ΣΤΟ ΠΑΝΕΜΟΡΦΟ ΧΑΟΣ ΤΟΥ 2046

O Wang Kar-Wai είναι, νομίζω, πρώτα ένας σκηνοθέτης εικόνων και μετά οτιδήποτε άλλο. Οι ταινίες του συχνά πάσχουν αφηγηματικά, οι ιστορίες μπορεί να γίνονται χαώδεις, αλλά οι εικόνες παραμένουν πανέμορφες.
Βρίσκω το "2046" του 2004 ταινία όπου τα παραπάνω γίνονται περισσότερο εμφανή από ποτέ. Μια ιστορία όπου ο έρωτα και η μνήμη ειναι τα κυρίαρχα στοιχεία. Μια ιστορία μπερδεμένη, με διαρκή μπρος - πισω στο χρόνο, με γυναίκες να παρελαύνουν και μάλλον μπερδεύουν τον θεατή για το ποια είναι ποια (και πότε), πλην όμως πάντοτε με υψηλότατη αισθητική. Και, στην συγκεκριμένη περίπτωση, και με πανέμορφη μουσική. Ένας δημοσιογράφος γίνεται πετυχημένος συγγραφέας ερωτικών ιστοριών. Επιστρέφει στο ξενοδοχείο όπου έμενε δυο χρόνια πριν και όπου είχε γνωρίσει μια έντονη ερωτική ιστορία (στο δωμάτιο 2046 βεβαίως). Αποφασίζει να μείνει εκεί και ζει μεταξύ ενός καινούριου έρωτα και της αναπόλησης των παλιότερων. Ταυτόχρονα γράφει ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας όπου οι άνθρωποι του σήμερα μπορούν να ταξιδέψουν στο έτος 2046 και να ξαναβρούν χαμένες μνήμες και αισθήσεις. Εκεί εξελίσσεται μια ακόμα ερωτική ιστορία, αυτή ενός άντρα και ενός ανδροειδούς, που είναι προγραμματισμένο να υπηρετεί, όχι όμως και να έχει συναισθηήματα.
Η ιστορία κινείται διαρκώς ανάμεσα στο παρόν, σε διάφορα παρελθόντα και στο μέλλον (στο 2046, "εικονογραφώντας" έτσι κομάτια από το μυθιστόρημα που γράφει ο ήρωας), κι έτσι γίνεται εξαιρετικά μπερδεμένη σεναριακά και μάλλον δύσκολο να παρακολουθηθεί. Φυσικά το ερωτικό στοιχείο και μια εντονότατη αίσθηση νοσταλγίας είναι διάχυτα στην ατμόσφαιρα. Το παιχνίδι με τη μνήμη, η αίσθηση οριστικά χαμένων ευκαιριών που αφήσαμε να φύγουν μέσα από τα χέρια μας, το συχνά πικρό παρόν, οι χαμένοι έρωτες, η ανθρώπινη αυτοκαταστροφικότητα (σε ερωτικό επίπεδο τουλάχιστον) είναι θέματα που έρχονται και επανέρχονται. Αυτό όμως που κριαρχεί πραγματικά είναι οι υπέροχες εικόνες. Ο Kar-Wai χρησιμοποιεί τα χρώματα όπως αυτός μόνο ξέρει να χρησιμοποεί. Με έντονα πράσινα, κόκκινα και σέπιες δημιουργεί ενα φιλμ υψηλότατης αισθητικής. Σχεδόν όποιο πλάνο κι αν απομονώσεις, έχεις να κάνεις με ένα εικαστικό έργο τέχνης. Μπορούμε λοιπόν να μιλήσουμε για ταινία στην οποία το κυρίαρχο στοιχείο είναι η ομορφιά. Η ομορφιά των εικόνων.
Αν μπορείτε να αρκεστείτε σ' αυτό, αν μπορείτε να αφεθείτε, να πάψετε να πασχίζετε να καταλάβετε κάθε φορά σε ποιον χρόνο βρισκόμαστε και να απολαύσετε εικόνες, χρώματα, εξαίσια καδραρίσματα και μουσικές, τότε ίσως και να ενθουσιαστείτε. Αν δεν καταφέρετε αυτό το άφημα και το μυαλό σας δουλεύει διαρκώς προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσει την ιστορία, τότε θα φύγετε με την αίσθηση μιας μπερδεμένης, χαώδους και ίσως φλύαρης και επαναλαμβανόμενης ερωτικής ταινίας. Το αφήνω σε σας. Αυτό όμως που είναι αναμφισβήτητο είναι η απόλυτη ομορφιά!

"ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΚΥΛΟΥΝ" ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΚΑΡ - ΒΑΪ

Το "Καθώς Κυλούν τα Δάκρυά μας" (Wong gok ka moon) είναι το ντεμπούτο του εκ Χονγκ Κονγκ Wong Kar-Wai, που γυρίστηκε το 1988. Σαν πρώτη ταινία λοιπόν έχει διαφορές, αλλά και βασικές ομοιότητες με το υπόλοιπο έργο του.
Η βασική διαφορά, αυτή που θα εκπλήξει όσους είναι οικείοι με το έργο του, είναι θεματική. Η ταινία είναι ένα βίαιο γκαγκστερικό δράμα, είδος το οποίο ακμάζει στην πόλη - κράτος (μέχρι πρότινος τουλάχιστον) του Χονγκ Κονγκ. Νύχτα, υπόκοσμος, συμμορίες, οι μαφιόζοι και οι άγραφοι, σκληροί νόμοι τους, βία, νονοί, δολοφονίες και άλλα σχετικά συνθέτουν ένα σκοτεινό σκηνικό που θεματικά, ξαναλέω, βρίσκεται μακριά από τη γνωστή ευαισθησία του δημιουργού. Στο μέσον όλων αυτών μια ερωτική ιστορία, κυρίως όμως μια ιστορία αντρικής φιλίας και αγάπης ανάμεσα σε δυο αδέλφια - μέλη της ίδιας συμμορίας.
Και οι ομοιότητες; Αυτές ανιχνεύονται στην ερωτική ιστορία που αναπτύσεται εν μέσω τόσης βίας, κυρίως όμως στο οπτικό μέρος του φιλμ. Εδώ, έστω και σε πρωτόλεια μορφή, βρίσκουμε διάφορα στοιχεία που χαρακτηρίζουν έντονα τη μετέπειτα δουλειά του: Την αγάπη του για τα νυχτερινά πλάνα, τους πολύχρωμους, κυρίως νέον, τεχνητούς φωτισμούς, την όλη ατμόσφαιρα. Θα μπορούσε κάποιος, ακόμα και με τόσο διαφορετικό θέμα, να αναγνωρίσει ότι πρόκειται για ταινία του Καρ Βάι.
Χωρίς να το θεωρώ αριστούργημα, βρήκα ενδιαφέρον αυτό το πρώτο φιλμ ενός ξεχωριστού δημιουργού. Νομίζω ότι τουλάχιστον οι φίλοι του σκηνοθέτη πρέπει να το δουν σαν μια πρώτη, αρκετά καλή προσπάθεια.
ΥΓ: Εντύπωση προκαλούν οι τόσο διαφορετικοί κώδικες του κινέζικου υπόκοσμου σε σχέση με τον δυτικό, με τον οποίο είμαστε απόλυτα εξοικειωμένοι μέσα από ταινίες του Σκορσέζε, του Ντε Πάλμα, του Μελβίλ και πλήθους άλλων δημιουργών. Πολλά απ' όσα συμβαίνουν στους κόλπους της εκεί μαφίας είναι πολύ μακριά απ' όσα ξέρουμε. Η βία είναι πιο έντονη, οι σχέσεις διαφορετικές, η έννοια της τιμής (και του συνεπαγόμενου τσαμπουκά) πολύ διαφορετική και καθοριστική. Άλλος κόσμος...

ΕΡΩΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΣΤΙΣ ΑΓΡΙΕΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ

Από τις πρώτες ταινίες του στυλίστα Wong Kar Wai "Οι Άγριες μέρες μας" (A Fei zheng chuan ή Days of being Wild στα αγγλικά), γυρίστηκε το 1990, συναντούμε όμως σ' αυτή πολλά από τα χαρακτηριστικά τού τόσο ιδιαίτερου αυτού δημιουργού.
Οι σχέσεις των ανθρώπων (ερωτικές κυρίως, αλλά και άλλες) κυριαρχούν και πάλι στο όμορφο αυτό φιλμ. Δύο άντρες, ο ένας "κακομαθημένος", που φέρεται άκαρδα στις γυναίκες που τον ερωτεύονται, δύο γυναίκες, πρώην ερωμένες του πρώτου, άλλα πρόσωπα που κινούνται γύρω απ' αυτούς, τυχαίες συναντήσεις, χαρούμενες και δύσκολες στιγμές, συνθέτουν ένα "κάδρο" που κυριαρχείται από μια σκοτεινή ατμόσφαιρα και τη χαρακτηριστική μελαγχολία που συναντάμε σε πολλές ταινίες του σκηνοθέτη. Κάτω από τις σχέσεις των ανθρώπων υποβόσκει μια υποτυπώδης αστυνομική πλοκή, που είναι σαφές ότι δεν ενδιαφέρει τον δημιουργό. Είναι μόνο ένα πρόσχημα για να κινηθεί η ιστορία. Άλλωστε δεν είναι τυχαία η χρήση συμπτώσεων (της μοίρας, ίσως θα έλεγε κανείς), που δείχνει την αδιαφορία του για την αληθοφάνεια της ιστορίας καθ' εαυτής.
Ο βασικός ήρωας ψάχνει την αληθινή του μητέρα (υιοθετημένος γαρ), ταυτόχρονα όμως είναι αδιάφορος για τα πάντα - όχι μόνο για τον έρωτα - σα να μην ενδιαφέρεται για το πώς θα κυλήσει η ζωή του, ούτε καν για το αν θα ζήσει ή θα πεθάνει. Τυχοδιώκτης τόσο στη ζωή όσο και στον έρωτα, αφήνεται να παρασυρθεί από τις εκάστοτε συγκυρίες. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες, άντρες και γυναίκες, είναι πολύ διαφορετικοί απ' αυτόν. Έτσι έχουμε εδώ αναφορές τόσο στο ερωτικό πάθος, όσο και στον μονόπλευρο, δίχως ανταπόκριση έρωτα, άλλο ένα κυρίαρχο στοιχείο του φιλμ.
Στον Kar Wai βέβαια, το είπαμε, δεν έχει ποτέ σημασία η ίδια η ιστορία. Ο σκηνοθέτης αυτός είναι μάστορας στη δημιουργία ατμόσφαιρας. Εδώ η ατμόσφαιρα είναι παρακμιακή, σκοτεινή, γεμάτη βροχή και, πάνω απ' όλα, νοσταλγική. Η ιστορία διαδραματίζεται στις αρχές των 60ς (60-61 για την ακρίβεια) σ' ένα διαφορετικό απ' αυτό που ξέρουμε σήμερα Χονγκ Κονγκ και, εκτός από τα παλιά αντικείμενα που συνθέτουν τις εικόνες της, είναι πλημμυρισμένη από ηθελημένα παλιομοδίτικη, πλην όμως όμορφη μουσική, που συμβάλλει τα μέγιστα στη δημιουργία του νοσταλγικού κλίματος που λέγαμε. Οι έρωτες έχουν εντελώς διαφορετικό αντίκτυπο στην κάθε πλευρά, η ζωή καλπάζει προς το τέλος της "δίχως να κοιτάζει τη δική μας μελαγχολία". Γι' αυτό και ο χρόνος είναι πανταχού παρόν, με τη συνεχή σχεδον παρουσία ρολογιών, ενός ακόμα χαρακτηριστικού του φιλμ.
Αν και ομολογώ ότι δεν κατάλαβα την τελική σκηνή και το νόημά της, η ταινία μου άρεσε και με συγκίνησε. Διαθέτει, νομίζω, αυτή την τρυφερότητα, τη γλυκειά παρακμή, τη νοσταλγία, που συχνά συγκινούν, ακόμα κι αν δεν ξέρουμε ακριβώς το λόγο. Ήταν άλλωστε η πρώτης ταινία του Kar Wai που τον ξεχώρισε από το υπόλοιπο σινεμά του Χονγκ Κονγκ, λίγο πριν γίνει παγκόσμια γνωστός με το "Σανγκάι Εξπρές". Αν λοιπόν ενδιαφέρεστε για ένα διαφορετικό, ευαίσθητο σινεμά, έχετε μπροστά σας ένα θαυμάσιο παράδειγμα.

