Η ΠΛΗΡΗΣ ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΑΣΤΕΙΩΝ ΣΤΟ "AMERICAN BEAUTY"

 

Το 1999 ο Sam Mendes κάνει το εντυπωσιακό ντεμπούτο του στο σινεμά με το "American Beauty", μια από τις πιλέον απομυθοποιητικές και σαρκαστικές ματιές στην τυπική, ήσυχη, όμορφη, ειδυλιακή για κάποιους, ζωή των μεσαίων στρωμάτων στα αμερικάνικα προάστια. Με εξαιρετικούς Κέβιν Σπέισι και Ανέτε Μπένινγκ, αποτελεί μια από τις κορυφαίες ταινίες των 90ς.

Ο ήρωας, μεσήλικας, παντρεμένος με μια ῾῾κίλερ῾῾ μεσίτρια (πλην όμως μάλλον αποτυχημένη παρά το αδίστακτό του χαρακτήρα της) και με έφηβη κόρη, απολύεται από τη δουλειά του. Αποτυχημένος λοιπόν κι αυτός, καταπιεσμένος από τη σύζυγο, σεξουαλικά πεινασμένος, με μια ουσιαστικά διαλυμένη οικογένεια αφού μάλλον απεχθάνεται τη γυναίκα του και αδυνατει να επικοινωνήσει με την κόρη του, αποφασίζει να απελεθερωθεί έστω και τώρα από κάθε σύμβαση και επιτέλους να ζήσει όπως γουστάρει. Όπως όμως θα διαπιστώσετε από την πρώτη μόλις σκηνή είναι αργά γι᾽αυτόν...

Όμορφα σπίτια με περιποιημένους κήπους, αυτοκίνητα, γυμναστἠρια στα υπόγεια, καλές σχέσεις με τους γείτονες... Όλα μοιάζουν υπέροχα, ηλιόλουστα, ήρεμα. Κι όμως, μέσα σε σχεδόν κάθε όμορφο σπίτι σιγοβράζει μια μικρή κόλαση. Η οικογένεια του ήρωα, αλλά και η γειτονική του, κάθε άλλο παρά ειδυλιακές είναι. Ο Μέντες κατεδαφίζει κάθε ψευδαίσθηση αρμονίας και ομορφιάς. Δυσαρμονία, πλήξη, καταπιεμένες σεξουαλικές επιθυμίες και σεξουαλικό ανικανοποίητο και, γενικά, ανεκπλήρωτα όνειρα, οικονομικά προβλήματα, χάσμα γενεών, απόλυτη παράδοση στον κομφορμισμό και την ανούσια ρουτίνα, κενότητα... Να ποια είναι η αληθινή, η αθέατη κατάσταση. Κι όλο αυτό είναι αναμενόμενο κάποτε να ξεσπάσει σε τραγωδία.

Η ματιά του σκηνοθέτη είναι διεισδυτική, σαρκαστική, κάποτε υπερβολική, ενιοτε με μαύρο χιούμορ (που φαίνεται άλλωστε και από τον ειρωνικό τίτλο). Σίγουρα πάντως ανατρεπτική για τη μέση αμερικάνικη πραγματικότητα. Πώς να συνυπάρξει, για παράδειγμα, ο απόλυτος, στρατόκαυλος συντηρητισμός με ένα ζέυγος γκέι; Πώς να δει ο εσἤλικας, στερημένος ήρωας μια δεκαεξάρα αν όχι με πόθο; Πώς... Τα ῾πώς῾ θα μπορούσαν να συνεχιστούν για πολύ. 

Το εἰπα από την αρχή! Για μένα το "American Beauty" παραμένει μία από τις σημαντικότερες αμερικάνικες ταινίες των 90ς.

