Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΕΝΟΣ "ΠΙΑΝΙΣΤΑ"

Το 2002 ο Roman Polanski γυρίζει μια από τις πλέον δυνατές ταινίες όλων των εποχών με θέμα το εφιαλτικό Ολοκαύτωμα,  τον "Πιανίστα". Ταυτόχρονα, μας συστήνει τον Άντριεν Μπρόντι, που καθηλώνει με την ηθοποιία του.
Το φιλμ αποτελεί το χρονικό του αγώνα για επιβίωση μεταξύ 1939-1945 ενός πολωνοεβραίου εξαιρετικού πιανίστα, κάτω από συνθήκες που καθημερινά χειροτερεύουν : Διωγμοί, διαρκές κυνηγητό, πείνα και δίψα, τα πάντα είναι εναντίον του. Ο ήρωας διαρκώς κρύβεται σα ζώο και φτάνει στα έσχατα όρια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η ταινία βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Μπορείτε να βρείτε ακόμα και ηχογραφήσεις του πραγματικού πιανίστα Σπίλμαν στο διαδίκτυο.
Το φιλμ επικεντρώνεται βέβαια στο ένστικτο (και τη δύναμη που το συνοδεύει) του ανθρώπου - ακόμα και ενός εκλεπτυσμένου και άμαθου - για επιβίωση. Αυτό είναι το γενικό πνεύμα. Πέραν αυτού όμως το βάρος προφανώς πέφτει στο θέμα της ναζιστικής κτηνωδίας, της απόλυτης φρίκης της γενοκτονίας των εβραίων και άμεσα εγείρει το ερώτημα: Πώς μπορεί ο άνθρωπος να φτάσει σε τέτοιο βαθμό κτηνωδίας; Για τι είναι ικανό τελικά το "κυρίαρχο είδος του πλανήτη"; Το έχω ξαναπεί: Το Ολοκαύτωμε είναι το μεγαλύτερο μαζικό έγκλημα του 20ού αιώνα. Όχι μόνο για τα εκατομμύρια των θυμάτων, όχι μόνο για την εν ψυχρώ, προγραμματισμένη και ιδεολογικά στηριγμένη "επιχείρηση", αλλά και επειδή η φρίκη πραγματοποιήθηκε από ένα έθνος που θεωρείται από τα πλέον "πολιτισμένα" της ανθρωπότητας. Νομίζω ότι το σημαντικότερο σ' αυτή τη φράση είναι τα εισαγωγικά στη λέξη πολιτισμένα.
Τέλος πάντων, η ταινία μπορεί να παγώνει τον θεατή με τα όσα βλέπει, αλλά ταυτόχρονα τον κρατά απόλυτα, πράγμα στο οποίο συμβάλλει πολύ ο πρωταγωνιστής. Είπαμε: Το θεωρώ από τις πιο σημαντικές ταινίες για το Ολοκαύτωμα και αξίζει να το δουν όλοι, τώρα ιδιαίτερα που τα κτήνη σηκώνουν και πάλι κεφάλι.

