"ΤΕΤΑΡΤΗ 04.45": ΕΝΑ ΕΞΑΙΡΕΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΝΟΥΑΡ

Ο Αλέξης Αλεξίου είναι σίγουρα ενας από τους πιο ταλαντούχους έλληνες σκηνοθέτες. Η δεύτερη ταινία του "Τετάρτη 04.45" το αποδεικνύει περίτρανα.
Ο μεσήλικας ιδιοκτήτης ενός τζαζ κλαμπ, παθιασμένος ο ίδιος με τη μουσική αυτή, είναι πνιγμένος στα χρέη, ενώ η οικογενειακή του ζωή πάει από το κακό στο χειρότερο. Ένας ρουμάνος τοκογλύφος του δίνει 32 ώρες διορία για να εξοφλήσει το χρέος του, αλλιώς θα του πάρει το μαγαζί. Έτσι ξεκινά ένας αγώνας δρόμου, μια κατάβαση στην κόλαση στην ουσία, που θα καταλήξει σ' ένα απίστευτα αιματηρό φινάλε.
Η πρώτη παρατήρηση είναι ότι ο Αλεξίου "ξέρει να σκηνοθετεί". Και μάλιστα μια ταινίου είδους, νουάρ για την ακρίβεια, από αυτές που πραγματικά σπανίζουν στο ελληνικό σινεμά. Εξαιρετική, σκοτεινή ατμόσφαιρα, νυχτερινά κυρίως πλάνα, άψογοι φωτισμοί και ηθοποιίες (πολύ καλός ο Μάινας), συνθέτουν ένα στιλιζαρισμένο φιλμ, που φαίνεται ότι γνωρίζει καλά το είδος στο οποίο θέλει να ανήκει. Οι επιροές από τον ανατολίτικο κινηματογράφο (Χονγκ Κονγκ και Κορέα κυρίως) είναι εμφανείς. Άλλωστε ο Αλεξίου είναι λάτρης του σινεμά αυτού. Οι ατάκες είναι κοφτές, συχνά περιέχουν χιούμορ, και γενικά οι αναφορές και το όλο ειρωνικό θα λέγαμε κλίμα υπογραμίζεται από το σάουντρακ με παλιά ελληνικά easy listening τραγούδια (Τζένη Βάνου, Κλειώ Δενάρδου κλπ.). Γενικά η αγχωτική ατμόσφαιρα και η σφιχτή πλοκή με κράτησαν από την αρχή ως το τέλος.
Η Αθήνα σπάνια έχει δειχτεί τόσο άσχημη. Με προσεχτική επιλογή των (μπανάλ) χώρων, με έμφαση στην όχι και τόσο γοητευτικη πλευρά της, με περιπλανήσεις σε στριπτηζάδικα, άθλια φαστφουντάδικα, γυμναστήρια κλπ. καταφέρνει να τονίσει το άγχος και την αγωνία του κλασικού loser ήρωα των νουάρ, ο οποίος εδώ συχνά νοσταλγεί την χαμένη νενανική ορμή του και τα κατεστραμένα όνειρα και αναζητά την ελάχιστη ηθική που ακόμα του έχει απομείνει.
Το εμφανέστερο στοιχείο όμως είναι ότι όλα αυτά δεν δίνονται έτσι, ξεκάρφωτα, σε μια απλώς "βρώμικη" Αθήνα. Το βασικό φόντο - και όχι απλώς φόντο, αλλά και κινητήριος μοχλός για τις καταστάσεις - είναι η Ελλάδα της κρίσης. Κρίσης οικονομικής βεβαίως, αλλά και ηθικής, κρίσης αξιών. Οι οθόνες της τηλεόρασης, οι ατάκες, οι αιτίες των όσων συμβαίνουν, όλα παραπέμπουν (τονίζουν μάλλον θα έπρεπε να πω, ίσως και υπερβολικά μερικές φορές) το άγχος και την ασφυξία που επικρατούν στη χώρα, αλλά και την ευθύνη όλων μας για πολλά από τα κακά. Έτσι η νουάρ μυθοπλασία δένεται άρρηκτα με το κοινωνικό στοιχείο.
Να λοιπόν ένα ελληνικο φιλμ που λίγα έχει να ζηλέψει από ξένα αντίστοιχα. Προσωπικά δεν μπορώ παρά να παρακολουθώ με εξαιρετικό ενδιαφέρον την πορεία του Αλεξίου.