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ ΣΤΟ CHUNGKING EXPRESS

Μία από τις πρώτες ταινίες που έκαναν γνωστό στη Δύση το κινέζο (κάτοικο Χονγκ Κονγκ) Wong Kar-Wai ήταν το Chungking Express (Chung Hing sam lam) του 1994. Στο οποίο ο σκηνοθέτης αυτός με την ξεχωριστή ματιά έχει ήδη βρει τον δρόμο του και διαθέτει όλα τα στοιχεία που τον έκαναν σημαντικό.
Τον Kar-Wai τον ενδιαφέρει πάνω απ' όλα το θέμα του έρωτα. Ασχολείται πάντοτε με ερωτικές σχέσεις, ενεργές ή τελειωμένες. Με πόσο δικό του τρόπο όμως ασχολείται μ' αυτό το τόσο συνηθισμένο θέμα! Στην συγκεκριμένη ταινία αφηγείται τις ερωτικές ιστορίες δύο μπάτσων, που, δίχως να γνωρίζονται, συχνάζουν στο ίδιο εστιατόριο (κάτι μεταξύ φαστ-φουντ και "βρώμικου" για τα δικά μας δεδομένα, που είναι όμως τα βασικά μέρη φαγητού για την Ανατολή). Η ιστορία του ενός έχει τελειώσει κι αυτός περνά μία μελαγχολική φάση, του άλλου ετοιμάζεται να ξεκινήσει.
Τρυφερότητα, ρομαντισμός θα έλεγα, ευαισθησία και μια προσωπική ματιά κάνουν τόσο γοητευτικό το φιλμ. Οι αφήγηση είναι συχνά ελλειπτική, το μοντάζ γρήγορο και παράδοξο, οι ρυθμοί άλλοτε επιταχύνονται άλλοτε χαμηλώνουν. Αυτό όμως που θεωρώ πολύ ιδιαίτερο στην ταινία (και στις υπόλοιπες του δημιουργού αυτού) είναι η εικόνα του. Η αγάπη για τους πολύχρωμους, τεχνητούς, νυχτερινούς φωτισμούς είναι ήδη από εδώ (τρίτη μόλις ταινία του) κάτι παραπάνω από φανερή. Τα χρώματα είναι έντονα, η όλη εικόνα ιμπρεσιονιστική, απόλυτα ταιριαστή με το στιλ αφήγησης. Μερικές απ' τις εικόνες είναι πανέμορφες. Τα νυχτερινά πλάνα κυριαρχούν (τι λέω, αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία. Δεν θυμάμαι καν αν υπάρχουν ημερήσια). Η πόλη, ασφυκτική, βρώμικη, εξωραϊζεται θαρρείς από τη ματιά του Kar-Wai. Σπάνια σε ταινία έχω δει τέτοια απόλυτη κυριαρχία της νυχτερινής πόλης. Ακόμα και η βία δίνεται στιλιζαρισμένα, κομψά. Η μουσική, γνωστά δυτικά κομάτια κυρίως με βασικό και επαναλαμβανόμενο το California Dreamer των Mamas and the Papas, προσθέτει κι αυτή τη χαρακτηριστική της πινελιά.
Μην περιμένετε να παρακολουθήσετε μια ιστορία που "κόβει την ανάσα", με κορυφώσεις, ανατροπές και τα σχετικά. Τίποτα τέτοιο. Είναι η κομψότητα, η ευαισθησία, το προσωπικό στιλ που γοητεύουν. Μοντέρνο σινεμά, που διατηρεί αμείωτη κατά τη γνώμη μου τη φρεσκάδα του, απευθύνεται κυρίως σε σινεφίλ, αλλά νομίζω ότι πιθανόν να γοητεύσει και άλλους.