"ΚΑΤΗΓΟΡΩ!": ΠΟΛΑΝΣΚΙ ΚΑΙ ΝΤΡΕΊΦΟΥΣ

Το 2019, στα 86 του ήδη, ο Roman Polanski καταφέρνει να γυρίσει μια στιβαρή ταινία πάνω σε μια πολύκροτη ιστορία: Το "Κατηγορώ...!" αναφέρεται βεβαίως στην περιβόητη υπόθεση Ντρέιφους, που ταλάνισε τη Γαλλία το 1894 και έφτασε σε σημείο να ρίξει την τότε κυβέρνηση. Μέχρι σήμερα η υπόθεση παραμένει το διασημότερο ίσως σκάνδαλο όλων των εποχών.
Πολύ σύντομα τα γεγονότα: Όταν οι γάλλοι αντιλαμβάνονται ότι ανάμεσα στους ανώτερους  αξιωματικούς υπάρχει ένας προδότης που δουλεύει για τους γερμανούς κατηγορούν για εσχάτη προδοσία, ως εξιλαστήριο θύμα, τον γαλλοεβραίο Ντρέιφους, ο οποίος είναι εμφανώς αθώος. Τον καθαιρούν ταπεινωτικά και τον καταδικάζουν σε ισόβια εξορία στο φριχτό Νησί του Διαβόλου, χαμένο κάπου στη μέση του ωκεανού. Όταν ένας απ' αυτούς που συνετέλεσαν στην καταδίκη, ο συνταγματάρχης Πικάρ, διορίζεται αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών, αντιλαμβάνεται σύντομα την αφόρητη αδικία και προσπαθεί με κάθε μέσο να αποκαταστήσει την τιμή του καταδίκου και να πετύχει νέα δίκη. Προσκρούει όμως σε ένα αμείλικτο στρατιωτικό κατεστημένο και σε ένα τοίχος υποκρισίας, μισσαλοδοξίας και χειραγώγησης της κοινής γνώμης.
Ο Πολάνσκι θεωρεί ότι η διάσημη αυτή υπόθεση έχει πολλές ομοιότητες με τη δική του ιστορία (αρνείται ότι είναι ένοχος για αποπλάνηση ανηλίκου πριν σχεδόν 50 χρόνια, κατηγορία που του στοίχισε την υποχρεωτική μετανάστευσή του από τις ΗΠΑ, όπου ζούσε). Ανεξάρτητα απ' αυτό όμως, χειρίζεται με δυνατό τρόπο την ταινία, δημιουργεί σασπένς καθώς ολόκληρο το φιλμ δομείται πάνω στην έρευνα του Πικάρ και τα στοιχεία που αποκαλύπτονται σταδιακά και, κυρίως, καυτηριάζει άγρια την ανάλγητη στρατιωτική ηγεσία, αλλά και την υποκρισία, τη μισσαλοδοξία, το ρατσισμό, τον εθνικισμό, την κατάχρηση εξουσίας και την πολλάκις δηλωμένη ανερυθρίαστα άποψη ότι "δεν μας ενδιαφέρει η αλήθεια. Ο στόχος είναι να μη θιγούν κάποια κατεστημένα και η εμπιστοσύνη του λαού στο στρατό" (!) Θίγεται επίσης και η σχέση προσωπικού στοιχείου και κοινωνικών περιορισμών κ.ά. που σίγουρα θα ανακαλύψετε. Έτσι το φιλμ είναι δυνατό και (δυστυχώς) επίκαιρο σε μια εποχή που αναζωπυρώνονται φαινόμενα σαν αυτά που προκάλεσαν τέτοια κατάφωρα πλήγματα σε κάθε έννοια δικαιοσύνης. Πολύ ενδιαφέρουσα επίσης η σχέση εξουσίας και αλήθειας, όπως αυτή αποτυπώνεται στην τελευταία σκηνή, στη συνάντηση των αποκατεστημένων πλέον Πικάρ και Ντρέιφους. Μόνο που τώρα ο πρώτος βρίσκεται πλέον στην εξουσία και η ματιά του στα πράγματα είναι κάπως διαφορετική...
ΥΓ: Η χειραγώγησης της κοινής γνώμης από τον πανίσχυρο τότε τύπο είναι άλλο χαρακτηριστικό θέμα. Σήμερα το φαινόμενο ισχύει απόλυτα, απλώς γίνεται από άλλα μέσα (τηλεόραση) λόγω παρακμής του τύπου.

ΜΙΑ ΑΣΤΕΙΑ "ΝΥΧΤΑ ΒΡΙΚΟΛΑΚΩΝ"

