέρατα που δεν έχουν τελειωμό.. Έτσι το είδα σχετικά ευχάριστα, το θεωρώ από τα αξιοπρεπή όπως σας εἰπα, αλλά μέχρις εκεί. 

ΠΑΡΑΞΕΝΟΙ ΕΡΩΤΕΣ ΣΤΗ "ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ"

Αυτή τη φορά ο άνισος Guillermo del Toro πέτυχε μια χαρά: "Η Μορφή του Νερού" (The Shape f Water) του 2017 αποτελεί μια από τις καλές ταινίες του (κατά τη γνώμη μου πάντοτε), καθώς τα προσφιλή του σκοτεινά παραμύθια μπολιάζονται τέλεια με την ευαισθησία, την τρυφερότητα, τη συγκίνηση και τα σαφή "μηνύματα". Όλα αυτά, βεβαίως, στα πλαίσια πάντοτε του σινεμά του φανταστικού.
Στην ψυχροπολεμική Αμερική της δεκαετίας του 50 μια κωφάλαλη, μοναχική καθαριστρια δουλεύει σε κυβερνητικό εργαστήριο μυστικών πειραμάτων. Κάποια στιγμή θα αντιληφτεί ότι ένα αλλόκοτο αμφίβιο πλάσμα με αρκετά ανθρωπόμορφη εμφάνιση κρατείται αιχμάλωτο και μάλιστα υποφέρει φριχτά βασανιστήρια από έναν σαδιστή επικεφαλής πράκτορα. Παρά το "αδύνατο" του πράγματος, ένας έρωτας θα αναπτυχθεί ανάμεσα στο πλάσμα και την κοπέλα. Όλα όμως θα είναι εναντίον τους και κυρίως η απύθμενη μισσαλοδοξία του κοινωνικού περιβάλλοντος. Και, κερασάκι στην τούρτα, οι ρώσοι ενδιαφέρονται για το πλάσμα και τις μυστηριώδεις ικανότητές του...
Φυσικά πάνω απ' όλα ο del Toro μιλά εδώ για την αποδοχή της διαφορετικότητας. Και στήνει έναν αληθινό χορό "διαφορετικών" χαρακτήρων, όλων αβάσταχτα μοναχικών: Το "πλάσμα" εννοείται, η ηρωίδα φυσικά, έγκλειστη σ' έναν κόσμο σιωπής, ο μοναδικός της φίλος, ένας ηλικιωμένος γκέι, η μοναδική της φίλη στη δουλειά, μια μαύρη, οπότε, εξ ορισμού βρίσκεται στο περιθώριο μιας ρατσιστικής κοινωνίας, ακόμα και ο ρώσος επιστήμονας, που είναι ο μόνος που συμπαθεί το τέρας και γι' αυτό διαφορετικός από τους άλλους ρώσους κατασκόπους... Όλοι τους μοναχικοί, αποκομμένοι από τους "κανονικούς ανθρώπους" για ποικίλους λόγους. Όσο για τους "κανονικούς ανθρώπους", χειρότεροι δεν γίνονται...
Φυσικά το φιλμ είναι και ρομαντικό και, σε αρκετά σημεία, συγκινητικό. Ταυτόχρονα όμως διατηρεί ατόφιο το σασπένς, τις βίαιες κορυφώσεις, την αγωνία. Όσο για τη σκηνοθεσία, σκοτεινή, ατμοσφαιρική, υποβλητική, προσθέτει πόντους στο τελικό αποτέλεσμα. Γι' αυτό σας είπα στην αρχή ότι ο del Toro πέτυχε να συνδυάσει πολλά σε ένα. Ουσιαστικά πρόκειται για λαϊκό σινεμά, με "καλούς" και "κακούς", με αναφορές και νοσταλγία των παλιών b-movies, με κάποιες απιθανότητες στην πλοκή... Κι όμως, εδώ νομίζω ότι όλα αυτά δένουν θαυμάσια. Και μας δίνουν μια αξιοπρόσεχτη ταινία, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως ένα είδος "Αμελί" στο χώρο του φανταστικού. Προσωπικά την απόλαυσα.
ΥΓ: Πολλοί εθισμένοι στα multiplex και στα τρέχοντα (υπερηρωικά ως επί το πλείστον) αμερικάνικα μπλογκμπάστερ την βρήκαν αργή. Πρόβλημά τους.

