ΠΕΡΙ ΙΤΑΛΙΚΩΝ ΔΙΑΖΥΓΙΩΝ

Στις αρχές της δεκαετίας του 60 ο σημαντικός ιταλός σκηνοθέτης Pietro Germi (1914-1974) γυρίζει δύο "δίδυμες" ταινίες, με παρόμοιο θέμα και προβληματισμό και την ίδια βασική ηθοποιό σε παρόμοιο ρόλο, την ιδιάιτερα σέξι και νεαρότατη τότε Στεφανία Σαντρέλι ως προκλητικό νυμφίδιο. Μόνο που το ντυμφίδιο αυτό είναι ουσιαστικά το απόλυτο θύμα... Θα ασχοληθούμε και με τις δύο. Προς το παρόν όμως ας δούμε την πρώτη χρονολογικά (και μάλλον γνωστότερη), το "Διαζύγιο α λα Ιταλικά" του 1961.
Ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι παίζει έναν πλούσιο ευγενή αργόσχολο σε μια μικρή πόλη της νότιας Ιταλίας. Παντρεμένος επί χρόνια, απόλυτα ευτυχής σε πρώτη ματιά, είναι στην πραγματικότητα δυστυχισμένος, αφού σιχαίνεται κυριολεκτικά τη γυναίκα του και ποθεί αφάνταστα τη νεαρή του ξαδέλφη, ανήλικη ακόμα. Την εποχή εκείνη όμως το διαζύγιο είναι απαγορευμένο στην Ιταλία. Ο μόνος τρόπος για να απαλλαγεί από τη σύζυγο και να εκπληρώσει τις βλέψεις του είναι να τη δολοφονήσει. Και μάλιστα με τρόπο ώστε να φανεί ότι εκείνη τον απατά. Τότε η δολοφονία για "ζητήματα τιμής" γίνεται σχεδόν νόμιμη και απόλυτα αποδεκτή ηθικά, οπότε θα τη γλυτώσει με ελάχιστη φυλακή και θα κερδίσει και την εκτίμηση των πολιτών, αφού έπραξε "όπως απαιτεί η τιμή του". Αρχίζει λοιπόν να καταστρώνει τα καταχθόνια σχέδιά του.
Η ταινία, με το σχετικά μαύρο χιούμορ και το μάλλον ανάλαφρο στιλ της, είναι στην πραγματικότητα μια ανελέητη σάτιρα τόσο των ιταλικών νόμων (της εποχής) όσο και των αντίστοιχων ηθών. Ο ήρωας είναι ένας άθλιος, κακός χαρακτήρας και, πάνω απ' όλα, ύπουλος και απόλυτα υποκριτής. Αυτή η υποκρισία, που χαρακτηρίζει άλλωστε και ολόκληρη αυτή την κοινωνία, είναι, νομίζω, το στοιχείο που κυριαρχεί. Άψογος οικογενειάρχης, με απόλυτα καθως πρέπει συμπεριφορά, τακτικότατος στην εκκλησία και όλα τα σχετικά, καταστρώνει κρυφά σχέδια δολοφονίας μιας απόλυτα αθώας γυναίκας και αποπλάνησης μιας παιδούλας... Νομίζω ότι δεν θα μπορούσε να είναι πιο εύγλωττη και σαφής η πρόθεση του Τζέρμι...
Στο μεταξύ το αστείο είναι ότι ο άθλιος αυτός υποκριτής δείχνεται συμπαθητικά στο θεατή χάρη στο χιούμορ, μας κάνει σχεδόν να ταυτιζόμαστε μαζί του και να θελουμε να πετύχει τους δολερούς σκοπούς του. Από την άλλη όμως, η μικρή ανατροπή της τελευταίας σκηνής δείχνει καθαρά με ποιον είναι ο σκηνοθέτης και ποιος θα γελάσει τελευταίος. Στο μεταξύ η καυστικότατη σάτιρα ενός βάρβαρου και ηλίθιου συστήματος αξιών, βασισμένου στη φαλλοκρατία και την έννοια της "τιμής" είναι κάτι παραπάνω από οξεία. Το χτύπημα όμως αυτών των "αξιών" θα κορυφωθεί στην επόμενη ταινία του Τζέρμι, το "Ατιμασμένη και Εγκαταλειμένη", για την οποία θα μιλήσουμε σε προσεχές σημείωμα.
Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί βέβαια αν όλο το οικοδόμημα του φιλμ καταρέει αφού, απλούστατα, τα διαζύγια σήμερα είναι ελεύθερα, άρα δεν υφίστανται οι συνθήκες που αναγκάζουν τον ήρωα να καταφύγει στα διεστραμένα του σχέδια. Κι ομως! Η ταινία βλέπεται κατά τη γνώμη μου πολύ ευχάριστα μέχρι σήμερα. Λογικό, αφού μιλάμε για κλασικό φιλμ, ένα από τα εμβληματικά της περίφημης και αξεπέραστης σχολής της ιταλικής κοινωνικής κωμωδίας, που άνθησε από τη δεκαετία του 50 μέχρι αυτή του 70. Άλλωστε δεν βρίσκεται μόνο ο νόμος στο στόχαστρο. Βρίσκεται, όπως είπαμε, και μια ολόκληρη πέρα για πέρα υποκριτική κοινωνία, που κάτω από την απόλυτα λουστραρισμένη της επιφάνεια κρύβει απίστευτο βόρβορο, ανεκπλήρωτα πάθη και σκοτεινές επιθυμίες!