Το 1967 είναι η χρονιά που ο Roman Polanski γυρίζει μια από τις λίγες κωμωδίες του, το "The Fearless Vampire Killers" (Η Νύχτα των Βρικολάκων" στην Ελλάδα). Είναι μία από τις πρώτες φορές που το θέμα των βαμπίρ αντιμετωπίζεται από κωμική σκοπιά.
Ο καθηγητής Αμπρόνσιους, που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην επιβεβαίωση της ύπαρξης βρικολάκων, φτάνει επιτέλους στην Τρανσιλβανία και συγκεκριμένα σε ένα χωριό που ζει με τον διαρκή φόβο τους, αφού όχι πολύ μακριά από εκεί βρίσκεται ο κλασικός πύργος - κατοικία του μυστηριώδους και φοβερού κόμη Κρόλοκ. Μαζί του έχει τον δειλό βοηθό του (που ερμηνεύει ο ίδιος ο Πολάνσκι), ο οποίος αντί να είναι δοσμένος στο κυνήγι βρικολάκων ερωτεύεται την όμορφη κόρη του πανδοχέα του χωριού - την Σάρον Τέιτ, σε έναν από τους λίγους ρόλους της πριν τη δολοφονία της από τον Μάνσον. Όταν η τελευταία απάγεται από τον κόμη, οι διώκτες του θα πάνε στον εφιαλτικο πύργο και η δράση θα αρχίσει.
Ο Πολάνσκι χρησιμοποιεί τους ηθοποιούς με καρικατουρίστικο τρόπο (κυρίως τον γηραιό καθηγητή και τον πανδοχέα) και το όλο πράγμα αποπνέει μια αίσθηση γκροτέσκο - αν και όχι υπερβολικά. Το χιούμορ είναι δεδομένο. Υπάρχουν κλασικές σκηνές (ο χορός στη μεγάλη αίθουσα με τον καθρέφτη δίχως καμιά αντανάκλαση των χορευτών, ο εβραίος βρικόλακας, ο γκέι βρικόλακας - γιος του κόμη κλπ.). Η ανατροπή του κλασικού μύθου του Δράκουλα (στον οποίο φυσικά παραπέμπει ο Κρόλοκ δίχως να αναφέρεται) του Μπραμ Στόουκερ είναι επίσης δεδομένη και το χιούμορ ευπρόσδεκτο.
Πρόκειται για ταινία που παλιά μου άρεσε πολύ. Ωστόσο, όταν την  ξαναείδα πρόσφατα, θεώρησα ότι μάλλον έχει γεράσει. Ο ρυθμός μου φάνηκε κάπως χαλαρός, τα αστεία όχι και τόσο αστεία, η δράση αργεί να ξεκινήσει κλπ. Ίσως εδώ βρισκόμαστε μπροστά σε παράδειγμα ταινίας που έχει μυθοποιηθεί - και που σίγουρα έκανε εντύπωση στην εποχή της - ή που μπορεί να αρέσει σε πολύ νέους θεατές - η γοητεία της οποίας με την πάροδο του χρόνου "ξεθώριασε". Ίσως, λέω, αφού το φιλμ εξακολουθεί να έχει φανατικούς θαυμαστές. Πάντως σε καμία περίπτωση δεν σας αποτρέπω από το να τη δείτε, έστω και για ιστορικούς λόγους. Και, στο κάτω - κάτω, το ανήσυχο πνεύμα του Πολάνσκι (τότε "τρομερού παιδιού" του σινεμά) φαίνεται καθαρά στην τελευταία σκηνή - και μάλιστα στην τελευταία ατάκα - τις οποίες φυσικά δεν θα αποκαλύψω.

ΟΤΑΝ Η "ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΜΕ ΤΗ ΓΟΥΝΑ" ΓΙΝΕΤΑΙ ΘΕΑΤΡΟ

«Η Αφροδίτη με τις γούνες» είναι το μυθιστόρημα του Leopold von Sacher-Masoch, δημοσιευμένο το 1870, απ’ το οποίο προήλθε η λέξη μαζοχιζμός. Τον ίδιο ακριβώς τίτλο (La Venus a la Fourrure) έχει η ταινία του Roman Polanski του 2013. και, φυσικά, πρόκειται για ευθεία αναφορά στο έργο του Μαζόχ. Αν και όχι ακριβώς. Εδώ ο Πολάνσκι διασκευάζει κινηματογραφικά ένα θεατρικό έργο βασισμένο στο μυθιστόρημα. Και αυτή ακριβώς τη θεατρικότητα διατηρεί απόλυτα.

