ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ "ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΛΟΦΟΥΣ"

Το ρουμάνικο σινεμά, πάντοτε ρεαλιστικό και καίριο, εξακολουθεί να παράγει ενδιαφέροντα φιλμ. Από τους γνωστότερους δημιουργούς του ο Cristian Mungiu, που μας είχε δώσει το πολύ δυνατό "4 Μήνες, 3 Εβδομάδες και 2 Μέρες", γυρίζει τώρα το "Πίσω από του Λόφους" (Dupa Dealuri, 2012) και μας βάζει στα άδυτα ενός σύγχρονου ρουμάνικου ορθόδοξου μοναστηριού. Αυτό όμως δεν τον εμποδίζει να κοιτάξει και την έξω απ' αυτό κοινωνία και τα προβλήματά της.
 Δύο κοπέλες ερωτεύονται στο ορφανοτροφείο όπου μεγάλωσαν. Κάποια στιγμή η μία φεύγει μετανάστης στη Γερμανία και η άλλη γίνεται καλόγρια σε μοναστήρι. Μετά από κάποιο διάστημα η πρώτη επιστρέφει και επισκέπτεται τη φίλη της στη μονή, αποφασισμένη να την πάρει από εκεί και να ζήσουν μαζί στη Γερμανία. Η άλλη όμως έχει ήδη δοθεί στο θεό και ουδόλως την ενδιαφέρουν οι έρωτες και η εγκόσμια ζωή εν γένει. Από εκεί και πέρα αρχίζουν τα προβλήματα.
Η ταινία, ούτε λίγο ούτε πολύ, καταπιάνεται με έναν σύγχρονο εξορκισμό. Μην πάει όμως το μυαλό σας σε σινεμά τρόμου και τέτοια. Ουδεμία σχέση. Εδώ τα πράγματα είναι απόλυτα ρεαλιστικά - η ταινία βασίζεται μάλιστα σε αληθινή ιστορία, που είναι πολύ γνωστή στη Ρουμανία αφού είχε απασχολήσει για καιρό τα media. Ωστόσο ο Μουνγκίου δεν ενδιαφερεται ούτε για την πιστή αναπαράσταση των γεγονότων. Απλώς εμπνέεται από αυτά, κάνοντας μια δικιά του ταινία μυθοπλασίας.
Υπάρχουν δύο συστήματα λογικής, δύο τρόποι θέασης και αντιμετώπισης της ζωής: Από τη μία η θρησκευτική, μεταφυσική, αυτή του μοναστηριού προφανώς, και από την άλλη η εγκόσμια, η υλική, αυτή του κράτους και των καθημερινών του θεσμών. Υπάρχουν και άλλα δίπολα (το ένστικτο και το "πρέπει", η επιθυμία και το καθήκον ή η ιδεολογία κλπ.) Όσον αφορά το πρώτο δίπολο όμως, αυτό μεταξύ μεταφυσικού και υλικού τρόπου σκέψης, που κυριαρχεί στο φιλμ, ο σκηνοθέτης μοιάζει να παίρνει ίσες αποστάσεις, όχι ακριβώς "συμπαθώντας" και τις δύο πλευρές, αλλά καταδεικνύοντας τα αδιέξοδα και τις ανεπάρκειες και των δύο. Γι' αυτό δεν ρίχνει το φταίξιμο των τραγικών γεγονότων σε μιά από τις δύο πλευρές, αλλά, πολύ απλά, και στις δύο. Έρμαιο μιας άθλιας πολιτικής και οικονομικής κατάστασης, η ιατρική ή ο υλικός τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων αδυνατεί να εκτελέσει το έργο του. Έρμαιο δεισιδαιμονιών και ξεπερασμένων προκαταλήψεων η άλλη πλευρά, πολύ απλά, δεν είναι σε θέση να βοηθήσει. Αντίθετα μάλιστα, προκαλεί μια τραγωδία. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι και οι δύο πλευρές έχουν καλές προθέσεις. Θέλουν να λύσουν το πρόβλημα, κάθε μία με τον τρόπο της. Όμως...
Το "ντοκιμαντερίστικο" background σε όλα αυτά είναι μια πάμφτωχη, σχεδόν εξαθλιωμένη Ρουμανία, που βρίσκεται πολύ, πολύ μακριά από κάθε ευρωπαϊκή έννοια. Αν νομίζετε ότι η βαθύτατη κρίση που ζουμε μας έχει φέρει στον απόλυτο πάτο, γελιέστε. Το σύγχρονο μοναστήρι της ταινίας δεν έχει ηλεκτρικό ρεύμα ούτε τρεχούμενο νερό! Το κοντινό χωριό έχει μόνο λασπωμένους χωματόδρομους. Οι κάτοικοι πασχίζουν να ζεσταθούν, ενώ τα αυτοκίνητα είναι κάτι παμπάλαιες σακαράκες. Νομίζω ότι αυτό ακριβώς το εφιαλτικό σκηνικό είναι τελικά που προκαλεί τα αδιέξοδα: Εξ αιτίας του η εγκόσμια αντιμετώπιση δεν έχει τα (οικονομικά σε πρώτη φάση) όπλα για να καταστεί αποτελεσματική, ενώ η μεσαιωνική λογική του μοναστηριού επιβιώνει ακόμα στις μέρες μας ακριβώς εξ αιτίας όλης αυτής της καθυστέρησης.
Πυκνό δράμα, που σίγουρα δεν θα είναι ό,τι καλύτερο στους εθισμένους στην αστραφτερή χολιγουντιανή κινηματογραφία, το οποίο βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον και διεισδυτικό. Όσοι νοιάζονται για ένα διαφορετικό είδος σινεμά νομίζω ότι δεν πρέπει να το χάσουν.

