ΟΙ ΚΥΔΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Ο Antonio Lopez Garcia, γεννημένος το 1936, είναι ένας από τους γνωστότερους σύγχρονους ισπανούς ζωγράφους. Ρεαλιστής, αλλά και με ιδιαίτερη ευαισθησία ταυτόχρονα, εμπνέεται από όσα βλέπει γύρω του, από το άμεσο, καθημερινό του περιβάλλον. Έτσι κάποια στιγμή αποφασίζει να ζωγραφίσει τη γεμάτη καρπούς κυδωνιά της μικρής αυλής του εργαστηρίου του. Ο Víctor Erice κινηματογραφεί επί σχεδόν ένα χρόνο την προσπάθειά του και έτσι, το 1992, μας δίνει τον "Ήλιο της Κυδωνιάς" (El sol del membrillo).
Πρόκειται για ένα παράξενο ντοκιμαντέρ. Δεν βλέπουμε τις τεχνικές του ζωγράφου ούτε διάφορα έργα του ή τη σταδιακή ολοκλήρωση ενός έργου. Εδώ έχουμε μια καταγραφή της καθημερινότητάς του στο εργαστήριο, των συναντήσεών του και των συζητήσεων με φίλους, με τους οποίους μοιράζεται αναμνήσεις από τα χρόνια της Σχολής (συχνά με χιούμορ), της αγωνίας του για το έργο που φαίνεται ότι δεν θα προλάβει να τελειώσει καθώς το φως μεταβάλλεται διαρκώς, ο χειμώνας μπαίνει, το δέντρο ξεραίνεται, οι καρποί πέφτουν και γενικά η εικόνα που παρουσιάζει το θέμα της δουλειάς του αλλάζει καθημερινά. Αυτό που κυριαρχεί είναι τόσο η αγωνία της δημιουργίας, όσο και η ανθρώπινη ζεστασιά και η ομορφιά των μικρών, καθημερινών πραγμάτων ή της, σχεδόν τελετουργικής, καθημερινής ρουτίνας.
Έτσι ο θεατής έχει την ευκαιρία να στοχαστεί πάνω σε διάφορα θέματα: Η αγωνία της καλλιτεχνικής δημιουργίας και ο αγώνας για τη σύλληψη της αλήθειας αυτού που βλέπουμε, το αμείλικτο του χρόνου, που δεν νοιάζεται για τις δικές μας αγωνίες, οι διαρκείς αλλαγές της φύσης, που εδώ αντιλαμβανόμαστε πόσο ζωντανή και αεικίνητη είναι ακόμα και σε έναν τόσο περιορισμένο χώρο, η διαρκής πορεία των πάντων προς τη φθορά... Συγχρόνως ενδιαφέρον έχει και η αντιπαράθεση της ζωγραφικής ως στατικής τέχνης που πασχίζει να αποτυπώσει τη στιγμή, με το σινεμά, πολύ περισσότερο δυναμικό, που είναι σε θέση να καταγράψει ολόκληρη μια διαδικασία.
Ενδιαφέρον, αλλά και δύσκολο, φιλοσοφικό ντοκιμαντέρ, που, ενώ με γοήτευε στην παρακολούθησή του, συγχρόνως με κούραζε με τους αργούς ρυθμούς και την πολύ μεγάλη (133 λεπτά) διάρκειά του. Σίγουρα δεν απευθύνεται σε πολλούς και, εκτός της τροφής για σκέψη που προσφέρει, απαιτεί και την ύπαρξη ενδιαφέροντος για τη ζωγραφική και την τέχνη και την αγωνία της γενικότερα.

ΤΟ ΜΕΛΙΣΣΙ ΚΑΙ Ο ΦΡΑΝΚΕΝΣΤΑΪΝ

Ο ισπανός Victor Erice έχει γυρίσει ελάχιστες (νομίζω μόλις 2 ή τρεις)μεγάλου μήκους ταινίες στην καριέρα του. Το αριστούργημά του είναι σίγουρα το "El espíritu de la colmena" (Το πνεύμα του μελισιού) του 1973.
Ήρωες είναι δύο μικρά κοριτσάκια, αδελφές, που ζουν σ' ένα ισπανικό χωριό στα 1940. Οι σχέση των γονιών τους είναι "κουρασμένη", η ύπαιθρος γύρω από το χωριό γυμνή και αυστηρή, όπως και η αρχιτεκτονική και η εν γένει ατμόσφαιρά του. Η ζωή των κοριτσιών - και ιδιαίτερα της ευφάνταστης μικρής Άννας - θα αλλάξει όταν περιοδεύων κινηματογράφος θα προβάλλει στο χωριό το κλασικό "Φρανκενστάιν" του James Whale της δεκαετίας του 30. Και η ταραγμένη της φαντασία θα πάρει φωτιά όταν θα συναντήσει ένα φυγάδα αντάρτη (ο ισπανικός εμφύλιος μόλις έχει τελειώσει) που κρύβεται τραυματισμένος σε έναν ερημικό αχυρώνα.
Σπάνια ο κινηματογράφος έχει πιάσει τόσο καλά το θέμα της παιδικής ηλικίας. Και το πιάνει απ' όλες τις μερικές φορές αλληλοσυγκρουόμενες πλευρές του: Φαντασία που οργιάζει, παιχνίδι, ξενοιασιά και ταυτόχρονα δυσάρεστη μερικές φορές κοινωνικοποίηση μέσω οικογένειας και σχολείου και, προπάντων, φόβοι που στοιχειώνουν το παιδί και μερικές φορές μεταμορφώνουν την καθημερινότητα σε μια σειρά από μικρά τρομακτικά συμβάντα. Ανάμεσα στο παιχνίδι, τη φαντασία και τους φόβους της παιδικής ηλικίας κινείται και η ταινία. Η οποία, σημειωτέον, έχει ερμηνευτεί από μερικούς και σαν μια αλληγορία πάνω στην Ισπανία, τον εμφύλιο και τη μακρόχρονη δικτατορία που ακολούθησε.
Όμορφες λιτές, δωρικές και στέρεες εικόνες, κινηματογραφοφιλία (ο Φρανκενστάιν παίζει εδώ καθοριστικό ρόλο), με τη χαρά και τον φόβο να εναλλάσονται, πλην όμως να κυριαρχεί διαρκώς ένα μονίμως ανησυχητικό, "υπόγειο" πνεύμα, όπως ακριβώς ήταν το κλίμα στην Ισπανία την εποχή αυτή. Ακόμα και τα παιχνίδια των δυο αδελφών φλερτάρουν συχνά με το μακάβριο, όπως η μίμηση θανάτου από τη μεγαλύτερη.
Στην ουσία λίγα πράγματα συμβαίνουν πραγματικά στο φιλμ. Είναι όμως το γενικό ανησυχητικό κλίμα, η ατμόσφαιρα, η καταγραφή της δύσκολης παιδικής ηλικίας με τους φόβους της και το παιχνίδι ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό που την κάνουν τόσο ενδιαφέρουσα. Κρίμα που ο Erice δεν είχε ποτέ μια ομαλή σκηνοθετική καριέρα.