ΟΤΑΝ ΤΑ ΕΝΤΟΜΑ ΜΕΤΑΛΛΑΣΣΟΝΤΑΙ ΣΤΟ "MIMIC"

Το έχω ξαναγράψει: Ο μεξικάνος Guillermo Del Toro, κινούμενος πάντοτε στο χώρο του φανταστικού, γυρίζει εξαιρετικές ισπανόφωνες ταινίες, ενώ όταν πάει στο Χόλιγουντ και κάνει αγγλόφωνες το αποτέλεσμα είναι τις περισσότερες φορές μέτριο. Το 1997 φοβάμαι ότι ήταν η σειρά της μετριότητας, αν τουλάχιστον κρίνουμε από το φιλμ τρόμου "Mimic" (για να πούμε την αλήθεια ήταν η δεύτερη μόλις ταινία του και ακόμα δεν είχε δείξει τις δυνατότητές του).
Μια εντομολόγος σώζει την ανθρωπότητα από μια μυστηριώδη θανατηφόρα ασθένεια που προσβάλλει παιδιά, δημιουργώντας μεταλλαγμένα έντομα, τα οποία σκοτώνουν τις κατσαρίδες, που είναι οι φορείς της ασθένειας. Τρία χρόνια μετά τερατώδη γιγάντια έντομα (ή μήπως άνθρωποι - έντομα;) εμφανίζονται στους αχανείς υπονόμους της πόλης σκορπίζοντας τον τρόμο. Και, καθως στρέφονται ενάντια στους ανθρώπους, αυτό που μπορεί να συμβεί από εδώ και πέρα θα είναι πολύ πιο εφιαλτικό. Τα τέρατα βεβαίως πολεμά στους υπονόμους - ποια άλλη;- η ίδια η εντομολόγος με τον σύζυγό της και έναν - δύο άλλους...
Κατ' αρχήν είναι ενδιαφέρουσα η ιδέα ότι θέλοντας να δημιουργήσεις κάτι καλό, να νικήσεις δηλαδή μια φοβερή αρρώστια, δημιουργείς κάτι φριχτό, που απειλεί με τη σειρά του ολόκληρη την ανθρωπότητα. Εδώ δεν έχουμε "τρελό επιστήμονα", αλλά μόνο αγαθές προθέσεις. Από εκεί και πέρα όμως το μυαλό του θεατή θα πάει κατ' ευθείαν στο "Alien" - και πιο πολύ στο δεύτεροο "Aliens", του οποίου η επιροή είναι εμφανέστατη. Εκτός αυτού η δράση είναι συχνά προσχηματική, ο τρόμος δεν είναι ακριβώς τρόμος, αλλά περισσότερο αηδία (βρώμικοι υπόνομοι, κατσαρίδες, γιγάντια έντομα, υγρά αυγά που στάζουν και αντίστοιχα κουκούλια, εντόσθια εντόμων και ζουμιά εντόμων με τα οποία όλοι πασαλείβονται, και συγνώμη αν σας έκοψα την όρεξη...), μάλλον ξέρουμε από την αρχή ποιοι από τους "καλούς" θα πεθάνουν και ποιοι θα επιβιώσουν... και εν τέλει μας περιμένει και ένα ηλίθιο φινάλε. Αφείστε δε και τις σεναριακές αυθαιρεσίες (το παιδί γιατί δεν το φάγανε;) Το τυπικό, βαρετό Χόλιγουντ σε μια ακόμα μπανάλ εκδοχή του.
Εντάξει, μην το θάψω εντελώς. Βλέπεται και ίσως κρατά τον θεατή για δύο ώρες, αλλά μέχρις εκεί και απολύτως τίποτα περισσότερο. Αν σκεφτείτε ότι οι επιρροές που λέγαμε μπορεί να θεωρηθούν από κάποιους και αντιγραφές, νομίζω ότι βρισκόμαστε μπροστά σε έναν Del Toro στα χειρότερά του (μόνο το "Pacific Rim" του βρήκα ακόμα χειρότερο). Ήταν βέβαια η δεύτερη μόλις ταινία του και ακόμα δεν είχε δείξει τις δυνατότητές του.

ΤΑ ΣΚΟΤΕΙΝΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ "ΠΟΡΦΥΡΟΥ ΛΟΦΟΥ"

Είχα ανησυχήσει με το κακό κατά τη γνώμη μου "Pacific Rim" και φοβόμουν ότι ο Guillermo Del Toro είχε πάρει την κάτω βόλτα. Ευτυχώς ο "Πορφυρός Λόφος" ("Crimson Peak) του 2015 βελτιώνει πολύ τα πράγματα.
Ως γνωστόν ο μεξικάνος Del Toro γυρίζει άλλοτε mainstream χολιγουντιανές υπερπαραγωγές με ποικίλα αποτελέσματα και άλλοτε μικρότερες, ισπανόφωνες ταινίες, που είναι πολύ καλές ("Η Ραχοκοκαλιά του Διαβόλου", "Ο Λαβύρινθος του Πάνα"). Ο "Λόφος" είναι μεν χολιγουντιανή παραγωγή, ευτυχώς όμως είναι αρκετά τολμηρός και "άρρωστος" και αρκετά Del Toro, ώστε με κάνει να πιστέψω ότι ο δημιουργός ξαναβρήκε τη φόρμα του και ότι μπορεί να κάνει και καλές αμερικάνικες ταινίες (τρόμου).
Μια πλούσια αμερικανίδα κληρονόμος που θέλει να γίνει συγγραφέας (ιστοριών με φαντάσματα μάλιστα) ερωτεύεται χλωμό και ρομαντικό βρετανό αριστοκράτη (μάλλον δίχως χρήματα όμως). Μετά μια άγρια οικογενειακή τραγωδία, τον παντρεύεται και τον ακολουθεί στον ερειπωμένο και μισοεγκαταλειμένο πύργο του στην κορυφή του Πορφυρού Λόφου", όπου αυτός ζει με την αδελφή του σε κατάσταση σχεδόν απομόνωσης. Εκεί τα μυστήρια αρχίζουν να πληθαίνουν, ο τρόμος (μεταφυσικός και μη) κάνει αισθητή την παρουσία του και παλιά μυστικά αρχίζουν να αποκαλύπτονται...
Το πρώτο που εντυπωσιάζει είναι το μπαρόκ και απόλυτα gothic σκηνικό. Ο πύργος και όσα κρύβει και ο κόκκινος λόφος πάνω στον οποίο βρίσκεται δημιουργούν αμέσως μια "βαριά", τρομακτική ατμόσφαιρα. Τα φαντάσματα προσθέτουν τρόμο βεβαίως, δίχως σε καμία περίπτωση όμως να αποτελούν το κεντρικό σημείο του φιλμ. Απλώς εμφανίζονται μάλλον για να προειδοποιήσουν. Όπως συνέβαινε και στον "Λαβύρινθο του Πάνα", αυτά που συμβαίνουν στον πραγματικό κόσμο, οι "ρεαλιστικές" φρίκες και τα σκοτεινά μυστικά, είναι χειρότερα και τρομακτικότερα από τα αντίστοιχα υπερφυσικά. Ίσως αυτή να είναι η άποψη του σκηνοθέτη για τον κόσμο.
Ο Πόε, οι παλιές γοτθικού κλίματος ταινίες τρόμου με στοιχειωμένα σπίτια, η γοτθική λογοτεχνία, βρίσκονται όλα εδώ και νομίζω ότι δένουν μεταξύ τους. Ταυτόχρονα συνυπάρχουν το σχόλιο πάνω στις ταξικές καταστάσεις της εποχής (η σχέση αριστοκρατίας - χρηματικού πλούτου), αλλά και η μελέτη της ψυχολογίας των ηρώων (πολύ καλό το καστ με επικεφαλής την Τζέσικα Τσαστέιν). Μόνη μου γκρίνια η μάλλον άνευ λόγου τρομακτική εικόνα των φαντασμάτων που εμφανίζονται, μόνο και μόνο για να δώσουν μια εφετζίδικη νότα τρόμου στο φιλμ. Πιστεύω ότι με πιο νορμάλ εμφάνιση και κατάλληλη σκηνοθεσία θα μπορούσαν να λειτουργούν με τρομακτικότερο τρόπο. Πέραν αυτού πάντως απόλαυσα αρκετά την ταινία και την σκοτεινή της ατμόσφαιρα και τη συστήνω στους φίλους του γοτθικού τρόμου - αλλά, όπως είπαμε, όχι μόνον αυτού, διότι η ουσία και τα όσα αποκαλύπτονται βρίσκονται αλλού και όχι στο μεταφυσικό στοιχείο.

