ΜΑΣΚΟΦΟΡΟΣ, ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΚΑΙ WANNABE CULT

Ο Larry Charles είναι αυτός που γύρισε τις 3 ταινίες με τον Σάσα Μπάρον Κοέν, αλλά και το "Religulous". Και είναι και σεναριογράφος και παραγωγός. Όπως καταλάβατε, τον αγαπάτε ή τον μισείτε. Πριν απ' αυτά όμως, το 2003 συγκεκριμένα, γύρισε το "Masked and Anonymous", μια εξαιρετικά περίεργη, καθόλου καλή όμως κατά τη γνώμη μου ταινία.
Πιστεύω ότι το φιλμ δημιουργήθηκε μόνο για να γίνει cult (και ίσως το έχει πετύχει, δεν ξέρω). Οι λόγοι είναι πολλοί. Θα μείνω όμως στον βασικό: Πρωταγωνιστής, σεναριογράφος (μαζί με τον σκηνιθετη) και, φυσικά, μουσικός είναι ο Μπομπ Ντίλαν. Αυτό και μόνο θα έφτανε. Υπάρχουν όμως κι άλλα, που θα δούμε μετά.
Σε μια χώρα της Λατινικής Αμερικής που δεν κατονομάζεται, η κάποτε επανάσταση έχει καταντήσει στυγνή δικτατορία υπό την εξουσία ενός γηραιού, ετοιμοθάνατου δικτάτορα. Δύο αμερικάνοι, άντρας και γυναίκα, προσπαθούν να διοργανώσουν μια ροκ συναυλία "υπέρ της επανάστασης", υποστηριζόμενη από το καθεστώς. Ο μοναδικός σταρ όμως που δέχεται να παίξει είναι ο κάποτε μυθικός Jack Fate, ο οποίος έχει εξαφανιστεί από χρόνια από την επικαιρότητα και ίσως είναι πια ξεχασμένος. Τέλος πάντων, μαθαίνουμε ότι ο Fate βρίσκεται στη φυλακή - στην ίδια πάντα χώρα. Βγαίνει από εκεί και παρουσιάζεται για να παίξει, αρχίζοντας μάλιστα πρόβες. Στο μεταξύ ένας αμερικανός δημοσιογράφος καταφθάνει για να καλύψει υποτίθεται τη συναυλία, στην πραγματικότητα όμως για να ανακαλύψει τι κρύβεται πίσω απ' αυτήν. Και διάφορα άλλα.
Το σενάριο είναι ένας αχταρμάς, τα σκοτεινά σημεία πολλά, η ροή ανύπαρκτη, οι αυθαιρεσίες πολλές και, σα να μην έφταναν όλα, ο Ντίλαν σε τακτά διαστήματα απαγγέλει μονόλογους γεμάτους, υποτίθεται, σοφία (ή μήπως αμπελοφιλοσοφία;) Με λίγα λόγια βαρέθηκα αρκετά βλέποντας το φιλμ και ούτε και κατάλαβα πολύ καλά πού το πήγαινε. Αν ψάχνετε λοιπόν για καλή ταινία, κατά τη γνώμη μου ξεχάστε το.
Είπα όμως ότι πρόκειται για cult. Είναι βεβαίως η πρωταγωνιστική παρουσια του Ντίλαν. Κι όχι μόνο. Στο σάουντρακ ακούγονται πολλά γνωστά κομμάτια του μεγάλου τραγουδοποιού σε άγνωστες και συχνά απίθανες εκτελέσεις από άλλους, ενώ άλλα τόσα κομμάτια του παίζονται live από τον ίδιο και μία μπάντα (στις πρόβες για τη συναυλία υποτίθεται). Έτσι το φιλμ είναι πλημμυρισμένο από ντιλανική μουσική. Με λίγα λόγια, αν είστε φαν του Ντίλαν, δεν το χάνετε με τίποτα, για καθαρά μουσικούς και όχι  - επαναλαμβάνω - κινηματογραφικούς λόγους. Υπάρχει όμως και άλλο: Το απίστευτο πραγματικά καστ, που αποτελεί άλλον ένα λόγο να δει κανείς την κακή αυτή ταινία. Ίσως να μην έχω συναντήσει ποτέ τόσους γνωστούς ηθοποιούς μαζεμένους, άλλους σε πρωταγωνιστικούς, άλλους σε μικρούς ρόλους. Πάτρε ανάσα και πάμε (εκτος του Ντίλαν φυσικά): Τζον Γκούντμαν, Τζέσικα Λανγκ, Πενέλοπε Κρουζ, Τζεφ Μπρίτζες, Άντζελα Μπάσετ, Μπρους Ντερν, Εντ Χάρις, Μίκι Ρουρκ, Βαλ Κίλμερ, Τζοβάνι Ρίμπιζι, Κρίστιαν Σλέιτερ, Φρεντ Γουάρντ. Είπατε τίποτα; Πάντως αν αποφασίσετε να το δείτε κάντε το με δική σας ευθύνη...

