"THE CREMATOR" : ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΑΝΙΑ ΓΙΑ ΘΑΝΑΤΟ

 

Την εποχή της άνθισης του τσέχικου σινεμά στα 60ς, την εποχή της ῾῾Ἅνοιξης της Πράγας῾῾, ο Juraj Herz (1934-2018) γυρίζει το 1969 το "The Cremator", μια από τις πιο παράξενες, αλλά και εμβληματικές ταινίες του κινήματος. 

Στις δεκαετίες του 30 και του 40 ένας ιδιοκτήτης κρεματορίου ζει με την οικογένειά του. Πιστεύει απόλυτα ότι η καύση είναι όχι μόνο ο καλύτερος τρόπος για τη μετά θάνατον μεταχείρηση του σώματος, αλλά, όσο ο καιρός περνά, ότι η καύση είναι η ιδανική λύτρρωση για τα βάσανα της ζωής όλων των ανθρώπων. Οι ιδέες αυτές φουντώνουν καθώς ο ναζισμός γιγαντώνεται και τελικά ο ήρωας οδηγείται σε απόλυτη παράνοια, όταν την κατάληψη της χώρας, ο ναζισμός γίνεται καθεστώς. κι εκείνος πιστό του όργανο

Ταινία με πολλά επίπεδα και διαρκώς αυξανόμενη παράνοια, έχει ως ήρωα έναν μειλίχιο, γλοιώδη, μονίμως χαμογελαστό οικογενειάρχη, με απόλυτα συντηρητικές μικροαστικές αξίες - πατρίδα, οικογένεια κλπ. -, αλλά ταυτόχρονα, αφού καμία απ᾽αυτες δεν είναι ουσιαστικά δικές του, αλλά απλώς παπαγαλίζει ό,τι πιο κοινότυπο υπάρχει γύρω του, γίνεται όλο και πιο επιρρεπής στον ανερχόμενο ναζισμό. Μπορεί να ειδωθεί ως μία απόλυτη καταδίκη και κατάμαυρη σάτιρα του μικροαστού (που ως όνειρο έχει να γίνει μεγαλοαστός): Η συντηρητικότητά του, οι ελιγμοί του ώστε να βρίσκεται πάντοτε με το μέρος των εκάστοτε νικητών, η έλλειψη δικών του ιδεών και ιδανικών και η απλπή παπαγαλία οτιδήποτε επικρατεί γενικώς στον κοινωνικό του περίγυρο, η επιθυμία για κοινωνική άνοδο με κάθε τρόπο και κάθε μέσο, η απόλυτη υποταγή στην εκάστοτε εξουσία... και άλλα πολλά. Μπορεί επίσης να ειδωθεί ως μελέτη για το ναζισμό, ως απόλυτου αρνητή της ζωής και τιμητή του θανάτου καθώς και για της απόλυτης παράνοιας που ενυπάρχει σε κάθε ακραιφνή ναζί. Άλλωστε το κρεσέντο του φιλμ όσο πλησιάζουμε στο τέλος είναι απόλυτα παρανοϊκό και θανατόφιλο.

Ο πρωταγωνιστής είναι εκπληκτικός. Με συνεχείς μονολόγους, καθώς η κάμερα τον ακολουθεί, μειλίχιος, ευγενικός και χαμογελαστός, όπως είπαμε, αλλά ταυτόχρονα φρικτά καταπιεστικός με την οικογένεια και τους υφισταμένους του, γίνεται μια από τις πλέον αξέχαστες και ανατριχιαστικές φιγούρες στην ιστορία του σινεμά. Και φυσικά, το είπαμε, το μαύρο, σαρδόνειο χιούμορ και η ανηλεής σάτιρα παραμονεύει πίσω από κάθε στιγμή της εφιαλτικής αυτής ιστορίας. Από τα πιο αξιομνημόνευτα φιλμ του τσέχικου σινεμά.

Η ΠΑΡΑΔΟΞΗ ΚΑΙ ΓΚΡΟΤΕΣΚΑ "MORGIANA"

 

Το 1972 η "άνοιξη της Πράγας" έχει πλέον κατασταλεί, αλλά ο τσέχικος κινηματογράφος συνεχίζει να παράγει παράξενες και κάθε άλλο παρά "σοσιαλιστικορεαλιστικές" ταινίες. Ο Juraj Herz (1934-2018), ένας από τους πιο παραγωγικούς σκηνοθέτες της πατρίδας του που συνέχισε να γυρίζει έως το 2014, γυρίζει τότε τη "Morgiana", ένα παράξενο, στιλιζαρισμένο, μπαρόκ και γκροτέσκο μαζί φιλμ.

Μιλά για την ιστορία δύο αδελφών οι οποίες, όπως στα παραμύθια, είναι μία "καλή" και μία "κακιά". Όταν πεθαίνει ο πατέρας τους, η ζηλότυπη δεύτερη καταφεύγει σε μια ύποπτη γυναίκα και προμηθεύεται ένα ύπουλο δηλητήριο, που σκοτώνει αργά και δεν ανιχνεύεται, για να ξεκάνει την αδελφή της. Μέχρι το τέλος πολλά θα συμβούν. Εκβιασμοί, έρωτες και άλλα.

Κάπως άγαρμπη αφήγηση, γκροτέσκα, γοτθική  ατμόσφαιρα εποχής (δεν είναι ξεκάθαρο το πού και πότε διαδραματίζεται η ιστορία), αρκετά σκοτεινό κλίμα, τραβηγμένες σκηνές και κάποιες σκηνές παράξενα κωμικές μέσα στο όλο δραματικό και βαρύ κλίμα, συνθέτουν μια ταινία που, προσωπικά, δεν τη θεωρώ ως μία από τις καλύτερες της άνθησης του τσέχικου σινεμά, ωστόσο συνίσταται ως ένα πραγματικό κινηματογραφικό παράδοξο. Επίσης σε κάποια σημεία, υπάρχουν σαφείς επιρροές και από την ψυχεδέλεια της εποχής. Σημειωτέον ότι το ρόλο και των δύο αδελφών ερμηνεύει η ίδια ηθοποιός, η Iva Janzurova. Νομίζω πάντως ότι το φιλμ έχει ηθελημένα στοιχεία παρωδίας.