ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΖΩΗ; ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΥΤΟ;

Για πολλούς το "It's a Wonderful Life" (Μια Υπέροχη Ζωή) του 1946 του Frank Capra (1897-1991) είναι η απόλυτη αμερικάνικη ταινία. Ή, αν θέλετε, η αποκορύφωση της χολιγουντιανής τέχνης. Πράγμα που σημαίνει βέβαια, βλέποντας τα πράγματα από τη δική μας, όχι πλέον αθώα, σκοπιά, ότι εκτός από την εγγυημένη απόλαυση μπορεί να εμπεριέχονται σ΄ αυτήν και πολλά ψέματα.
Σίγουρα το φιλμ βλέπεται ευχάριστα μέχρι σήμερα. Ο Capra, από τους πιο χαρακτηριστικούς αμερικανούς σκηνοθέτες, ξέρει καλά να σε κάνει να περνάς "υπέροχα", να συνδυάζει με άψογο τρόπο συγκίνηση, αισιοδοξία, πίστη τόσο στον άνθρωπο όσο και στη θεία πρόνοια, χιούμορ και, φυσικά, μια τελική feel good γεύση.
Η ιστορία του αγγέλου που κατεβαίνει στη γη για να σώσει έναν άνθρωπο που ετοιμάζεται να αυτοκτονήσει, η οποία γρήγορα μετατρέπεται σε flash back αφήγηση της ζωής του ξεχωριστού αυτού ανθρώπου και του πώς έφτασε ως εκεί, αν και πάντοτε θυσιαζόταν για τους άλλους και έκανε τους πάντες να τον συμπαθούν, έχει αναμφισβήτητα συγκινήσει και ψυχαγωγήσει εκατομμύρια ανθρώπους. Και καλά κάνει. Αλλά αυτό δεν μας εμποδίζει να ανακαλύψουμε και τις σκοτεινές πτυχές της.
Φυσικά όλη αυτή η λαμπρή κατασκευή στηρίζεται στην απόλυτη πίστη στη θεία πρόνοια. Ο ίδιος ο Θεός, ούτε λίγο ούτε πολύ, παρεμβαίνει για να σώσει τον θαυμάσιο αυτό άνθρωπο. Αν λοιπόν δεν το πιστεύετε αυτό (εδώ που τα λέμε δεν γνωρίζω και πολλές περιπτώσεις που έχει συμβεί), ενυπάρχει από την αρχή κάποιος σκεπτικισμός. Αυτό όμως είναι το στοιχείο του παραμυθιού, που αν αποδεχτούμε τις συμβάσεις του, παύει να μας ενοχλεί. Πιο συζητήσιμη στο φιλμ είναι η απόλυτη πίστη στην ανθρώπινη καλωσύνη. Φοβάμαι ότι είναι "πολύ καλό για να είναι αληθινό". Η τελευταία σκηνή (που δεν θα σας αποκαλύψω γιατί πάντοτε υπάρχουν και κάποιοι που δεν την έχουν δει), είναι ικανή ακόμα και να κάνει ένα δάκρυ να κυλήσει από το μάτι σου, αλλά δυστυχώς μάλλον δεν θα μπορούσε να συμβεί. Τα παραδείγματα είναι άπειρα γύρω μας. Γίνεται πάντως κι αυτή αποδεκτή σαν μια νότα υπέρμετρης αισιοδοξίας, που βέβαια είναι η κορωνίδα του feel good αισθήματος που προανέφερα. Περισσότερο ενδιαφέρον για μένα παρουσιάζει το ερώτημα του αν πρόκειται όντως για μια "υπέροχη ζωή". Θέλω να πω, είναι δίκαια όλη αυτή η εξύμνηση της οικογένειας, του τόπου όπου γεννήθηκες και απ' όπου δεν κατάφερες ποτέ να ξεκολλήσεις, των υποχρεώσεων (ή "υποχρεώσεων") που έχει κανείς - ή που πιστεύει ότι έχει; Ο ήρωας πνίγει σε ολόκληρη τη ζωή τα όνειρά του, παγιδεύεται για πάντα στη μικρή του πόλη, κάνει μια δουλειά που δεν του αρέσει, βουλιάζει στην καθημερινότητα. Όλη η ταινία είναι φτιαγμένη για να "παρηγορήσει" τον θεατή, να τον κάνει να εκτιμήσει αυτές τις καθημερινές, συμβατικές, απόλυτα κοινότοπες αξίες, να αποδεχτεί σαν κάτι πραγματικά μεγάλο την θυσία των ονείρων στον καθημερινό κομφορμισμό. Χμμμ... θα μου επιτρέψετε να έχω τις αντιρρήσεις μου.
Μη νομίζετε όμως ότι παρακινώ τους λίγους που ακόμα δεν την έχουν δει να μη δουν την ταινία. Κάθε άλλο. Είναι, το είπαμε, το Χόλιγουντ στο απώγειό του, είναι το απόλυτο παραμύθι και κατά τη γνώμη μου καταφέρνει να κρατά τον σύγχρονο θεατή όπως τότε που πρωτοκυκλοφόρησε. Είτε συμφωνείτε λοιπόν με τα όσα πρεσβεύει είτε διαφωνείτε, η "Υπέροχη Ζωή" παραμένει απόλυτα κλασικός αμερικάνικος κινηματογράφος.