ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΠΡΕΣΟΝ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟ ΧΡΗΜΑ

Θα το πω από την πρώτη στιγμή: Το σινεμά του Robert Bresson (1901-1999) είναι δύσκολο, απευθύνεται κυρίως σε σινεφίλ. Ίσως μεγάλο μέρος της δυσκολίας αυτής οφείλεται στη "στεγνότητά" του, την έλλειψη αφηγηματικότητας και δράσης. Για τα τελευταία αυτά χαρακτηριστικά δεν είναι ακριβώς υπέυθυνα τα σενάρια (που είναι "κανονικά"), αλλά ο τρόπος κινηματογράφησης. Η κάμερα του Bresson είναι αυτή που αποφεύγει τη δράση, όχι τα όσα συμβαίνουν σεναριακά.
"Το Χρήμα" του 1983 υπήρξε η τελευταία του ταινία. Εδώ παίρνει ένα διήγημα του Τολστόι, το μεταφέρει στη σύγχρονη εποχή και το φέρνει απόλυτα στα δικά του μέτρα. Τα μπρεσονικά γνωρίσματα βρίσκονται όλα εδώ: Μινιμαλισμός και λιτότητα στο έπακρο, απαραίτητες μόνο κινήσεις της κάμερας, γυμνή και στεγνή εικόνα που, ανεξάρτητα με το τι αφηγείται, κινηματογραφεί μόνο καθημερινά, συνηθισμένα πράγματα, ερασιτέχνες ηθοποιοί που παίζουν με παράξενο, αργό τρόπο, σαν υπνωτισμένοι. Τα πάντα περιορίζονται στο απόλυτα αναγκαίο, τίποτα δεν είναι περιττό, δεν υπάρχει καμιά φιοριτούρα, κανένα εφφέ.
Φυσικά όλα αυτά μπορεί να κουράσουν τον ανύποπτο θεατή. Τα νοήματα ωστόσο είναι πολλά και πλούσια. Πρώτα - πρώτα ο Bresson ξεκινά από το τεριμμένο: Το χρήμα δεν φέρνει ευτυχία. Αντίθετα, εδώ έχουμε μια αλυσίδα όλο και κλιμακούμενων καταστροφών, που φτάνουν σε απώλειες ζωών. Χαρακτήρες αλλάζουν, άνθρωποι διαφθείρονται, ζωές πάνε στράφι, και όλα ξεκινούν από ένα πλαστό χαρτονόμισμα. Ταυτόχρονα όμως ανιχνεύουμε και μια αρκετά πολιτική ματιά: Τα πλουσιόπαιδα, από τα οποία ξεκινά το κακό, μένουν ουσιαστικά ατιμώρητα. Οι επιπτώσεις στη ζωή των μεσαίων είναι σχετικά μικρές - παρά το ότι μάλιστα αυτοί οι τελευταίοι συνέχισαν αδίστακτα τον κύκλο της ανηθικότητας. Στη ζωή των φτωχών όμως, του μεροκαματιάρη ήρωα, της οικογένειάς του και του περίγυρού του, επέρχεται ένα αληθινό τσουνάμι που θα αλλάξει ριζικά (προς το χειρότερο φυσικά) τη μοίρα τους - αφού πρώτα θα έχει αλλάξει τους χαρακτήρες τους. Πιο ταξικά δεν γίνεται...
Σε ένα άλλο επίπεδο πάλι, παρακολουθούμε την πορεία ενός ανθρώπου από την τιμιότητα προς το απόλυτο κακό. Η σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ψυχής εμφανίζεται με τα μελανότετρα χρώματα. Στην ψυχή του δεν χωρά ούτε ευγνωμοσύνη ούτε μετάνοια. Η διαφθορά ενός ανθρώπου οδηγείται στα απόλυτα άκρα.
Φυσικά μπορείτε και σεις να εξάγετε κι άλλα ακόμα ή και διαφορετικά συμπεράσματα. Οι ταινίες σκηνοθετών με όραμα και προσωπικότητα έχουν πάντοτε πολλά επίπεδα. Ανεξαρτήτως αυτού όμως, πρόκειται για δύσκολη ταινία, που απευθύνεται κυρίως σε σινεφίλ ή, τέλος πάντων, σε όσους γνωρίζουν το έργο του Bresson και ξέρουν το στιλ του, που, όπως είπαμε, βασίζεται στο ελάχιστο. Όσο για τους υπόλοιπους... εγώ τους προειδοποίησα.