ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΚΑΙ Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΩΝ "VIRGIN SUICIDES"

 

Το 1999 η Sofia Coppola (κόρη βεβαίως του μεγάλου σκηνοθἐτη) γυρίζει την πρώτη και μία από τις καλύτερές της ταινίες, το "The Virgin Suicides", βασισμένο στο βιβλίο του Jeffrey Eugenides. Με Καθλιν Τέρνερ, Τζέιμς Γουντ και Κίρστεν Ντανστ μεταξύ άλλων.

Μια παρέα αντρών, σαραντάρηδες πλέον, στοιχειώνονται ακόμα από τη μνήμη όσων συνέβησαν στην πόλη τους όταν ήταν έφηβοι, το 1974. Όλα στρέφονται γύρω από 5 αδελφές, μεταξύ 13 και 17 χρονών. Μεγαλώνουν σχεδόν έγκλειστες, κάτω από την άγρυπνη φροντίδα μιας καταπιεστικής, θρήσκας μητέρας και ενός παθητικού, άβουλου πατέρα, που είναι καθηγητής στο σχολείο τους. Η εφηβική αντίδραση θα είναι απρόσμενη και το τέλος τραγικό. 

Εξαιρετική ατμόσφαιρα, τρυφερή, υπνωτική, γλυκειά και τραγική ταυτόχρονα, νοσταλγία για ένα όνειροπου χάθηκε για πάντα (αυτό που ενσαρκωνόταν με την αιθέρια ύπαρξη των 5 αδελφών), αλλά και για την εξ ίσου χαμένη νιότη ίσως. Σπάνια έχει ειπωθεί με τόσο γλυκό, ευαίσθητο, όμορφο τρόπο μια τόσο τραγική ιστορία. Οι σημερινοί άντρες προσπαθούν να συγκολλήσουν τα κομμάτια του παζλ, να ανακαλύψουν τι και γιατί συνέβει, να γυρίσουν πίσω σε μια νοσταλγική εφηβεία που χάθηκε, αλλά, όπως είπαμε, θα τους στοιχειώνει για πάντα. Με τρόπο φριχτό και γλυκό ταυτόχρονα. Η υπέροχη, υπνωτική μουσική των Air συμβάλλει ουσιαστικά στη δημιουργία της ιδιαίτερης αυτής ατμόσφαιρας.

Υπάρχει βέβαια η καταγγελία της γονεϊκής, με θρησκευτικές μάλλον ρίζες, καταπίεσης, της έντονης φοβίας για τη σεξουαλικότητα, του όλου διάχυτου συντηρητισμού της οικογένειας, που ερμηνεύει το βουβό, χαμηλότονο και εφιαλτικό ταυτόχρονα ξέσπασμα των κοριτσιών. Αλλά, το είπα, το σημαντικό είναι η ατμόσφαιρα, που υτπερβαίνει τα όρια ενός φιλμ εφηβικής αντίδρασης στην καταπίεση. 

Ιδιόρυθμη ταινία που συνιστώ. Πιστεύω ότι εκπέμπει ένα είδος μαγείας που παραμένει πολύ μετά το τέλος...