4 ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΜΗΝΕΣ Ή Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΣΑΝ ΘΡΙΛΕΡ

Το ρουμάνικο φιλμ "4 μήνες, 3 εβδομάδες και 2 μέρες" του Cristian Mungiu ίσως να αποτελέσει την έκπληξη της φετινής σεζόν. Έξω ήδη ισχύει αυτό, αφού πήρε από το πουθενά τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες.
Τι το εξαιρετικό συμβαίνει μ' αυτό; Η ταινία είναι απόλυτα, μα απόλυτα ρεαλιστική, σχεδόν ντοκιμαντερίστικη, στη γνωστή παράδοση του αγγλικού σινεμά (Μάικλ Λι, Κεν Λόουτς κλπ.) ή των αδελφών Νταρντέν. Έχω γράψει μάλιστα σε παλιότερα ποστ ότι δεν είμαι και πολύ φίλος αυτής της παράδοσης. Εδώ όμως αυτή η αφόρητη καθημερινότητα έχει αντιμετωπιστεί σαν θρίλερ, που με κράτησε (αγχωμένο μάλιστα) από την αρχή μέχρι το τέλος. Είναι και η εξιρετική πρωταγωνίστρια, οπότε τα πράγματα βελτιώνονται κι άλλο. Προειδοποιώ όμως ότι ο θεατής μπορεί και να "κόψει τις φλέβες του" μ' όλη αυτή τη μιζέρια και το άγχος που κυριαρχούν.
Στην μίζερη λοιπόν και καταθλιπτική Ρουμανία της δεκαετίας του 80, επί εποχής δηλαδή της δικτατορίας του Τσαουσέσκου, μια κοπέλα προσπαθεί να κάνει έκτρωση, η οποία, όπως και πάμπολλα άλλα πράγματα τη ζοφερή αυτή περίοδο, απαγορεύεται αυστηρά. Η κολλητή φίλη και συγκάτοικός της στην εξ ίσου καταθλιπτική φοιτητική εστία τη βοηθά με κάθε τρόπο, παρανομώντας διαρκώς και ρισκάροντας και κείνη την ελευθερία της (και άλλα πολλά) και επωμίζεται όλο το βάρος της αγχώδους προσπάθειας, αφού η έγκυος δεν είναι σε θέση να κάνει πολλά. Η ταινία διαδραματίζεται ουσιαστικά κατά τη διάρκεια μιας μέρας (και κυρίως της νύχτας), μιας εφιαλτικής μέρας όπου πάρα πολλά θα συμβούν...
Το φιλμ αποτελεί πρώτα πρώτα καταγγελία του συγκεκριμένου καθεστώτος, αλλά και όλων των παρόμοια ανελεύθερων καθεστώτων, που έχουν το εφιαλτικό "προνόμιο" να μετατρέπουν ένα απλό γεγονός σε θέμα ζωής και θανάτου, που μπορεί να τινάξει στον αέρα όλη την υπόλοιπη ζωή όσων εμπλέκονται σ' αυτό. Δείχνει λοιπόν τις επιπτώσεις της καταπίεσης όχι απλά στα πολιτικά πράγματα, αλλά και στην άσχετη μ' αυτά (;) καθημερινότητα. Πέραν αυτού, μπορεί να ειδωθεί και σαν μεταφορά του περάσματος των ηρωίδων από τη "ρομαντική" νεότητα στην αληθινή ζωή, που εδώ μόνο να σε τσακίσει μπορεί. Spoiller. Τι σημασία έχει αν στο τέλος "όλα θα πάνε καλά;" Τα σημάδια που θα αφήσει η μέρα θα μείνουν, φοβάμαι, ανεξίτηλα χαραγμένα στις ζωές τους. Τέλος Spoiler.
Συστήνεται ανεπιφύλακτα, κι ας νοιώσετε στο τέλος σα να έχετε φάει μια γερή γροθιά στο στομάχι.