UMBERTO D. : ΕΝΑ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ!

 

Όταν παλιά διάβαζα ιστορίες κινηματογράφου και έφτανα στον ιταλικό νεορεαλισμό, θυμάμαι ότι πάντοτε το "Umberto D." του Vittorio De Sica (1901-1974) αναφερόταν ως μία από τις καλύτερες ταινίες του πάλαι ποτέ πρωτοπόρου αυτού κινήματος. Δεν είχε τύχει ποτέ να τη δω ως τώρα (πάντα έχουμε κάποιες σημαντικές παραλείψεις στην κινηματογραφική μας παιδεία). Πρόσφατα συμπλήρωσα επιτέλους το μεγάλο αυτό κενό. 

Η ασπρόμαυρη αυτή ταινία γυρίστηκε το 1952. Στην Ελλάδα είχε παιχτεί με τον μελό (και αστείο σήμερα) τίτλο "Ό,τι μου Αρνήθηκαν οι Άνθρωποι" (!). Ένας ηλικιωμένος συνταξιούχος ζει με τον αγαπημένο του σκύλο σε μια πανσιόν στη Ρώμη, ενώ η ιδιοκτήτρια προσπαθεί με κάθε τρόπο να τον διώξει. Όταν τα καταφέρνει, εκείνος περιπλανιέται στους δρόμους με τον σκύλο του πασχίζοντας όπως - όπως να επιβιώσει, αλλά και να διατηρήσει - όσο αυτό είναι δυνατό - την αξιοπρέπειά του.

Το φιλμ είναι συγκλονιστικό και βαθύτατα συγκινητικό. Ως γνήσια νεορεαλιστικό, καταγράφει με δυνατό τρόπο την ανέχεια, τη φτώχεια που επικρατούσε σε μια Ιταλία που πριν 7 μόλις χρόνια είχε βγει από τον καταστροφικό πόλεμο, με πολλούς κατοίκους της όχι στα όρια της φτώχειας, αλλά της ίδιας της επιβίωσης. Ταυτόχρονα περιγράφει με τρόπο αφοπλιστικό το χαρακτήρα του ήσυχου ήρωά του που, παρά το ότι διακυβεύεται η ίδια του η ύπαρξη, προσπαθεί, όπως είπαμε, να περισώσει κάτι από τη χαμένη του αξιοπρέπεια. Διστάζει να ζητιανέψει, διστάζει να αποκαλύψει την πραγματική, τραγική του κατάσταση και, πάνω απ' όλα, αρνείται να εγκαταλείψει το σκύλο του, το μόνο ον που απαλύνει κάπως την απόλυτη μοναξιά του. Έτσι, προσωπικό δράμα και ευρύτερος κοινωνικός περίγυρος συνυπάρχουν με άριστο τρόπο. Σημειώνω επίσης ότι στο πρώτο τουλάχιστον μέρος το δραματικό στοιχείο συνυπάρχει με το χιούμορ - μια παράδοση που συνεχίστηκε στο κλασικό ιταλικό σινεμά ως τη δεκαετία του 70.

Το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Και αν προς το τέλος κυλήσει ένα δάκρυ από τα μάτια σας, δεν πειράζει. Να θυμάστε μόνο ότι πρόκειται για αληθινή συγκίνηση και όχι για μελό.

ΥΓ: Είναι η μοναδική εμφάνιση του πρωταγωνιστή Carlo Battisti, που ανακαλύφτηκε από τον De Sica στα 70 του και χρησιμοποιήθηκε επειδή δεν ήθελε έναν επαγγελματία ηθοποιό για λόγους αυθεντικότητας. Ο Battisti ήταν... καθηγητής γλωσσολογίας και συνέχισε να διδάσκει για λίγα χρόνια μετά το φιλμ.