Πρόκειται για ταινία όπου εμφανίζονται δύο και μόνο πρόσωπα: Ένας θεατρικός σκηνοθέτης και συγγραφέας και μία επίδοξη ηθοποιός (η Εμανούελ Σενιέ είναι πολύ καλή αυτή τη φορά). Ολόκληρο το φιλμ διαδραματίζεται σε μια σκηνή θεάτρου. Θέατρο στον κινηματογράφο λοιπόν, αλλά και θέατρο στο θέατρο, αφού το ίδιο το θεατρικό έργο στο οποίο βασίζεται η ταινία αναφέρεται σε μια θεατρική παράσταση. Είναι νύχτα και ο σκηνοθέτης και συγγραφέας ενός έργου βασισμένου στο μυθιστόρημα του Μαζόχ ετοιμάζεται να φύγει μετά από εξαντλητική (και άκαρπη) οντισιόν, όταν μια καθυστερημένη υποψήφια για τον βασικό ρόλο εμφανίζεται και ζητά (πιεστικά θα έλεγα) να της δοθεί μια ευκαιρία. Στην αρχή ο σκηνοθέτης είναι αρνητικός, όταν όμως εκείνη ξεκινά την performance της όλα αλλάζουν.

Όπως καταλάβατε η ταινία επικεντρώνεται στις σχέσεις των δύο ηρώων. Κατά τη διάρκειά της οι ανατροπές θα είναι πολλές. Οι ρόλοι θα αλλάξουν, θα αντιστραφούν για να είμαστε ακριβείς, πολλές φορές, το παιχνίδι θα μεταλλάσεται συχνά, θα κινείται ανάμεσα στη σαγήνη και την επιβολή, τον πόθο και την εξουσία, τον ερωτισμό και τη σκληρότητα, το σταδιακό «ξεγύμνωμα» της ψυχής του άντρα και των βαθύτερων (μάλλον μη συνειδητών και από τον ίδιο) επιθυμιών του. Ο γενικός προβληματισμός αφορά τις σχέσεις, εξουσίας κυρίως αλλά όχι μόνο, ανάμεσα στους ανθρώπους και κυρίως ανάμεσα στα δύο φύλα, οι οποίες εδώ εκλαμβάνονται (όπως και σε άλλα φιλμ του Πολάνσκι) ως ένα είδος πάλης για την επιβολή του ισχυρότερου. Φυσικά όπλο σ’ αυτή την πάλη είναι ο ερωτισμός.

Η ταινία με κράτησε και η παρουσία δύο και μόνο προσώπων (κι αυτό το έχει ξαναδοκιμάσει ο Πολάνσκι) προσωπικά δεν με κούρασε. Φυσικά πρέπει να έχουμε πάντα υπ’ όψιν την προφανή και ομολογημένη από τη  αρχή ως πρόθεση θεατρικότητα του εγχειρήματος σε όλα τα επίπεδα. Οι αντιρρήσεις – τις οποίες συμμερίζομαι κι εγώ ως ένα βαθμό – για το γιατί τόση θεατρικότητα στο σινεμά (γιατί να είναι ταινία και όχι μια παράσταση;) είναι σεβαστές και κατανοητές. Ωστόσο αν το δούμε σεναριακά και νοηματικά παραμένει κατά τη γνώμη μου ενδιαφέρον.

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ, Η ΚΟΡΗ ΚΑΙ Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ

