Ο "ΒΡΩΜΙΚΟΣ ΧΑΡΙ" ΚΑΙ Ο ΥΠΟΧΘΟΝΙΟΣ ΦΑΣΙΣΜΟΣ

Βρισκόμαστε στα 1971 όταν ο καλός σκηνοθέτης Don Siegel (1912-1991) γυρίζει το "Dirty Harry" ("Ο επιθεωρητής Κάλαχαν"), το πρώτο από τη σειρά με ήρωα τον ομώνυμο αστυνομικό, με τον Κλιντ Ίστγουντ φυσικά στο βασικό ρόλο. Τα σίκουελ, σχετικά σπάνια ακόμα την εποχή εκείνη, γυρίστηκαν λόγω της επιτυχίας αυτής της πρώτης ταινίας.
Ο επιθεωρητής Κάλαχαν (με το παρατσούκλι "Βρώμικος Χάρι") εφαρμάζει το νομο με τον δικό του τρόπο: Αυτοδικώντας, με το όπλο του πάντοτε να πρωταγωνιστή σε κάθε διαμάχη. Αυτό τον φέρνει συχνά σε αντιπαράθεση με τους ανωτέρους του, αλλά... ψιλά γράμματα. Αυτή τη φορά έχουμε να κάνουμε με έναν ψυχοπαθή σίριαλ κίλερ, ο οποίος πρώτα δολοφονεί άσχετους ανθρώπους (και μάλιστα συχνά γυναίκες ή παιδια) και μετά ζητά υπέρογκα λίτρα για να μη σκοτώσει τον επόμενο. Ο Κάλαχαν φυσικά θα τον αντιμετωπίσει με τον δικό του τρόπο. Τα πράγματα όμως θα γίνουν ακόμα πιο σοβαρά όταν τα δικαστήρια, όπου προσάγεται ο ύποπτος, έχουν διαφορετική γνώμη για τα δικαιώματα ακόμα και των δολοφόνων...
Τα θετικά πρώτα: Καλογυρισμένο φιλμ που κρατά τον θεατή, απ' αυτά τα "στέρεα" αστυνομικά των 70ς. Η ατμόσφαιρα της εποχής, που διαπερνά τα πάντα, αποτελεί ένα ακόμα - νοσταλγικό ίσως - συν. Ως περιπέτεια του είδους λοιπόν (παρά τις μερικές φορές αδύνατο να συμβούν ταρζανιές του Χάρι) στέκει μια χαρά ως σήμερα. Άλλωστε ο Σίγκελ υπήρξε καλός σκηνοθέτης.
Και τα κακά; Δεν το ανακαλύπτω εγώ, αποτελεί κοινότατη κατηγορία ενάντια στα φιλμ της σειράς: Υπάρχει ένας εντονότατος υφέρπων φασισμός σε όλα τα επίπεδα. Κατ' αρχήν η ταινία είναι απροκάλυπτα υπέρ της αστυνομίας και εναντίον των κάθε λογής  "punks" (όχι με τησημερινή έννοια). Φυσικά αυτό συμβαίνει στα περισσότερα αστυνομικά, εδώ όμως δηλώνεται ρητά και ευθαρσώς, τόσο που ενοχλεί. Και υπάρχει βέβαια και το φλέγον θέμα της αυτοδικίας, αληθινή ραχοκοκαλιά του φιλμ. Αφού ο νόμος δεν μπορεί, τον παίρνουμε στα χέρια μας. Μάλιστα. Θα παρατηρήσετε σωστά: Μα αυτό λίγο-πολύ υπάρχει στις περισσότερες αμερικάνικες ταινίες δράσης και σε όλες σχεδόν τις υπερηρωικές (εξ ορισμού σ' αυτές). Ναι, αλλά εδώ η αυτοδικία κυριολεκτικά προπαγανδίζεται, δείχνεται ως ο μόνος σωστός δρόμος για την ύπαρξη δικαιοσύνης. Δεν είναι τόσο η υποστήριξή της που ενοχλεί (είπαμε, αυτή ενυπάρχει στις μισές αμερικάνικες mainstream ταινίες) όσο η απόλυτα απορριπτική ματιά σε όσους διαφωνούν μ' αυτή: Το "σύστημα " λοιπόν εν γένει, η δικαιοσύνη και η ίδια η "συμβατική" αστυνομία και όσοι μιλούν για "δικαιώματα των κατηγορουμένων" παρουσιάζονται από "μαλακοί" φλούφληδες έως ηλίθιοι. Και είναι τόσο εξώφθαλμα μη δίκαια όσα πράτουν (και όχι ιδιαίτερα πιστευτά) και ο τρόπος με τον οποίο μιλούν, ώστε ο θεατής στρέφεται άμεσα εναντίον τους και υποστηρίζει με όλη του την ψυχή την δίκαιη αυτοδικία του επιθεωρητή. Οι κάθε λογής "υποστηρικτές των δικαιωμάτων" παρουσιάζονται συνειδητότατα με τόσο απωθητικό τρόπο, ώστε δεν μπορείς παρά να είσαι "με τους άλλους".