Ο ΜΠΑΡΟΝ ΚΟΕΝ ΤΑ ΒΑΖΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Νομίζω ότι από την αρχή πρέπει να ξεκαθαρίσω την άποψή μου για τον, αν μη τι άλλο, μοναδικό στο είδος του Σάσα Μπάρον Κοέν: Θαυμάζω την απίστευτη τόλμη του, το ότι δεν κολώνει μπροστά σε τίποτα, ισοπεδώνει κάθε έννοια πολιτικής ορθότητας, καθωσπρεπισμού, "ιερών και οσίων", ταμπού. Ναι, για ορισμένα τουλάχιστον απ' αυτά που κάνει χρειάζεται ιδιαίτερη τόλμη. Από την άλλη, το χιούμορ του είναι τόσο χοντρό, αηδιαστικό ακόμα σε κάποια σημεία του, τόσο "κάφρικο", που, πολύ απλά, δεν μπορώ να γελάσω ιδιαίτερα. Δεν μου πάει αυτό το είδος.
Βεβαίως θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι με δεδομένη την απιστευτη ασέβεια του Κοέν, με το ότι δεν αφήνει τίποτα όρθιο, μόνο αυτό το είδος χιούμορ θα ταίριαζε, αυτό το βρώμικο, χοντρό είδος, που ίσως έχει σκοπό κι αυτό να ενοχλήσει, όπως ενοχλούν πολλούς όλα αυτά που καταγγέλει. Σε έναν οδοστρωτήρα που παρασέρνει τα πάντα, χρειάζεται εξ ίσου άκομψο χιούμορ. Δεν ξέρω. Διαλέγετε και παίρνετε. Το γεγονός πάντως παραμένει ότι μάλλον λίγο γελάω με τις ταινίες του.
Αφορμή για τα παραπάνω είναι βέβαια ο "Δικτάτορας" του 2012, η τρίτη του ταινία, που γύρισε ο μόνιμος συνεργάτης του Larry Charles. Είναι η πρώτη του που δεν ακολουθεί τη φόρμα του ψευδοντοκιμαντέρ, αλλά έχει "κανονική" πλοκή. Ο στόχος εδώ είναι η πολιτική. Ο Κοέν μεταμορφώνεται σε έναν ειδεχθή και αιμοσταγή δικτάτορα μιας φανταστικής, αραβόφωνης μάλλον χώρας της βόρειας Αφρικής, που όταν πηγαίνει στη Νέα Υόρκη για να μιλήσει στον ΟΗΕ πέφτει θύμα συνωμοσίας, χάνει τη ταυτότητά του και πασχίζει να ζήσει εκεί άγνωστος μεταξύ αγνώστων, προσπαθώντας πάντοτε να υποστηρίξει τα καλά της δικτατορίας απέναντι στη δημοκρατία(!).
Για μια ακόμα φορά ο Κοέν δεν χαρίζεται σε κανέναν. Εμπνέεται μάλλον από τη λεγόμενη "αραβική άνοιξη" και τα αλυσσιδωτά γεγονότα που συνέβησαν σε αραβικές χώρες με δικτατορία, πλην όμως βάζει στο στόχαστρό του τα πάντα: Τις ίδιες τις δικτατορίες φυσικά, αλλά και τη δυτική δημοκρατία με την υποκρισία και την διαφθορά της, τις ΗΠΑ (καταπληκτικός ο λόγος που περιγράφει το τι συμβαίνει σε δικτατορικά καθεστώτα, μιλώντας όμως για τις σύγχρονες ΗΠΑ), τους κινέζους, τους πολιτικοποιημένους ακτιβιστές και την "τυφλότητά" τους κάποιες φορές, τον φεμινισμό, τον ρατσισμό κι ό,τι άλλο μπορείτε να φανταστείτε. Ωστόσο στο τέλος δεν μπόρεσα να μην ενοχληθώ και λίγο: Μήπως όλα αυτά μας κάνουν ακόμα και να συμπαθήσουμε κάπως το κάθαρμα που ενσαρκώνει, αφού όλα τελικά πάνε "μέλι-γάλα" (με μια διφορούμενη μορφή της έκφρασης αυτής);
Το τι συμβαίνει τώρα στο φιλμ, με το μάλλον προσχηματικό σενάριο, που απλά τονίζει το βρώμικο χιούμορ, δεν περιγράφεται. Μόνο αν το δείτε θα το πιστέψετε. Πηγαίνετε λοιπόν με δικό σας ρίσκο, προετοιμασμένοι να μη σοκαριστείτε με όσα θα δείτε - από άποψη χοντράδας και ηθελημένης κακογουστιάς εννοώ. Πάντως, επαναλαμβάνω, προσωπικά δεν μπορώ να γελάσω και πολύ με αυτό το είδος χιούμορ.

Ο ΞΕΚΑΡΔΙΣΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΞΟΡΓΙΣΤΙΚΟΣ BRUNO

Εδώ είναι που σηκώνω τα χέρια ψηλά. Διότι τι άλλο να κάνεις, αν βγαίνοντας από μια ταινία νοιώθεις ταυτόχρονα ευχαρίστηση και απώθηση; Ο λόγος φυσικά για το Bruno του Larry Charles (δε ξέρω αν το προσέξατε, αλλά είναι ο ίδιος που έκανε και το Borat και το Religoulous) με τον απίστευτο Sacha Baron Cohen βέβαια, που αυτή τη φορά ενσαρκώνει την περσόνα ενός gay (στην υπέρτατη δυνατή μορφή του) αυστριακού παρουσιαστή σόου, που μετά τον εξοστρακισμό του από την πατρίδα του πάει στην Αμερική με μοναδικό στόχο - τι άλλο; - να γίνει διάσημος με κάθε κόστος. Ακολουθούν αμίμητες φάσεις, που πραγματικά δεν πιστεύεις ότι τις βλέπεις στην οθόνη ενός mainstream κινηματογράφου, που γίνονται ακόμα εντονότερες αφού το φιλμ έχει τη μορφή (όπως και στο Borat) ψευδοντοκιμαντέρ.
Πρόκειται σαφέστατα για κωμωδία κακού γούστου. Ο Cohen κάνει απίστευτες χοντράδες (πότε έχετε δει σε mainstream, ξαναλέω, ταινία να κουνά κάποιος επί ώρα το πουλί του σε γκρο πλαν;) και αρνείται πεισματικά να τηρήσει οποιαδήποτε κινηματογραφική σύμβαση. Μα τότε γιατί τελικά εκτιμάμε αυτή την ταινία; Γιατί ο "Bruno" δεν αφήνει πραγματικά τίποτα όρθιο. Γιατί σατιρίζει ανελέητα τους πάντες και τα πάντα και μάλιστα αυτά που είναι "ιερά και όσια" για τους αμερικάνους (και όχι μόνο φυσικά). Γιατί δείχνει όσο κανένας άλλος και με τον πιο άμεσο (και χοντρό και χυδαίο μπορείτε αν θέλετε να προσθέσετε) τρόπο την απύθμενη ηλιθιότητα, κενότητα και υπό το μηδέν πολιτική συνείδηση της σόου μπίζνες, του κόσμου της μόδας, της τηλεόρασης και των σόου. Γιατί καυτηριάζει όσο κανείς άλλος τη μανία τού να γίνεις ντε και καλά διάσημος (έστω και πατώντας επί πτωμάτων), τον ρατσισμό (και άσπρο και μαύρο), τη θρησκεία και τους διάφορους χριστιανοειδείς σύγχρονους απατεώνες, τον φαλλοκρατισμό και το αντριλίκι (σε φασιστοειδείς μάλιστα εκδοχές τους όπως ο στρατός, οι κυνηγοί, το κατς κλπ.), αλλά, ταυτόχρονα, και την gay υπερβολή ή "μόδα", και την gay κακογουστιά. Και, βέβαια, την συχνή κενότητα των σταρς (που δεν διστάζει πολλούς απ' αυτούς να τους λέει με τα ονόματά τους κάνοντας χοντρά σχόλια) και την σύγχρονη φιλανθρωπική μόδα, όπου ο καθένας "υιοθετεί" μια χώρα, μια ασθένεια, ένα υπό εξαφάνιση ζώο, ένα παιδάκι και τα προστατεύει. Και πολλά, πολλά άλλα.
Αυτοί οι απόλυτα θετικοί (για μένα τουλάχιστον) στόχοι είναι που ανεβάζουν την εκτίμησή μου στο φαινόμενο Cohen. Οι πιθανές αντιρρήσεις βρίσκονται στον τρόπο που το κάνει. Είναι σα να πολεμά τους "κακούς" με τους πλέον χοντρούς, χυδαίους, κακόγουστους τρόπους. Αλλά, ό,τι κι αν κάνει, δεν μπορώ παρά να του βγάλω το καπέλο αν μη τι άλλο για την απίστευτη τόλμη του.
