ΓΟΜΟΡΡΑ Ή Η ΚΟΛΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ

Έχουμε δει δεκάδες ταινίες για τη Μαφία, είτε στην ιταλική είτε στην αμερικάνικη, γιαπωνέζικη κλπ. εκδοχή της. Ίσως καμιά όμως δεν είναι τόσο ρεαλιστικά, ωμά, ντοκιμαντερίστικα δοσμένη όσο τα "Γόμορρα" (2008) του Matteo Garrone. Η ταινία εξετάζει την καθημερινότητα του ιταλικού νότου όπου, σε κάθε πτυχή της ζωής, κυριαρχεί η περιβόητη Καμόρα. Για να πιάσει ακριβώς αυτή την καθημερινότητα, δεν αφηγείται μια συγκεκριμένη "μαφιόζικη" ιστορία, αλλά 5 διαφορετικές, όχι όμως σπονδυλωτά. Οι ιστορίες περιπλέκονται, "μπαίνουν" η μια στην άλλη, κάποιοι από τους ήρωες συναντιούνται... Φαίνεται λίγο χύμα σε πρώτη ματιά, στην πραγματικότητα όμως είναι μελετημένο και άψογα δομημένο. Και, όπως είπα, πολύ πιο ντοκιμαντερίστικο, πραγματικό, από το "Νονό", τον "Σημαδεμένο" και άπειρα άλλα σχετικά φιλμ. (Μην παρεξηγηθώ. Δεν υποτιμώ ούτε κατά διάνοια τις ταινίες αυτές, που πολλές αποτελούν κινηματογραφικά ορόσημα και μ' αρέσουν ιδιαίτερα. Απλώς επισημαίνω τη διαφορά στην οπτική τους από τα "Γόμορρα": Ενώ όλες τους αφηγούνται μια συγκεκριμένη ιστορία, αυτή εδώ πιάνει την καθημερινότητα, τίς επιπτώσεις στη ζωή ολόκληρης της συγκεκριμένης κοινωνίας).
Αυτό πού πραγματικά σε παγώνει είναι ότι δείχνεται με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο το πόσο ριζωμένη στην καθημερινή ζωή είναι στις υποβαθμισμένες αυτές περιοχές η Καμόρα και η εγκληματική δραστηριότητα γενικότερα. Ο φόβος, η υποταγή και η συχνή βία είναι κάτι παραπάνω από κοινοτοπίες. Κι ακόμα χειρότερα, όλοι το θεωρούν δεδομένο αυτό. Τα παιδιά μεγαλώνουν σ' αυτό το άρρωστο περιβάλλον και το όνειρό τους είναι να γίνουν ισχυροί μαφιόζοι, αφεντικά συγκεκριμένων περιοχών ή δραστηριοτήτων. Και, φυσικά, στρατολογούνται από πολύ μικρά στην οργάνωση (πράγμα που και τα ίδια το επιθυμούν πολύ). Είναι συνηθισμένο λοπόν να δουλεύουν γι' αυτήν 12χρονα ή 13χρονα. Βλέπουμε επίσης έντρομοι τον πατέρα να είναι πολύ χαρούμενος και περήφανος που ο αρχιμαφιόζος πήρε τον 25άρη γιο του στη δουλειά (όπως οι δικοί μας που χαίρονται επειδή το παιδί τους διορίστηκε, έστω παράνομα, στο δημόσιο) - αλλιώς, πολύ απλά, ο γιος θα ήταν άνεργος.
Όλα αυτά τα εφιαλτικά συμβαίνουν σε ένα απίστευτα άσχημο περιβάλλον, με άθλιες, γιγάντιες πολυκατοικίες, εργοστάσια εν λειτουργία και μη, και ανύπαρκτη, κατεστραμμένη φύση, που μολύνεται όλο και περισσότερο με παράνομα τοξικά απόβλητα που θάβουν στα σπλάχνα της (μια από τις πιο προσοδοφόρες επιχειρήσεις της οργάνωσης). Και αυτό που κάνει ακόμα εφιαλτικότερη την όλη κατάσταση είναι ότι δεν υπάρχει καμιά διέξοδος από αυτόν τον φαύλο κύκλο της παρανομίας και του αίματος που χύνεται άφθονο στους συχνούς πολέμους ανάμεσα στις ανθυποσυμμορίες. Το πράγμα πάει πολύ βαθειά, είναι συνυφασμένο με την κοινωνία και τη δομή της. Και στο τέλος ο θεατής μένει με την τρομακτική αίσθηση ότι, πολύ απλά, είναι αδύνατο να ξεριζωθεί.
Η ταινία, διάβασα, ενόχλησε πολύ τον Μπερλουσκόνι και την κυβέρνησηή του, αφού παρουσιάζει ένα κάθε άλλο παρά ελκυστικό και τουριστικό πρόσωπο της σύγχρονης νότιας Ιταλίας. Αυτό σημαίνει ότι αυτό που βλέπουμε είναι πέρα για πέρα αληθινό, αλλιώς δεν θα δήλωνε επίσημα την ενόχλησή της κοτζάμ κυβέρνηση. Κι αυτό κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα και αδιέξοδα.