Το 1994 ο Roman Polanski γυρίζει το "Death and the Maiden" (O Θάνατος και η κόρη), τίτλος που παραπέμπει σε μεσαιωνικούς, αλλά και μεταγενέστερους πίνακες ή χαρακτικά, που απεικόνιζαν μια όμορφη γυναίκα, συχνά γυμνή, με τον θάνατο δίπλα της, συνήθως με τη μορφή ενός σκελετού. Η πρωταγωνίστρια της ταινίας Σιγκούρνι Γουίβερ δεν έχει πεθάνει βέβαια, αλλά έχει βιώσει στο παρελθόν εφιαλτικές καταστάσεις, πολύ κοντά (ή για μερικούς χειρότερες) από το θάνατο.
Η ταινία θέτει το ερώτημα: Τι θα έκανε κάποιος αν ξαφνικά έπεφτε στα χέρια του ανήμπορος ο άνθρωπος που μισεί περισσότερο, που ουσιαστικά του έχει καταστρέψει τη ζωή; Ή, αν θέλετε να το διατυπώσουμε αλλιώς, πόσο επιτρεπτή είναι η αυτοδικία ή/και η εκδίκηση; Τοποθετημένο σε μια νοτιοαμερικάνικη χώρα που δεν κατονομάζεται μερικά χρόνια μετά την πτώση μιας φρικτής δικτατορίας (της οποίας οι υποστηρικτές και οι βασανιστές δεν τιμωρήθηκαν ποτέ, πράγμα που κάτι μας θυμίζει), γυρισμένη κυρίως στο εσωτερικό ενός απομονωμένου σπιτιού, διαθέτει κλιμακούμενη ένταση και κατάφερε να με κρατήσει σε αγωνία και τώρα, όπως την πρώτη φορά που την είχα δει.
Φυσικά τον πρώτο λόγο εδώ έχουν τα ηθικής φύσης ερωτήματα. Σ΄ αυτά, νομίζω, καλείται να απαντήσει κάθε θεατής. Να σας πω την αλήθεια; Εγώ προσωπικά δεν κατόρθωσα να δώσω μια ξεκάθαρη απάντηση. Ειλικρινά δεν ξέρω τι θα έκανα και πώς θα αντιδρούσα αν βρισκόμουν στη θέση της ηρωίδας. Δεν είμαι καν σίγουρος ότι αυτό που επέλεξε στο τέλος (το οποίο δεν θα σας αποκαλύψω βέβαια) είναι σωστό, αν αναλογιστεί κανείς την τελική σκηνή. Αλλά και να απαντούσα κατηγορηματικά, δεν νομίζω ότι έχει και πολύ νόημα. Εδώ ισχύει απόλυτα η παροιμία "έξω απ' το χορό πολλά τραγούδια". Μου φαίνεται αδύνατο να ξέρω τι θα έκανα αν είχα βιώσει την κόλαση που είχε βιώσει η ηρωίδα. Μου φαίνεται αδύνατο να το ξέρει οποιοσδήποτε, όσο καθαρές φιλοσοφικές θέσεις και ηθικές αρχές και να έχει.
Το φιλμ θέτει επίσης ερωτήματα σε σχέση με τη σχέση του νόμου με την αυθόρμητη πράξη, της νομιμότητας με αυτό που αρχικά φαίνεται ηθικά προφανές. Αλλά σκαλίζει και λίγο τα σαθρά θεμέλια στα οποία χτίζουν τη ζωή τους πολλά ζευγάρια, την υποκρισία που επικρατεί συχνά στους κόλπους τους.
Συνολικά το βρήκα πολύ ενδιαφέρον, με μόνο ίσως ψεγάδι τη φανερή του θεατρικότητα. Βασίζεται σε θεατρικό έργο και μου φαίνεται ότι το δείχνει. Αυτό όμως δεν νομίζω ότι πρέπει να εμποδίσει κάποιον να το δει και, κυρίως, να προβληματιστεί με την αμφιλεγόμενη λύση. Και βέβαια υπάρχουν και οι πολύ καλές ηθοποιίες της Σιγκούρνι Γουίβερ και του Μπεν Κίνγκσλεϊ.
Τελικά ο Polanski έχει κάνει κάμποσα διαφορετικά πράγματα στην καριέρα του.