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ - ΜΗΧΑΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΡΑΤΑ ΤΟΥ PACIFIC RIM

Ως γνωστόν ο μεξικανός Guillermo Del Toro – που πάντοτε κινείται στο χώρο του φανταστικού - έχει δύο πρόσωπα: Το «δικό του», με πολύ προσωπικές ταινίες, όπως «Η Ραχοκοκαλιά του Διαβόλου», «Ο Λαβύρινθος του Πάνα» κλπ. και το χολιγουντιανό. Όταν πάει εκεί γυρίζει διάφορες υπερπαραγωγές τίγκα στα εφέ και συμβάλλει όσο μπορεί για τη δημιουργία ενός ακόμα blogbuster. Τουλάχιστον στα δύο “Hell Boy” υπήρχε σεναριακή πρωτοτυπία με έναν σίγουρα ασυνήθιστο ήρωα και τα βρήκα διασκεδαστικά. Αντίθετα φοβάμαι ότι στο «Pacific Rim” του 2013 κάθε πρωτοτυπία πάει περίπατο.

Ο Del Toro συλλαμβάνει έναν κόσμο επιστημονικής φαντασίας βασισμένο κυρίως σε γιαπωνέζικες ιδέες: Λίγο στον Γκοτζίλα, κυρίως όμως τα πολλά anime όπου άνθρωποι «ενώνονται» με γιγαντιαίες ανθρωπόμορφες μηχανές φτιάχνοντας κάτι σαν cyborg και τις πιλοτάρουν για να αντιμετωπίσουν εξ ίσου γιγάντιες απειλές. Εδώ οι απειλές είναι κολοσσιαία και εφιαλτικά τέρατα που ξεπηδούν από το ρήγμα του Ειρηνικού και καταστρέφουν οτιδήποτε ανθρώπινο στο διάβα τους. Σαν άμυνα οι άνθρωποι θα κατασκευάσουν ίσου μεγέθους μηχανικούς γίγαντες, οι οποίοι πιλοτάρονται από τολμηρούς ανθρώπους - πιλότους που ενώνουν τον εγκέφαλό τους μ’ αυτές και με τον τρόπο αυτόν τις κατευθύνουν. Έτσι μονομαχούν ατελείωτα με τα τέρατα που εμφανίζονται όλο και συχνότερα και… αυτό είναι η ταινία. Η οποία, δυστυχώς, εκτός από τις εμπνεύσεις που προανέφερα, χρωστά πολλά και στους Transformers.

Το πρόβλημά μου δεν βρίσκεται μόνο η ασταμάτητη βαβούρα, τις διαρκείς μονομαχίες μηχανών – τεράτων, το χορταστικό μεν αλλά και κουραστικό από ένα σημείο και μετά θέαμα. Βρίσκεται κυρίως στην παντελή έλλειψη πρωτοτυπίας του όλου εγχειρήματος. Οι χαρακτήρες είναι εντελώς μονοδιάστατοι, το μείγμα άκρατου ηρωισμού και κάποιων χιουμοριστικών πινελιών χιλιοειδωμένο, το τέλος κάτι παραπάνω από προβλέψιμο (σε βαθμό κακουργήματος), τα κάθε είδους κλισέ αναρίθμητα. Δεν ξέρω ποιο απ’ όλα να πρωτοθυμηθώ. Έτσι λοιπόν απομένουν τα εντυπωσιακά εφέ (με τα οποία πάντως μπούχτισα, καθώς, εκτός των άλλων, είναι και λίγο – πολύ επαναλαμβανόμενα) και η γνωστή σκηνοθετική ικανότητα του Del Toro. Φοβάμαι όμως, όπως πολύ συχνά έχω γράψει σ’ αυτό το blog, ότι αυτά δεν αρκούν σε καμία περίπτωση για να κάνουν μια καλή ταινία.