"Η ΑΠΟΠΛΑΝΗΣΗ" Ή Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΙΑΡΧΙΑΣ

Η Sofia Coppola γυρίζει τις περισσότερες φορές φεμινιστικές ταινίες ή, τουλάχιστον, ταινίες που σαν θέμα έχουν γυναίκες. "Η Αποπλάνηση" (The Beguiled) του 2017 κάθε άλλο παρά ξεφεύγει απ' αυτόν τον κανόνα. Εδώ η Coppola φτιάχνει ένα ριμέικ του "Προδότη" (1971), ενός περίεργου γουέστερν με τον Κλιντ Ίστγουντ (δυστυχώς δεν το έχω δει). Το σίγουρο όμως είναι ότι η ματιά της είναι σαφώς πιο φεμινιστική.
Κατά τη διάρκεια του αιματηρότατου αμερικάνικου εμφύλιου, ένας τραυματισμένος στρατιώτης των Βορείων (σύντομα μαθαίνουμε ότι είναι ιρλανδός μισθοφόρος) καταφεύγει και περιθάλπτεται σε ένα οικοτροφείο θηλέων (κάτι σαν ιδιωτικό σχολείο) που βρίσκεται στο Νότο. Η διευθύντρια, η δασκάλα και 4 μαθητριες είναι όσες έχουν απομείνει σ' αυτό λόγω του καταστροφικού πολέμου. Η παρουσία ενός αρσενικού στο αυστηρά γυναικείο αυτό "άβατο" θα πυροδοτήσει, όπως είναι φυσικό, πόθους και πάθη - ας σημειωθεί ότι ο ανήμπορος στρατιώτης δεν είναι καθόλου αθώος... Κάποια στιγμή η ίδια η ύπαρξη της γυναικείας κοινότητας θα κινδυνέψει και τότε... οι γυναίκες αναλαμβάνουν να αποκαταστήσουν τη χαμένη ισορροπία...
Η σκηνοθέτης φτιάχνει εδώ ένα αρκετά κλειστοφοβικό δράμα (διαδραματίζεται ολόκληρο στους εσωτερικούς χώρους και στον κήπο του σχολείου) με υποβόσκουσες εντάσεις, πάθη που σιγοβράζουν, κάποιες ίντριγκες και στοιχεία θρίλερ. Στο επίκεντρο όλων αυτών βρίσκεται βέβαια η πάλη ανάμεσα στα δύο φύλα. Η μητριαρχία είναι το καθεστώς που επικρατεί. Και δημιουργεί μία φούσκα ασφάλειας απόλυτα αυτάρκη, που προφυλάσσεται από τη φρίκη του έξω κόσμου (είπαμε, ο πόλεμος μαίνεται και η δυστυχία εξαπλώνεται). Ο "παρείσακτος", ο οποίος, θα επαναλάβω, δεν είναι απλώς και μόνο θύμα, θα ανατρέψει αυτόν τον ήρεμο και ασφαλή τρόπο ζωής. Πρέπει λοιπόν να αποβληθεί. Φυσικά μεγάλο μέρος του προβληματισμού της ταινίας καταλαμβάνει και η έντονα καταπιεσμένη σεξουαλικότητα (δεν είναι μόνο το κλειστό σύστημα του σχολείου, αλλά και τα πάμπολλα ταμού της εποχής).
Το φιλμ είναι βραδυφλεγές, δίχως άγριες εξάρσεις. Όπως είπαμε τα πάθη περισσότερο σιγοβράζουν παρά ξεσπάνε (μέχρις ενός σημείου τουλάχιστον). Ίσως η χαμηλότονη αυτή ατμόσφαιρα κουράσει κάποιους, προσωπικά όμως τη βρήκα πολύ ταιριαστή με το όλο νόημα και κλίμα της ταινίας. Και βέβαια η Νικόλ Κίντμαν και η Κίρστεν Ντανστ είναι νομίζω πολύ καλές στους ρόλους τους (όπως και ο Κόλιν Φαρέλ). Για όλα αυτά μου άρεσε αρκετά. Άραγε τελικά η μητριαρχία είναι τελικά ο μόνος ασφαλής και αυτάρκης τρόπος;

Η ΑΒΑΣΤΑΧΤΗ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ "BLING RING"