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ - ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ ΣΤΑ ΔΙΧΤΥΑ ΤΗΣ ΑΜΕΙΛΙΚΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Μπορεί ο Roman Polanski να έγινε 77 χρονών, αλλά διατηρεί όλη του την έμπνευση και την αφηγηματική δεινότητα. Ο "Αόρατος Συγγραφέας" (Ghost Writer) του 2010 νομίζω ότι είναι μια πρότυπη ταινία που συνδυάζει σασπένς, σφιχτό σενάριο, πολιτική άποψη και συγχρόνως δεν χαρίζεται σε ευκολίες, όπως αυτές των κλασικών φινάλε. Καταλάβατε ότι την ευχαριστήθηκα ιδιαιτέρως.
Ένας παντελώς άσχετος με την πολιτική συγγραφέας προσλαμβάνεται να "ρετουσάρει" την αυτοβιογραφία ενός γοητευτικού (γι' αυτό μάλλον ψηφίστηκε άλλωστε) πρώην βρετανού πρωθυπουργού. Από εκεί και πέρα θα βρίσκει τον εαυτό του όλο και περισσότερο παγιδευμένο σε καταστάσεις όλο και πιο σκοτεινές. Κι εμείς παρακολουθούμε με κομένη την ανάσα την σταδιακή εμπλοκή του χάρη στην άψογη αφήγηση του σκηνοθέτη, που δεν σου επιτρέπει να χαλαρώσεις.
Πέραν όμως από το σασπένς, τις ανατροπές και τα κρυμμένα μυστικά, η γεύση που κυριαρχεί νομίζω είναι αυτή της βρωμιάς της πολιτικής, των πουλημένων εκπροσώπων της και οι κάθε λογής ίντριγγές τους, καθώς και η αίσθηση (την ξέρουμε λίγο - πολύ κι εμείς) ότι οι εκλεγμένοι πολιτικοί δεν είναι παρά μαριονέτες. Άλλες δυνάμεις, πολύ ισχυρότερες, κινούν πίσω απ' αυτούς τα νήματα. Και βέβαια υπάρχουν και οι σαφείς αναφορές στον Μπλερ, που ήταν Εργατικός, και στο παράδοξο ειδύλιό του με τον ηλίθιο και ακροδεξιό Μπους και οι γενικότερες σχέσεις Αμερικής - Βρετανίας, η CIA και άλλα. Δεν είναι όμως, νομίζω, αυτό το θέμα. Η ταινία μπορεί να έχει σαν αφορμή τη συγκεκριμένη πολιτική συγκυρία, αλλά, όπως είπα και πριν, νομίζω ότι επιχειρεί να δείξει την ψευτιά της πολιτικής γενικότερα. Καθώς επίσης και το ότι καλό είναι να μην είσαι τελείως απολιτικός, όπως ο ήρωάς μας, γιατί ό,τι σου έρθει θα σε βρει ανυποψίαστο και απροετοίμαστο... Αλλά σας το έγραψα και στην αρχή: Μη νομίζετε ότι θα δείτε κάτι αμιγώς πολιτικό, με δολοπλοκίες, συμφέροντα και ίντριγγες, που θα σας κουράσει. Όλο το πράγμα είναι δοσμένο σαφώς σαν ένα καλογυρισμένο αστυνομικό - ίσως και λιγάκι νουάρ - που με κράτησε χάρη στο στιλ του και όχι λόγω των καταγγελιών που επιχειρεί.
Πολύ κοντά στα αμερικάνικα πολιτικά θρίλερ της δεκαετίας του 70, που κυριάρχησαν λόγω έντονης πολιτικοποίησης εξ αιτίας του Γουότεργκέιτ και του Βιετνάμ, αλλά με καλύτερη κατά τη γνώμη μου αφήγηση από μερικά απ' αυτά (που ενίοτε σε κουράζουν), με έκανε να ξαναθυμηθώ τον παλιό καλό Πολάνσκι. Και να σκεφτώ ότι τελικά στην εποχή μας η ηλικία ελάχιστο ρόλο παίζει... Να λοιπόν και ένα καλό της!