Αγαπώ τον «προσωπικό» Del Toro. Τον αγαπώ όμως πολύ λιγότερο όταν κάνει τις συχνές του βόλτες στο Χόλιγουντ. Μερικές φορές έως και καθόλου. Όταν, όπως εδώ κατά τη γνώμη μου, γίνεται εντελώς ανέμπνευστος.

"Η ΡΑΧΟΚΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ": ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΥΑΙΣΘΗΤΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΡΟΜΟΥ;

Θεωρώ τον μεξικανό Guillermo del Toro ικανότατο σκηνοθέτη, από τον οποίο μπορούμε να περιμένουμε πολλά. Η αγαπημένη μου ταινία του δεν είναι οι μεγάλες του επιτυχίες, αλλά η σχετικά άγνωστη "Ραχοκοκαλιά του Διαβόλου" (El espinazo del diablo) του 2001. Το φιλμ θυμίζει κάπως τον "Λαβύρινθο του Πάνα" που θα ακολουθούσε μερικά χρόνια μετά, με την έννοια ότι ο del Toro μας μεταφέρει και πάλι στα άγρια χρόνια του ισπανικού εμφύλιου. Και, όπως στον "Λαβύρινθο", παίζει έντονα με το στοιχείο του φανταστικού. Η "Ραχοκοκαλιά" είναι ένα ισπανόφωνο φιλμ τρόμου, με φαντάσματα συγκεκριμένα, πλην όμως φεύγει πολύ πιο πέρα απ' αυτό. Η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα ορφανοτροφείο στο μέσο του πουθενά, αρκετά μακριά από την πλησιέστερη πόλη, όπου ζουν παιδιά αριστερών, αναρχικών και δημοκρατικών που έχασαν τους γονείς τους στον πόλεμο. Η γυναίκα και ο γέρος γιατρός που το διοικούν είναι κι αυτοί δημοκρατικοί. Ωστόσο τα πάντα γύρω τους καταρέουν, η ήττα των δημοκρατικών είναι πια σίγουρη και ο φασισμός πλησιάζει με γοργά βήματα. Μέσα σ' αυτό το ζοφερό κλίμα, το ορφανοτροφείο στοιχειώνεται από το φάντασμα ενός παιδιού που κάποτε ζούσε εκεί... Αυτό που θαυμάζω αρχικά είναι η εξαιρετική ατμόσφαιρα της ταινίας. Τα κιτρινωπά, γήινα χρώματα, το μεγάλο παλιό κτίριο στο μέσο της ερήμου, οι συχνά ημιεγκαταλειμένοι αχανείς εσωτερικοί χώροι, όλα δημιουργούν ένα διαρκώς υποβλητικό κλίμα, στο οποίο η εμφάνιση ενός φαντάσματος ταιριάζει απόλυτα. Εκτός αυτού, η ιστορία, παρά τις - λίγες σχετικά - τρομαχτικές σκηνές που διαθέτει και το όλο ανησυχητικό κλίμα, διαθέτει έντονη ευαισθησία, είναι έως και συγκινητική και, όσο και ακούγεται παράδοξο για ταινία τρόμου, είναι έντονα ποιητική. Αποκαλύψεις απο το παρελθόν, μια διάχυτη μελαγχολία και παρακμή, κρυμένα μυστικά, έρωτες σε ένα ασφυκτικό κλίμα και, πάνω απ' όλα, η φρίκη που έρχεται, η επικείμενη καταστροφή, συνθέτουν μια από τις - το ξαναείπα - πιο ατμοσφαιρικές ταινίες των τελευταίων χρόνων, η οποία βέβαια κινείται πολύ μακριά από τον τρόμο για τον τρόμο, τα τρομαχτικά εφέ και τα συνεχή "μπου" που χαρακτηρίζουν πολλά σύγχρονα δείγματα του είδους. Εδώ μιλάμε για τον φόβο και την αίσθηση της ανησυχίας που πηγάζει από την ατμόσφαιρα, από το όλο κλίμα του φιλμ. Και βέβαια, υπάρχει και το έντονα αλληγορικό στοιχείο που διαπερνά την ταινία: Το καταρέον ορφανοτροφείο ως, πιθανόν, η Ισπανία, ο κρυμένος στα σπλάχνα του φασισμός και η βία που αυτός φέρνει, που προσωποπποιείται από τον εγκληματικό - και στερημένο - επιστάτη, ο αδύναμος γέρος ως απομεινάρι άλλοτε ακμαζόντων δημοκρατικών, η βόμβα που δεν έχει εκραγεί, αλλά κανείς δεν ξέρει αν κάποτε θα το κάνει, μονίμως καρφωμένη στην αυλή και πολλά άλλα σημεία (ή σύμβολα) που μπορεί να ανακαλύψει ο θεατής, προσδίδουν ένα ιδιαίτερα φορτισμένο και έξυπνα καμουφλαρισμένο πολιτικό κλίμα. Ο del Toro, παρά τις συχνές του επισκέψεις στα χωράφια των αμερικάνικων blockbuster, είναι ένας σκεπτόμενος και κυρίως ευφάνταστος σκηνοθέτης, που βρίσκει χρόνο να κάνει και τις προσωπικές του ταινίες, με καλύτερη, κατά την γνώμη πάντα, αυτή εδώ. Γι' αυτό, για μένα τουλάχιστον, αποτελεί μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίπτωση.