Είπαμε: Ο Cohen είναι μια κατηγορία από μόνος του. Δεν μοιάζει με κανέναν άλλο κωμικό και κάνει πράγματα που ουδείς άλλος τόλμησε στο σινεμά. Και δεν κολώνει μπροστά σε τίποτα. Ή τον αγαπάτε ή τον μισείτε και νοιώθετε βαθύτατα προσβεβλημένοι γι' αυτό που είδατε ή, ακόμα συχνότερα, και τα δύο μαζί.

ΓΕΛΟΙΟ ΣΑΝ... ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Το Religulous (Πίστευε και γέλα, 2008) του Larry Charles (αυτός που γύρισε και τον Borat) είναι ένα ντοκιμαντέρ όντως τολμηρό για τα αμερικάνικα δεδομένα. Βασίζεται στον κωμικό Bill Maher που, ρητά δηλώνοντας ότι είναι ενάντια σε κάθε θρησκεία, περιφέρεται ως άλλος Michael Moore, γελοιοποιώντας κάθε θρησκευτική πίστη που συναντά στο διάβα του και στηλιτεύοντας την μισαλλοδοξία και την έλλειψη ανεκτικότητας που διακρίνει πολλές απ' αυτές. Από την ανελέητη σάτιρά του δεν ξεφεύγουν χριστιανοί διαφόρων αποχρώσεων, εβραίοι, μουσουλμάνοι, σαϊεντολόγοι και άλλα παράξενα. Πολλές φορές τα αποτελέσματα είναι διασκεδαστικά. Συνολικά όμως βρίσκω την όλη προσπάθεια επιδερμική, που επικεντρώνει σε διάφορους γραφικούς τύπους, απ' αυτούς που βρίθουν στην Αμερική (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι και συχνά επικίνδυνοι - άλλωστε μερικοί απ' αυτούς έχουν βγάλει εκατομμύρια), που βέβαια είναι πολύ εύκολο να τους αντιμετωπίσεις και να τους γελοιοποιήσεις. "Σπάει" μάλιστα τις συνεντεύξεις του παραθέτοντας γρήγορα μονταρισμένα αποσπάσματα από χαζά θρησκευτικά φιλμ και άλλες αστείες εικόνες, κάνοντας έτσι χιουμοριστικά "σχόλια", δίχως να παραλείψει να δείξει και κάμποσες περιπτώσεις πασιφανούς θρησκευτικής εμπορευματοποίησης, που πραγματικά σε προβληματίζουν για το IQ των πιστών...
Γενικά δεν βρίσκω κακή την προσπάθεια ή την πρόθεση - σε γενικές γραμμές μάλιστα συμφωνώ με τον Μάερ, καθώς και εγώ προσωπικά δεν είμαι πολύ - πολύ των θρησκειών (των όποιων θρησκειών). Διαφωνώ όμως με τον τρόπο που είναι δοσμένο όλο αυτό. Θεωρώ γενικότερα ότι δεν είναι μόνο το τι θα πεις, αλλά και το πώς θα το πεις. Και νομίζω ότι ο τρόπος των Charles / Maher αν μη τι άλλο είναι έντονα λαϊκίστικος και εξυπνακίστικος, το επίπεδο προσέγγισης παιδαριώδες (οποιοσδήποτε μπει στον κόπο να διαβάσει την Αγία Γραφή θα βρει σε χρόνο dt ένα σωρό αντιφάσεις και θα διαπιστώσει την τεράστια διαφορά του θεού της Παλαιάς απ' αυτόν της Καινής Διαθήκης - πρόκειται ουσιαστικά για δύο διαφορετικές θρησκείες και κοσμοθεωρίες), ενώ ο Μάερ μου έγινε αρκετά αντιπαθής διακόπτοντας συνεχώς τους "αντιπάλους" του και πετώντας εξυπνάδες, οι οποίες μάλιστα πολύ συχνά δεν χρειάζονταν καν αφού η βλακεία των όσων έλεγαν οι τελευταίοι ήταν τόσο εξώφθαλμη, που δεν επιδεχόταν σχολίων. Και το πράγμα ολοκληρώθηκε ακόμα χειρότερα με το λογίδριο που έβγαλε "από καθέδρας" στο τέλος εναντίον των θρησκειών γενικά, γινόμενος έτσι το ίδιο διδακτικός και ξώπετσος μ' αυτούς ακριβώς που πολεμά.