Ας θυμηθούμε την εποχή: Βρισκόμαστε ακόμα πολύ πολύ κοντά στην ανατρεπτικιή δεκαετία του 60, όπου άπαντες σχεδόν οι θεσμοί έχουν αμφισβητηθεί. Το 1971 όμως τόσο το χίπικο όνειρο της αγάπης και της μη βίας όσο και οι όποιες αριστερές συμπάθειες έχουν πλέον εμφανώς ξεφτίσει. Ο κόσμος δεν άλλαξε τελικά. Το φιλμ αυτό ίσως να σηματοδοτεί καθαρότερα από οποιοδήποτε άλλο την συντηρητική αντεπίθεση, την "επαναφορά στην τάξη". Οι επαναστάτες και οι αμφισβητίες, είτε σιωπηλοί είτε ακτιβιστές, είναι ηλίθιοι φλούφληδες. Ας καθαρίσουμε μ' αυτούς. Τον πρώτο λόγο πρέπει να έχουν τα όπλα και η δικαιοσύνη της "κοινής λογικής". Τα υπόλοιπα είναι μπούρδες. Μάλιστα. Το τι συμβαίνει σήμερα με τα όπλα στην Αμερική, το "απολαμβάνουμε" βεβαίως σχεδόν καθημερινά στις ειδήσεις...
Τέλος πάντων. Καλή και σφιχτή ταινία, ιδεολογικά όμως πιο κοντά στον φασισμό από ποτέ.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ "INVASION OF THE BODY SNATCHERS" Ή Ο ΕΧΘΡΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΗΔΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ

Η δεκαετία του 50 καθορίστηκε, μεταξύ άλλων, από ένα πλήθος ταινιών επιστημονικής φαντασίας, b-movies κυρίως. Οι περισσότερες αντανακλούν τη ανεξέλεγκτη και υστερική κομουνιστοφοβία των αμερικάνων της εποχής (καρδιά Ψυχρού Πολέμου άλλωστε), αλλά και τον φόβο, πολύ νωπό τότε,  που προκάλεσε η ατομική βόμβα. Πολλές απ' αυτές σήμερα μάλλον ακούσιο γέλιο προκαλούν ή, τέλος πάντων, είναι με διάφορους τρόπους ξεπερασμένες. Υπάρχουν όμως και οι εξαιρέσεις, αυτές που αντέχουν άνετα μέχρι σήμερα. Περίοπτη θέση σ' αυτές καταλαμβάνει το "Invasion of the Body Snatchers" του 1956. Δεν είναι τυχαίο ότι ανήκει σε έναν καλό σκηνοθέτη, που συνέχισε να γυρίζει για πολύ ακόμα, τον Don Siegel (1912-1991).