"ΝΥΧΤΕΣ ΜΑΚΡΙΑ ΣΟΥ" ΜΕ ΥΨΗΛΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ, ΑΛΛΑ...

Αναμφισβήτητα από τους σημαντικότερους σύγχρονους σκηνοθέτες ο Wong Kar-Wai, πάντοτε ξετυλίγει μπροστά μας μια σειρά από πανέμορφες εικόνες, πλημμυρισμένες από ιδιαίτερη ευαισθησία. Μόνο που, φοβάμαι, αυτό το προσωπικό στυλ τείνει τελευταία να γίνει ένα είδος μανιέρας, που έχει αρχίσει να με κουράζει.
Το "My blueberry nights" (Οι νύχτες μου μακριά σου, 2007), η πρώτη αμερικάνικη ταινία του, διαθέτει όλες αυτές τις αρετές και, συγχρόνως, μέσα του καραδοκούν οι κίνδυνοι που ανέφερα. Η ιστορία της ερωτικά πληγωμένης Ελίζαμπεθ, που κάνει ένα δίχως προορισμό ταξίδι αυτογνωσίας, λήθης και αναζήτησης, είναι μια τρυφερή ιστορία, γεμάτη συγκίνηση. Η ηρωίδα συναντά στην περιπλάνησή της διάφορους χαρακτήρες, πληγωμένους κι αυτούς, δίνει και παίρνει απ' αυτούς και τελικά, όταν επιστρέφει εκεί απ' όπου ξεκίνησε, στο μικρό νεοϋορκέζικο καφέ και στον ιδιοκτήτη του που την περιμένει, μοιάζει θεραπευμένη από τις πληγές της. Για μια ακόμα φορά το ταξίδι είναι αυτό που έχει σημασία, όχι ο προορισμός.
Ωστόσο βρήκα το φιλμ λίγο "ξεχειλωμένο", δίχως κέντρο, κάτι ανάμεσα σε σπονδυλωτό και ενιαίο. Γενικά έχω την αίσθηση ότι το πρόβλημα στον Kar-Wai είναι περισσότερο σεναριακό, καθώς οι ταινίες του δεν είναι συμπαγείς αλλά κάπως "σκόρπιες", με αποκορύφωμα το "χαμένο" "2046". Αυτό βέβαια ίσως για κάποιους να αποτελεί αρετή, προσωπικά όμως συνήθως με κουράζει.
Ανεξαρτήτως αυτών όμως οι εικόνες είναι και πάλι όμορφες, όπως και η Νόρα Τζόουνς στον πρώτο της ρόλο, με τα νυχτερινά να κυριαρχούν, με τους φωτισμούς των νέον και τα έντονα χρώματα να είναι πανταχού παρόντα και να τονίζουν την ατμοσφαιρικότητα του όλου εγχειρήματος, με τα εξ ίσου όμορφα τραγούδια να υπογραμμίζουν τις καταστάσεις. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα απόλυτα συναισθηματικό σινεμά. Αυτό που πάντοτε κάνει ο Kar-Wai. Ωστόσο, θα μου επιτρέψετε να περιμένω περισσότερα από την επόμενη ταινία του. Τελικά για μένα η "Ερωτική επιθυμία" παραμένει το αριστούργημά του.