Να λοιπόν - το έχω ξαναγράψει παλιότερα - που το να συμφωνείς ιδεολογικά με το όλο σκεπτικό δεν είναι καθόλου αρκετό για να συμπαθήσεις το συνολικό αποτέλεσμα. Μένουν μόνο μερικές διασκεδαστικές φάσεις. Ωστόσο, ξαναλέω, ίσως το όλο εγχείρημα να είναι χρήσιμο για την "βαθειά Αμερική" και τη μαυρίλα που κρύβεται στα σπλάχνα της.

Ο ΑΗΔΗΣ BORAT ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΡΘΟΤΗΤΑΣ

Η ταινία "Borat: Cultural Learnings of America for Make Benefit Glorious Nation of Kazakhstan" (ναι, όλο αυτό) του Larry Charles είναι κάτι που δεν σου επιτρέπει να εκφέρεις γνώμη έτσι εύκολα. Χοντρό χιούμορ, δυναμίτης στα θεμέλια κάθε έννοιας πολιτικής ορθότητας, φόρμα ψευδοντοκιμαντέρ, αρκετές ξεκαρδιστικές σκηνές κι άλλες τόσες τόσο, μα τόσο, χοντρές, που φτάνουν στα όρια της αηδίας, σάτιρα των αμερικάνων (κυρίως) που σπάει κόκκαλα και, γενικά, ένα συνοθύλευμα από έξυπνα και καθόλου έξυπνα στοιχεία, που στο τέλος με άφησε να ξύνω αμήχανα το κεφάλι δίχως να μπορώ να αποφασίσω αν μου άρεσε ή όχι.
Ο Sacha Baron Cohen, γνωστός και ως Ali G, κωμικός εβραϊκής προφανώς καταγωγής, ντύνεται την περσόνα του εκ Καζακστάν τηλεδημοσιογράφου Borat, που πάει στις ΗΠΑ "για να μάθει στους άξεστους συμπατριώτες του τον προχωρημένο αμερικάνικο τρόπο ζωής"... κι ό,τι ακολουθεί είναι απερίγραπτο. Φυσικά, πέραν της χοντρότητας του χιούμορ, οι βασικές ενστάσεις περιστρέφονται γύρω από τον ρατσισμό της ταινίας, ο οποίος είναι προφανής και δηλωμένος. Το θέμα είναι ότι ο ρατσισμός αυτός μοιράζεται εξ ίσου (ή μάλλον πέφτει εξ ίσου πάνω σε) αμερικανούς, καζαχστανιανούς (ή όπως τέλος πάντων λέγονται), εβραίους, ουζμπέκους, γυναίκες (!) και ίσως και να ξέχασα μερικούς. Ίσως τώρα να μη μπορεί να θεωρηθεί ρατσισμός η στάση προς τους αμερικάνους, αφού ο Borat επιλέγει πολύ συγκεκριμένα ηλίθια-έως-και-φασιστικά target group (φανατικούς ευαγγελιστές, δάσκαλους του σαβουάρ βιβρ, μισογύνηδες μπεκρήδες νεαρούς, νότιους που συχνάζουν στα ροντέο και τραγουδούν τον εθνικό ύμνο και άλλα τετοια ωραία) - αν και η υστερία προς την τρομοκρατία μοιάζει να είναι πανταχού παρούσα. Ίσως και να μην μπορεί να θεωρηθεί ρατσιστική ούτε και η στάση του προς τους εβραίους, αφού ο αντισημιτισμός παρουσιάζεται ως ιδεολογία ενός εξ ορισμού μαλάκα και ρατσιστή, όπως είναι η προσωπικότητα του Borat. Αλλά το καημένο, άσχετο Καζαχστάν τι έφταιγε (το οποίο, άνευ κανενός λόγου - ή μάλλον για λόγους πλάκας - γίνεται ρεντίκωλο με κάθε πιθανό τρόπο από την αρχή ως το τέλος);
Δεν ξέρω επίσης αν οι σκηνές με τους δεκάδες αμερικάνους τους οποίους ξεμπροστιάζει είναι όντως αυθεντικές ή στημένες. Αν ισχύει το πρώτο, κερδίζει πόντους λόγω τόλμης και κατάδειξης της απύθμενης ηλιθιότητας και ρατσισμού μεγάλου μέρους της αμερικάνικης κοινωνίας.
Σίγουρα θα γελάσετε σε κάποια σημεία, πιθανότατα θα ενοχληθείτε σε άλλα. Αν το δείτε πάντως, δείτε το από περιέργεια ως προς το πού μπορεί να φτάσει ο Borat και, εν πάσει περιπτώσει, ως ένα φιλμικό αξιοπερίεργο.