Ένας γιατρός επιστρέφει από συνέδριο στη μικρή του πόλη για να ανακαλύψει ότι πολλά έχουν αλλάξει κατά την ολιγοήμερη απουσία του: Όλο και περισσότεροι κάτοικοι παραπονούνται ότι οι οικείοι τους (γονείς, σύζυγοι κλπ.)... δεν είναι οι ίδιοι, ενώ εξωτερικά παραμένουν πανομοιότυποι. Η συμπεριφορά, τα συναισθήματα... κάτι έχει αλλάξει. Ο γιατρός δεν δίνει αρχικά σημασία, μέχρι που αρχίζει να ανακαλύπτει κάποια πτώματα... ή μήπως δεν είναι πτώματα; Είναι σώματα κάπως ασχημάτιστα, που βαθμιαία μεταλλάσσονται σε οικεία πρόσωπα... Ο τρόμος αρχίζει.
Να πούμε αρχικά ότι το φιλμ έχει κάποια σεναριακά κενά. Και να τελειώσουμε με τις αρνητικές κριτικές. Από εκεί και πέρα μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ως εκπληκτική ταινία. Είναι η ολοένα κλιμακούμενη ένταση που δεν αφήνει τον θεατή να ανασάνει, είναι ένας κλοιός που διαρκώς σφίγγει γύρω από τον ήρωα παγιδεύοντάς τον και δημιουργώντας έτσι ένα απόλυτα κλειστοφοβικό κλίμα, είναι η ιδέα ότι ποτέ δεν ξέρεις με σιγουριά ποιοι έχουν ήδη "αλλάξει" και ποιοι όχι... Κι είναι και κάποιες σκηνές που μένουν αξέχαστες (όπως μια από τις τελευταίες, με τον ήρωα να ουρλιάζει στους αδιάφορους οδηγούς στο μέσον ενός πολυσύχναστου αυτοκινητόδρομου).
Όσο για τον γενικότερο προβληματισμό; Κυριαρχεί βεβαίως η ιδέα ότι "ο εχθρός έρχεται από μέσα", ότι οποιοσδήποτε γύρω μας, όσο γνωστός κι αν είναι, μπορεί να μην είναι καθόλου αυτό που αρχικά δείχνει, πράγμα ούτως ή άλλως ανατριχιστικό. Όσο για την ερμηνεία του; Πολλοί το ερμηνεύουν και πάλι ως μεταφορά του φόβου για το "άλλο", το "διαφορετικό" και, στο συγκεκριμένο κλίμα της εποχής, ως τον φόβο για τους "κόκκινους" που λέγαμε στην αρχή. Ο ίδιος ο Σίγκελ πάντως είχε δηλώσει ότι το θεωρεί ως ταινία πάνω στο θέμα της ελεύθερης βούλησης - και του κινδύνου να χαθεί. Βλέπετε, τα πλάσματα στα οποία μεταλλάσσονται οι άνθρωποι έχουν το χαρακτηριστικό συλλογικό πνεύμα της κυψέλης, των εντόμων και είναι ήρεμοι συναισθηματικά. Η ατομικότητα παύει ουσιαστικά να υπάρχει.
Φυσικά ένα τέτοιο θέμα μπορεί να ερμηνευτεί με ποικίλους τρόπους και να πάρει τις προεκτάσεις που ο καθένας του δίνει. Σκεφτείτε το όπως νομίζετε, στο μεταξύ όμως, πάνω απ' όλα, απολάυστε το. Μαζί με 'Τη Μέρα που η Γη Σταμάτησε", τον 'Ανθρωπο που Ζάρωνε" και λίγα άλλα, είναι ό,τι καλύτερο κατά τη γνώμη μου έδωσε η ασπρόμαυρη ΕΦ των 50ς.
ΥΓ: Το φιλμ γνώρισε δύο κινηματογραφικά remake: Το εξαιρετικό ομώνυμο του 1978 του Kaufman, από τα σπάνια πολύ καλά ριμέικ της κινηματογραφικής ιστορίας, και το αδιάφορο "Invasion" του Hirschbiegel του 2007.