ΟΙ ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ ΤΗς "ΙΣΤΟΡΙΑΣ 52"

Το να πω ότι η "Ιστορία 52" (2008) του πρωτοεμφανιζόμενου Αλέξη Αλεξίου είναι η καλύτερη μέχρι σήμερα ελληνική ταινία φανταστικού δεν λέει και πολλά πράγματα για τον απλούστατο λόγο ότι είναι ελάχιστες οι ελληνικές ταινίες φανταστικού. Μάλλον μεγαλύτερη σημασία έχει το ότι τη βρήκα μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία φανταστικού γενικότερα.
Κλειστοφοβική αλλά πολύ καλογυρισμένη, κατάφερε να μη με κουράσει, παρά το ότι διαδραματίζεται ολόκληρη σχεδόν σε ένα κοινό διαμέρισμα. Το επίτευγμα γίνεται ακόμα πιο σημαντικό με δεδομένο ότι η ιστορία που αφηγείται δεν έχει από μόνη της τίποτα συγκλονιστικό, είναι κοινότοπη: Η γνωριμία του ήρωα με μια κοπέλα, η ερωτική τους σχέση, ο χωρισμός τους... ή μήπως δεν έγιναν έτσι ακριβώς τα πράγματα; Κομμάτια της συνηθισμένης αυτής ιστορίας προβάλλονται συνεχώς μπροστά μας, με διαφορετική χρονική σειρά κάθε φορά. Θα νόμιζε κανείς ότι πρόκειται για την τυπική δομή - παζλ ορισμένων ταινιών, που δείχνουν τι ακριβώς συνέβει, απλώς το δείχνουν με "πειραγμένη" χρονική σειρά. Όμως όχι. Πολύ σύντομα αντιλαμβανόμαστε ότι βλέπουμε τα ίδια επεισόδια... αλλά όχι ακριβώς ίδια. Κάθε φορά οι παρόμοιοι διάλογοι και πράξεις επαναλαμβάνονται είτε ελάχιστα είτε ριζικά παραλλαγμένοι. Και βαθμιαία όλα οδεύουν προς έναν εφιάλτη (διαφορετικό κι αυτόν σε κάθε εκδοχή του). Κι επειδή όλα αυτά γίνονται με έξυπνο και δεξιοτεχνικό τρόπο, έπιασα πολύ γρήγορα τον εαυτό μου να προσπαθεί να συγκρατήσει κάθε λέξη, κάθε λεπτομέρεια, κάθε ελάχιστο σημάδι, αντικείμενο, χειρονομία, πασχίζοντας να καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει.
Η κινηματογραφική παιδεία, αλλά και οι γνώση του φανταστικού γενικότερα είναι εμφανείς. Η "Αποστροφή" του Πολάνσκι, ο Λιντς, ο Φίλιπ Ντικ, το "Ρασομόν", είναι μερικά μόνο από τα πολλά στοιχεία που μπορεί να εντοπίσει ο θεατής, καλοχωνεμένα όμως και "συναρμολογημένα" σ' ένα σύνολο που, τελικά, φέρει τη σφραγίδα του δημιουργού του μόνο και όχι των προαναφερθέντων (κι άλλων τόσων πιθανόν). Βρισκόμαστε στο μυαλό ενός παρανοϊκού; Ποια είναι η αλήθεια και ποιες οι φαντασιώσεις; Υπάρχει, τελικά, μια μόνο αλήθεια; Μήπως είναι η μνήμη που παίζει παράξενα παιχνίδια και παραλάσσει κάθε φορά τα πράγματα;
Ίσως να μη βρείτε ποτέ ξεκάθαρες απαντήσεις, σίγουρα όμως θα σκέφτεστε για καιρό όσα είδατε και τι τελικά συνέβει. Αυτή η ικανότητα της ταινίας να σε "στοιχειώνει" και να σε κάνει να τη σκέφτεσαι για πολύ είναι μια από τις βασικές αρετές της. Προειδοποιώ: Δεν είναι ταινία για πολλούς, ίσως να παρακολουθείται κάπως δύσκολα, δεν δίνει σαφείς απαντήσεις και σηκώνει πολλές, πολλές ερμηνείες (ίσως ο κάθε θεατής να έχει τη δική του). Νομίζω όμως ότι αποτελεί μια από τις μεγάλες εκπλήξεις των τελευταίων χρόνων στη χώρα μας και ότι αξίζει τον κόπο να χαθείτε στους λαβύρινθούς της.