Η Sofia Coppola έχει αναπτύξει ένα προσωπικό ύφος: Από τη μία ασχολείται με pop θέματα - τονίζοντας συνήθως την κενότητά τους - και από την άλλη, παρά το ό,τι θα περίμενε κανείς από τη θεματολογία αυτή, χρησιμοποιεί μια απόλυτα minimal γραφή και σκηνοθεσία. Το "Somewhere" με κούρασε πολύ και με απογοήτευσε. Το "Bling Ring" (ελληνικός τίτλος "Οι Ύποπτοι Φορούσαν Γόβες" (!) του 2013, με κούρασε κάπως λιγότερο, ακολουθεί πάντως το ίδιο μοτίβο και βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία.
Μια ομάδα εφήβων, τέσσερεις κοπέλες και ένα αγόρι, από ευκατάστατες οικογένειες μάλιστα, μπουκάρουν σε πολυτελή σπίτια celebrities (Πάρις Χίλτον, Μέγκαν Φοξ κλπ.) και βουτάνε εξ ίσου πολυτελή και πανάκριβα αντικείμενα, κυρίως που σχετίζονται με τη μόδα (παπούτσια, τσάντες, ρούχα κλπ.) Μοιάζουν να το κάνουν περισσότερο για διασκέδαση, για πλάκα, αν και η συνολική αξία των αντικειμένων κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητη είναι (κοντά 3 εκατομμύρια δολάρια). Το "παιχνίδι" αυτό συνεχίστηκε για δύο χρόνια και μάλιστα σε ορισμένα σπίτια μπούκαραν πάνω από μία φορές.
Μπορώ να πω ότι μάλλον βαρέθηκα και μ' αυτό το φιλμ. Υπάρχει όλο αυτό το glamorous στοιχείο, υπάρχουν κάποιες σχέσεις ανάμεσα στα μελη της "συμμορίας", καταγράφεται ο χαβαλές, η ρηχή, δίχως κανένα προβληματισμό ζωή τους, η ενασχόληση με οτιδήποτε αφορά τα celebrities που λέγαμε... κι αυτό είναι όλο. Σημειωτέον ότι στις μεταξύ τους σχέσεις το σεξ δεν έχει θέση. Όσο για την σχέση τους με τα θύματα των ληστειών... είναι μάλλον παράδοξη. Από τη μία τα ληστεύουν, από την άλλη μοιάζουν να τα θαυμάζουν απεριόριστα και, κυρίως, να θαυμάζουν τα υπάρχοντά τους, τα οποία ξαφρίζουν άλλωστε.
Ναι, όπως σας είπα μάλλον έπληξα. Ωστόσο δεν μπορώ να μην πω κάτι υπέρ της Κόπολα: Μέσα σ' αυτά τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα, τις ίδιες πράξεις, τον ίδιο τρόπο ζωής, σπάνια έχει καταγραφεί, νομίζω, τόσο πιστά (ανατριχιαστικά θα έλεγα) το απόλυτο κενό στο οποίο ζουν πάμπολλοι έφηβοι (και μεγαλύτεροι φυσικά) σήμερα, η απόλυτη έλλειψη προβληματισμού για οτιδήποτε, το απόλυτο τίποτα. Οι αξίες, πολύ απλά, δεν υπάρχουν. Υπάρχει μόνο μια απύθμενη βλακεία και η αποκλειστική ενασχόληση με το σήμερα, δίχως καν να περνάνε από το μυαλό τους οι όποιες πιθανές επιπτώσεις ακόμα και πάνω στους ίδιους. Και, πολύ φοβάμαι, η ίδια βλακεία απλώνεται και στην κοινωνία που τους περιβάλλει (πώς αλλιώς θα κυκλοφορούσαν και θα άκμαζαν τόσες "Espresso" και τόσα αντίστοιχα κανάλια;). Η τελική σκηνή, με μια από τις κοπέλες που συλλαμβάνονται να γίνεται σχεδόν ηρωίδα λέγοντας απίστευτες κοινοτοπίες, το επιβεβαιώνει με τον χειρότερο δυνατό τρόπο.
Αυτή η καταγραφή του κοινωνικού κενού λοιπόν είναι για μένα το θετικό σημείο ενός "χαζού" εκ πρώτης όψεως φιλμ, που νομίζω ότι λογικά σε ελάχιστους θα αρέσει.