O HELLBOY ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΚΟΤΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ

Έχουμε ξαναπεί ότι ο ευφάνταστος Guillermo del Toro έχει δύο πρόσωπα: Κάνει μια δικιά του, προσωπική ταινία, και μετά ένα χολιγουντιανό blockbuster. Εγώ μπορεί να προτιμώ την πρώτη κατηγορία, των "προσωπικών" ταινιών του, πλην όμως χάρη στη φαντασία και την βαθειά του αγάπη για το φανταστικό τα καταφέρνει μια χαρά και στο άλλο είδος. Αποτέλεσμα τα blockbuster του να φέρουν την προσωπική του σφραγίδα, σε οπτικό επίπεδο τουλάχιστον. Έτσι, βλέποντας το δεύτερο Hellboy : The Golden Army, αναγνωρίζει κανείς το σύμπαν του δημιουργού του και μάλιστα πολλά πλάσματα θυμίζουν αυτά του "Λαβύρινθου του Πάνα".
Πέρα απ' αυτές τις οπτικές κυρίως ιδιαιτερότητες πάντως, η συγκεκριμένη ταινία πάσχει νομίζω από υπερφόρτωση. Πολλά πλάσματα, πολλοί κόσμοι, πολλά gadget, μαγικά και μη, όλα τέλος πάντων είναι πολλά. Δράση υπάρχει μπόλικη (αυτό μας έλειπε), χιούμορ επίσης, ρομαντικοί και ανεκπλήρωτοι έρωτες και μια μυθολογία που θυμίζει Τόλκιν σαν φόντο στην όλη ιστορία. Διασκέδασα, δεν λέω, αλλά μου έμεινε κάπως η αίσθηση του overdose. Του το συγχωρώ πάντως. Ο del Toro είναι αναμφισβήτητα αξιόλογος, αγαπά το κόμικς του Mignola, αλλά περιμένω εναγωνίως την επόμενη "δική του" ταινία. Αν πάντως είστε φίλοι των υπερθεαματικών περιπετειών θα χορτάσετε σίγουρα. Μέχρι λιγώματος.