SKYFALL: ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣ

Έχω γράψει επανειλημένα ότι δεν είμαι και πολύ φαν της αγέραστης σειράς του Τζέιμς Μποντ. ΟΚ, τα βλέπω, περνώ (συνήθως) ένα ευχάριστο δίωρο και αμέσως μετά κάνω delete.
Αυτό ωστόσο δεν με εμποδίζει να πω ότι το "Skyfall" του 2012, 23η ταινία της σειράς, είναι από τα καλύτερα, αν οχι το καλύτερο για μένα. Ίσως να "φταίει" ο σκηνοθέτης, που για πρώτη φορά είναι "σοβαρός" και όχι απλός διεκπεραιωτής: Ο Sam Mendes, του "American Beauty" και άλλων καλών ταινιών. Ίσως πάλι να οφείλεται στο ότι η ταινία παίζει με έξυπνο τρόπο με το παρόν και το παρελθόν, το σύγχρονο και το παλιομοδίτικο. Βλέπετε, εδώ ο 007 παραδέχεται επιτέλους ότι έχει μισογεράσει (όχι βέβαια ότι αυτό τον εμποδίζει να κάνει "παπάδες") και ότι είναι κάπως κολλημένος στο πρακτορικό του παρελθόν.
Θα το ξεκαθαρίσω από την αρχή: Δεν είναι ότι η ταινία "σοβάρεψε" απότομα. Τα κλισέ της σειράς υπάρχουν και με το παραπάνω: Ο Μποντ είναι πρακτικά άτρωτος, τραυματίζεται, πέφτει από καταρράχτες, ισορροπεί με μηχανή σε ετοιμόρροπες στέγες και ό,τι άλλο μπορείτε να φανταστείτε, αλλά πάντα τα καταφέρνει. Με πληγές, σωματικές και ψυχικές, αλλά πάντα έχει το πάνω χέρι. Και όποια γυναίκα κοιτάξει πέφτει ξερή. Αλίμονο τώρα. Όλα αυτά λοιπόν υπάρχουν, μαζί με το τυπικό κοσμοπολίτικο περιβάλλον (Κωνσταντινούπολη, Μακάο, Σαγκάη).
Τι είναι τότε αυτό που κάνει το φιλμ ξεχωριστό; Το ότι για πρώτη φορά μαθαίνουμε τις ρίζες του διάσημου ήρωα, κάτι από τα παιδικά του χρόνια, από την προ πράκτορα ζωή του, κάνοντας τον έτσι πιο ανθρώπινο. Και το ότι όλη η ιστορία είναι μια ιστορία εκδίκησης, που αφορά ουσιαστικά την ίδια τη μυστική υπηρεσία ΜΙ6 και την αρχηγό της, την περίφημη Μ. Ναι, το "άψογο" της υπηρεσίας, το ότι "δουλεύει για το καλό της ανθρωπότητας", καθώς και το ότι "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα" τίθενται υπό αμφισβήτηση. Μήπως και οι προστάτες έχουν κι αυτοί αρνητικά στοιχεία, όπως οι τυπικοί "κακοί"; Και, ακόμα, ότι ο Μποντ, ως, επιτέλους, άνθρωπος, είναι πιο τρωτός, επιρρεπής σε διάφορα "κακά" (αλκοόλ κλπ.) και, επιτέλους επίσης, έχει και προσωπικά προβλήματα. Φυσικά ο κάποιος εξανθρωπισμός του ήρωα είχε ήδη αρχίσει από τότε που ανέλαβε τον ρόλο ο Ντάνιελ Κρεγκ, εδώ όμως βρίσκεται στο (σχετικό) απώγειό του. Υπάρχει επίσης το συχνά αστείο παιχνίδι ανάμεσα στο παλιό και το καινούριο, όσον αφορά τις τεχνολογίες, αλλά και τα ίδια τα πρόσωπα, η επιστράτευση παλιών γκάτζετ με νοσταλγική διάθεση και κλείσιμο του ματιού στους θεατές (παιχνίδι που κορυφώνεται στο τελευταίο μέρος στο παλιό σπίτι των Μποντ στη Σκωτία), και βέβαια η κλασική καταιγιστική δράση, το έξυπνο - κυνικό χιούμορ (μειωμένο βεβαίως σε σχέση με παλιότερους Τζέιμς Μποντ) κλπ.
Οπότε και κλασικός 007 και κάμποσα νέα στοιχεία στην τιμή του ενός. Μην περιμένετε βέβαια κάποια στροφή σε... σινεμά τέχνης. Τζέιμς Μποντ θα δείτε. Όλα τα παραπάνω όμως είναι συγκριτικά σε σχέση με παλιότερα φιλμ. Για όλους αυτούς τους λόγους λοιπόν προσωπικά το απόλαυσα περισσότερο από άλλα "επεισόδια" της δίχως τέλος σειράς. Μακάρι και όσα θα ακολουθήσουν να είναι το ίδιο συμπαθητικά.

"Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ" ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΘΟΣΠΑΡΤΟΣ

"Ο Δρόμος της Επανάστασης" (2008) του Sam Mendes είναι ένα βαρύ δράμα, απ' αυτά που πολλοί θα χαρακτήριζαν "κοψοφλέβικο". Το λέω από την αρχή για να ξέρετε με τι έχετε να κάνετε. Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν το κάνει κακή ταινία. Εγώ τουλάχιστον τη βρήκα πολύ δυνατή και εύστοχη.
Στη δεκαετία του 50 το περίφημο αμερικάνικο όνειρο γνώρισε το απώγειο της δόξας του και ελάχιστη αμφισβήτηση, όπως κατά κόρον έγινε από την επόμενη δεκαετία και μετά. Η ταινία του Mendes λοιπόν έχει βαλθεί να το ανατρέψει για τα καλά ακόμα και τότε, στη "χρυσή" του δεκαετία, μέσα από την ιστορία ενός νεαρού, ωραίου και προικισμένου ζευγαριού, πρότυπο υγειών, "τέλειων" αμερικάνων, που η καθημερινότητα το ρίχνει στη ρουτίνα και τη μιζέρια. Κι όταν αποφασίζει να επαναστατήσει, να αλλάξει τα πράγματα, τίποτα δεν είναι τόσο εύκολο και απλό όσο φαίνεται αρχικά. Πολύ ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως ό,τι εμποδίζει την "επανάσταση" ενάντια στη μικροαστική πνιγηρότητα ("ευτυχία" για πάρα πολλούς) δεν προέρχεται από ένα εξωτερικό, εχθρικό περιβάλλον, αλλά από τους κόλπους του ίδιου του ζευγαριού, τους φόβους του, την κατά βάθος συντηρητική σκέψη, όσο κι αν σε πρώτη φάση φαίνονται ως το άκρο άωτο της προοδευτικότητας - τουλάχιστον αυτά ισχύουν για το ένα μέλος του ζεύγους. Το θέμα λοιπόν είναι η πάλη με τις συμβάσεις και οι τραγικές της συνέπειες.
Μίλησα βέβαια για "αμερικάνικο όνειρο" που γίνεται εφιάλτης, πλην όμως νομίζω ότι σήμερα αυτό το "αμερικάνικο" έχει πάψει να ισχύει ή μάλλον έχει γίνει ένα κοινό όνειρο κάθε (σχεδόν) δυτικού ανθρώπου, από την Αμερική και την Ευρώπη μέχρι την Ιαπωνία (όπως καταλάβατε δεν εννοώ τη λέξη δυτικός με γεωγραφικό, αλλά με πολιτιστικό προσδιορισμό, ανεξαρτήτως χώρας). Όλοι έχουν να πολεμήσουν τις ίδιες πάνω - κάτω συμβάσεις, τις ίδιες αγκυλώσεις, να αντιμετωπίσουν τα ίδια διλήμματα, που ενίοτε μπορεί να οδηγήσουν σε καταστάσεις που δεν φανταζόμαστε.
Μην τρομάξετε διαβάζοντας για συζυγικές σχέσεις και προβλήματα ζευγαριών και τέτοια. Δεν πρόκειται για αισθηματικό φιλμ. Εμένα τουλάχιστον μου κράτησε απόλυτα το ενδιαφέρον και είναι και οι πρωταγωνιστές του (Γουίνσλετ - Ντι Κάπριο) πολύ καλοί. Άλλωστε το φιλμ κινείται ιδεολογικά σε παρόμοιο χώρο με την άλλη μεγάλη ταινία του Mendes, το American Beauty: Βαρύ; Ναι. Βαρετό; Καθόλου.