SOMEWHERE... ΑΛΛΑ ΚΑΠΩΣ ΠΙΟ ΓΡΗΓΟΡΑ

Το "Somewhere" του 2010, η τέταρτή της ταινία, χάρισε στη Sofia Coppola το Χρυσό Λιοντάρι στη Βενετία και σε πολλούς θεατές, φοβάμαι, δύο ώρες ύπνου. Αντιλαμβάνομαι βέβαια την πρόθεσή της, τι ήθελε να πει, αλλά...
Ένας χολιγουντιανός σούπερσταρ σε υποχρεωτική αργία λόγω ενός σπασμένου χεριού, περνάει μέρες ανούσιας χλιδής και πολυτελούς απραξίας. Η εξ ίσου υποχρεωτική συνύπαρξη με την 11χρονη κόρη του, που υπό κανονικές συνθήκες ζει με τη διαζευγμένη μητέρα της, θα τον κάνει να συνειδητοποιήσει την απόλυτη κενότητά του και τον ανούσιο, κούφιο τρόπο της μέχρι τότε πολυτελούς ζωής του.
Λίγο road movie, λίγο ρεαλισμός (ρεαλισμός που αφορά όμως τη ζωή ελάχιστων, εντελώς μη "κανονικών" ανθρώπων), η ταινία ξετυλίγεται δίχως κορυφώσεις, δίχως ουσιαστικά να συμβαίνει κάτι, με εξοντωντικά αργούς ρυθμούς, ενώ η "συνειδητοποίηση" του ήρωα έρχεται κι αυτή πολύ αργά, ανεπαίσθητα (αυτό το τελευταίο δεν ειναι κακό, το συσχέτισα όμως με το όλο κλίμα). Ομολογώ ότι βαρέθηκα αρκετά. Φυσικά η Coppola θέλει να μιλήσει για την κενότητα των σούπερ σταρ του Χόλιγουντ, για τον εντελώς επιφανειακό τρόπο ζωής τους, που δεν έχει τίποτα που να σχετίζεται με οτιδήποτε έχει κάποιο βάθος, με την πλήξη τελικά που προκαλεί όλη αυτή η ανούσια χλιδή, που δεν συνοδεύεται από συναισθήματα, από αληθινές σχέσεις. Κι αυτό το καταφέρνει απόλυτα. Μόνο που, σας το είπα, για να μπω στο κλίμα του σταρ που βαριέται, ύποχρεώθηκα να βαρεθώ κι εγώ. Φυσικά η μικρή κόρη είναι το συναίσθημα, η ζεστασιά που του λείπει, η αληθινή ζωή. Και φυσικά η αληθινή επαφή μαζί της θα τον αλλάξει. Ναι, αλλά το ίδιο ακριβώς θέμα το είχε δώσει πολύ καλύτερα κατά τη γνώμη μου στη δεκαετία του 70 ο Βέντερς με την "Αλίκη στις πόλεις". Καμία σύγκριση (κατά τη γνώμη μου πάντοτε). Σαφώς και διαθέτει η ταινία τρυφερότητα, ευαισθησία, κάποιες καλές στιγμές και λίγο συμπαθητικό χιούμορ. Συνολικά όμως...
Το περίεργο είναι ότι η Coppola βρίσκεται απόλυτα στο κλίμα της. Το στιλ της είναι το ίδιο με το "Χαμένοι στη Μετάφραση", χαλαρό, με διακριτικό χιούμορ, όπου επίσης δεν συμβαίνει σχεδόν τίποτα. Πιστεύω όμως ότι... καμία σχέση. Η τελευταία παραμένει για μένα η καλύτερή της και μια από τις αγαπημένες μου. Ενώ εδώ... Είμαι περιεργος για τη συνέχεια αυτής της δημιουργού. Έχει όλα τα φόντα να κάνει σημαντικές ανεξάρτητες ταινίες, που κινούνται στον αντίποδα του Χόλιγουντ, που τόσο καλά γνωρίζει η ίδια. Θα τις κάνει όμως;