ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΟ (;) NYMPHOMANIAC

Τι είναι τελικά το "Nymphomaniac", η πρόκληση του τρομερού δανού Lars von Trier για το 2013; Πρόκληση για την πρόκληση; Φάρσα ή σάτιρα; Φιλοσοφικό δοκίμιο; Μια παραβολή για τον έρωτα; Ένα ευφυές κινημτατογραφικό παιχνίδι; Απλώς μια ιστορία, διασκεδαστική στο πρώτο μέρος, σκοτεινή στο δεύτερο; Μάλλον όλα μαζί αυτά, τείνω να καταλήξω. Κι ίσως κι άλλα ακόμα.
Ένας διανοούμενος εργένης βρίσκει σ' ένα στενό μια τραυματισμένη γυναίκα. Την μεταφέρει στο αυστηρό, ασκητικό διαμέρισμά του κι αυτή, όταν συνέρχεται, του διηγείται την ιστορία της ζωής της και κυρίως την ατέλειωτη σειρά των ερωτικών της εμπειριών. Η κοπέλα, όπως η ίδια λέει, είναι νυμφομανής και το Α και το Ω της ζωής της είναι το σεξ με όλες τις πιθανές μορφές του. Το καθαρό σεξ, δίχως έρωτα, όπως τουλάχιστον επιδιώκει στα χρόνια της νιότης της. Πώς κατέληξε όμως στην τελευταία κατάσταση, τραυματισμένη στο δρόμο;
Το πρώτο που μπορούμε με ευκολία να παρατηρήσουμε είναι ότι ο Τρίερ παίζει με την αφήγηση. Ή, αν προτιμάτε, αφήνεται στην ηδονή της αφήγησης. Χωρίζει λοιπόν την ιστορία του σε κεφάλαια (8 αν θυμάμαι καλά και στα δύο μέρη του τετράωρου φιλμ), δίνει τίτλους στο καθένα, υιοθετεί διαφορετικές γραφές, παίζει με διάφορα γραφικά. H δομή της ιστορίας του, ένα διαρκές flash back φυσικά μέχρι να φτάσουμε στο σήμερα, είναι η εξής: Η γυναίκα αφηγείται κάποια φάση (και κάποιες ερωτικές περιπέτειες) μιας συγκεκριμένης περιόδου της ζωής της και στη συνέχεια επανερχόμαστε στο σήμερα, όπου ακολουθεί ένας διάλογος ανάμεσα στους δύο. Μετά επιστρέφουμε στη συνέχεια της εξιστόρησης του παρελθόντος. Το όλο πράγμα δηλαδή, εκτός από την άμεση αναφορά στις "Χίλιες και Μία Νύχτες" με την παραμυθού και τον ακροατή, προσωπικά μου θύμισε τη δομή των έργων του μαρκήσιου Ντε Σαντ, όπου τις άγριες ερωτικές πράξεις ακολουθούν μακροί φιλοσοφικοί διάλογοι. Το ενδιαφέρον στην ταινία είναι η φύση και το στιλ αυτών των μετά-τη-σεξουαλική-αφήγηση-συζητήσεων. Εδώ φαίνεται πόσο παίζει ο σκηνοθέτης. Οι συζητήσεις αυτές είναι πραγματικά επί παντός επιστητού: Από το ψάρεμα σε ποτάμια μέχρι τη μουσική του Μπαχ και από φιλοσοφία και μαθηματικά μέχρι το ύφος των βυζαντινών εικόνων ή τους περί ενοχής προβληματισμούς. Οι συνομιλητές άλλοτε διαφωνούν ριζικά κι άλλοτε συμφωνούν θαυμάσια και προσθέτουν ο ένας στις απόψεις (ή τις γνώσεις) του άλλου. Γενικά η γυναίκα μοιάζει να εκπροσωπεί το συναίσθημα ή το ένστικτο και ο άντρας τη λογική ή την εγκράτεια. Πρόκειται δηλαδή, όπως καταλαβαίνουμε κυρίως στο τέλος, για δύο αντίθετους, συμβολικούς χαρακτήρες. 
Όλα αυτά δίνονται με ένα μείγμα από χιούμορ (ναι, το φιλμ έχει και αρκετή πλάκα) και "σοβαρές" καταστάσεις, οι οποίες θα υπερισχύσουν στο δεύτερο μέρος μέχρι την άγρια, απαισιόδοξη κατάληξη. Στο μεταξύ έχουμε δει ένα πλήθος από τολμηρές σκηνές κάθε είδους και συνδυασμού. Ποιο μπορεί να είναι το συμπέρασμα; Ίσως (ίσως, λέω, γιατί τίποτα δεν είναι ποτέ σίγουρο για τις αληθινές προθέσεις του Τρίερ) ο σκηνοθέτης θέλει τελικά να τονίσει ότι όσο απολαυστικό και απελευθερωτικό είναι το ελεύθερο σεξ και η ηδονή, ποτέ δεν μπορεί να είναι μόνο. Όσο κι αν κάποιος προσπαθεί, παραβαίνοντας κάθε κοινωνικό κανόνα ή ταμπού, πάντα το βαθύτερο συναίσθημα, ο έρωτας, θα παρεισφρύσει, θα καταστείλει την απόλυτη ελευθερία του σεξ. Από την άλλη ίσως μας λέει ότι η απόλυτη απώλεια συναισθήματος και η καθαρή αναζήτηση ηδονής συνεπάγονται κάποιο βαρύ τίμημα. Όλα αυτά όπως τουλάχιστον είναι δομημένη η κοινωνία μας.
Όλα τα παραπάνω, είπαμε, με ένα "ίσως". Στο μεταξύ προτείνω να αφεθείτε στα ιδιοφυή σκηνοθετικά και διανοητικά παιχνίδια του Τρίερ. Και, αν θέλετε τη γνώμη μου στο επίμαχο θέμα, όχι, δεν τη θεωρώ "πορνό" (δεν έχω δει την "σκληρή" βερσιόν, αλλά έμαθα ότι ελάχιστα διαφέρει στο σημείο αυτό). Δεν νομίζω ότι σκοπός είναι να ερεθίσει, όπως τα κανονικά πορνό. Σε μένα τουλάχιστον δεν συνέβει κάτι τέτοιο. Προκλητική ναι. Πέρα για πέρα, λόγω του ίδιου του θέματος και της παρέλασης ποικίλων ερωτικών πράξεων. 'Αλλωστε ο δανός αρέσκεται και απολαμβάνει όσο τίποτα να προκαλεί με κάθε τρόπο (και εξωκινημταογραφικό). Όχι όμως πορνό.
Αν πάντως είστε ιδιαίτερα σεμνότυφοι, καλού κακού αλλάξτε κινηματογράφο.