Ο ΣΚΟΤΕΙΝΟΤΕΡΟΣ "ΕΝΟΙΚΟΣ" ΠΟΥ ΘΑ ΓΝΩΡΙΣΕΤΕ ΠΟΤΕ

Ο Roman Polanski είχε κι άλλη φορά ασχοληθεί με το θέμα της παράνοιας πριν τον "Ένοικο" (Le Locataire) του 1976, στην "Αποστροφή" συγκεκριμένα, που θεωρείται από μερικούς ως η πιστότερη εικόνα της σχιζοφρένειας που αποτυπώθηκε ποτέ στην οθόνη (αλλά και το "Μωρό της Ρόζμαρι" είχε νύξεις για πιθανή παράνοια της ηρωίδας). Στον "Ένοικο" όμως πάει το πράγμα πιο πέρα με πολλούς τρόπους.
Η ταινία περιγράφει το πώς ένας ήσυχος άνθρωπος που νοικιάζει ένα διαμέρισμα σε μια παλιά πολυκατοικία του Παρισιού οδηγείται βαθμιαία στην τρέλα και στο συγκλονιστικό φινάλε. Και συγχρόνως απολαμβάνουμε τον ίδιο τον Πολάνσκι να πρωταγωνιστεί δίπλα σε μια πανέμορφη Ιζαμπέλ Αντζανί. Ωστόσο, πέραν της μελέτης της τρέλας, η ταινία επιδέχεται πολλαπλές άλλες αναγνώσεις και ερμηνείες.
Κυρίως μπορεί να θεωρηθεί ως παραβολή της επίδρασης του ασφυκτικού κοινωνικού περίγυρου πάνω στο άτομο. Είναι, βλέπετε, οι ψυχροί, σα ζόμπι, γείτονες ο καταλύτης που οδηγεί τον ήρωα στην τρέλα. Από την άλλη ο ήρωας αυτός είναι και ο ίδιος πειθήνιος, υποχωρητικός, έτοιμος να θυσιάσει τις επιθυμίες, τον τρόπο ζωής, την προσωπικότητά του τελικά, προκειμένου να γίνει αρεστός στο απρόσωπο, συντηρητικό, καταπιεστικό "σύνολο", αυτό που ορίζει τον περίφημο άχρωμο, άοσμο, δίχως ιδιότητες "μέσο άνθρωπο" (ο οποίος βεβαίως είναι και ιδιαίτερα πουριτανός και έτοιμος να τσακίσει κάθε διαφορετικό προκειμένου να θριαμβεύσει ο δικός του "καθώς πρέπει" τρόπος ζωής). Βέβαια κάποια στιγμή θα κάνει την επανάστασή του (ο ένοικος, εννοώ, όχι ο μέσος άνθρωπος), όταν θα αρνηθεί να υπογράψει για την έξωση μιας άλλης ενοίκου, αλλά θα είναι πια αργά. Η εσωτερική αρρώστια θα έχει προχωρήσει πολύ βαθιά... Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το ότι ο Πολάνσκι δεν σκιαγραφεί ένα θετικό αντίθετο πόλο σε σχέση με τον δειλό ήρωα. Αντίθετα, ο τολμηρός φίλος του, που αψηφά τους γείτονες, την κοινή ησυχία και κάθε κανόνα, παρουσιάζεται σαν η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος σε σχέση με τους καταπιεστικούς γείτονες. Παρουσιάζεται σεν κτήνος, δίχως ίχνος ανθρωπιάς, που είναι έτοιμος να πατήσει σε πτώματα για να ικανοποιηθεί προσωπικά. Οπότε; Ο Πολάνσκι μοιάζει να παραδίδει μαθήματα μισανθρωπίας, καθώς μας δίνει μια ζοφερή εικόνα τόσο του υποταγμένου ανθρωπάκου, όσο και του ακριβώς αντίθετού του, αυτού που δεν υπολογίζει κανέναν πέραν του εαυτού του. Ή μήπως θέλει να μας υποδείξει την ύπαρξη ενός άλλου, τρίτου δρόμου που καλούμαστε να ανακαλύψουμε; Πάντως (δικο μου συμπέρασμα αυτό) νομίζω ότι θεωρεί πως ο φοβισμένος, παθητικός ανθρωπάκος του είναι, κατά κάποιον τρόπο, άξιος της μοίρας του, αφού ποτέ δεν βρήκε το θάρρος να επαναστατήσει.
Παράλληλα, το περίφημο "κοινωνικό σύνολο", γκρίζο, καταθλιπτικό σαν την ίδια την πολυκατοικία, στιγματίζεται ως απόλυτα εχθρικό σε κάθε διαφορετικότητα, καθώς οι νύξεις για ρατσισμό, ομοφοβία και επιθυμία απομόνωσης οποιουδήποτε "δεν μας μοιάζει" είναι σαφέστατες.
Η ταινία, προειδοποιώ, γίνεται ζοφερή όσο προχωρά, στιγμές - στιγμές αγγίζει τα όρια της ταινίας τρόμου, καθώς ο ήρωας βυθίζεται όλο και πιο πολύ στους εφιάλτες και τις παραισθήσεις του. Παρά την σκοτεινιά της όμως, τη βρίσκω από τις δυνατότερες του δημιουργού της και ένα από τα συγκλονιστικότερα σχόλια πάνω σε όσα προαναφέραμε. Και είναι ίσως ευκαιρία να ανακαλύψετε και τον ζωγράφο, συγγραφέα και πολλά άλλα Topor, σε βιβλίο του οποίου βασίζεται.