ΠΝΙΓΗΡΟΙ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΙ ΣΕ ΔΥΟ ΕΠΙΠΕΔΑ

Ο "Λαβύρινθος του Πάνα" ("...του Φαύνου" είναι ο πρωτότυπος ισπανόφωνος τίτλος) του Guillermo del Toro αποδεικνύει ότι αυτός ο μεξικάνος είναι σπουδαίος σκηνοθέτης όταν κάνει τα δικά του (εννοώ όχι στυλ Blade II και τέτοια). Για του λόγου το αληθές ανατρέξτε στη "Ραχοκοκαλιά του Διαβόλου" του 2001. Αυτή, μαζί με τον τωρινό "Λαβύρινθο", είναι κατά τη γνώμη μου και οι καλύτερές του (δίχως να παραβλέπω και το διασκεδαστικό Hellboy).

Πριν πω οτιδήποτε άλλο οφείλω να προειδοπιήσω ότι αυτή εδώ η ταινία είναι για πολλούς δυσβάσταχτη. Πολλά στομάχια θα ανακατωθούν, τόσο από την έντονη βία, ενίοτε σπλάτερ, όσο και από την όλη πνιγηρή και σκοτεινή ατμόσφαιρα. Αν δεν αντέχετε, μην το κάνετε (χάνοντας πάντως ένα εξαιρετικό φιλμ).

Ο "Λαβύρινθος..." λοιπόν κινείται σε δύο επίπεδα: Στο πραγματικό και στο φανταστικό. Είναι εντυπωσιακό το πόσο καλά δένουν αυτές οι δύο παράλληλες αφηγήσεις, παράλληλοι κόσμοι, ώστε το πέρασμα από τον έναν στον άλλον να μην ενοχλεί καθόλου. Το κοριτσάκι, που μην αντέχοντας την αφόρητη καθημερινότητα, καταφεύγει στο φανταστικό, παραπέμπει στην Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων (αν και η εδώ "Χώρα των Θαυμάτων" είναι πολύ πιο ζοφερή από αυτήν του Λούις Κάρολ). Ζοφερότητα που, τόσο στον πραγματικό όσο και στον φανταστικό κόσμο, τονίζεται από τα καταθλιπτικά περιβάλλοντα, το κλειστοφοβικό κλίμα (από τον μύλο/οχυρό/κατοικία δεν υπάρχει καμιά διαφυγή για τη μικρή ηρωίδα, στον πραγματικό κόσμο τουλάχιστον) και τη σκοτεινή φωτογραφία, με κυρίαρχο χρώμα το μαύρο (γενικά, τόσο η σκηνογραφική δουλειά όσο και τα εφφέ είναι εξαιρετικά). Το απόλυτο κακό στην ταινία ταυτίζεται με τον φασισμό (της Ισπανίας του Φράνκο συγκεκριμένα), δίνοντας έτσι και μια πολιτική διάσταση. Μοναδική μου αντίρρηση είναι ότι ο κακός, ο φασίστας λοχαγός δηλαδή, είναι πολύ κακός, τόσο, που κινδυνεύει να γίνει καρικατούρα. Από την άλλη, αν κανείς το δει σε συμβολικό επίπεδο, αφού ούτως ή άλλως η ταινία περιέχει πλήθος συμβόλων, ίσως αυτή η συσσώρευση κακίας και σαδισμού να είναι ηθελημένη, ως σύμβολο ακριβώς του φασισμού. Ο τρόπος σκέψης του άλλωστε είναι πολύ ταιριαστός μ' αυτόν ενός συνειδητού φασίστα.

Υπάρχει κι ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο: Σας είπα στην αρχή ότι η ταινία είναι δυσβάσταχτη. Ε, λοιπόν, η συντριπτικα μεγαλύτερη ποσότητα φρίκης και ζοφερότητας συμβαίνει στο πραγματικό επίπεδο, στην ρεαλιστική ιστορία. Οι τρόμοι που παραμονεύουν την μικρή ηρωίδα στον παράλληλο, φανταστικό κόσμο, είναι πταίσματα μπρος στις ανείπωτες τερατωδίες που συμβαίνουν στον κανονικό. Για τον λόγο αυτόν η ταινία μας ταράζει πολύ περισσότερο.

Δείτε το - αν αντέξετε. Για μένα έχει επάξια κερδίσει τη θέση του στα δέκα καλύτερα της σεζόν.