Η ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΕΡΕΖ ΝΤΕΚΕΡΟΥ

Η "Therese Desqueyroux" ήταν αρχικά μυθιστόρημα του Φρανσουά Μοριάκ. Το 1962 ο πολύ ενδιαφέρων γάλλος δημιουργός Georges Franju (1912-1987) το μεταφέρει στην οθόνη με εξαιρετικό κατά τη γνώμη μου τρόπο. Στον ομώνυμο ρόλο η πολύ καλή Εμανουέλ Ριβά, νέα τότε και όμορφη, η ίδια Ριβά που απολαύσαμε, ηλικιωμένη πλέον, στην "Αγάπη" του Χάνεκε.
Η ταινία αφηγείται την ιστορία μιας ζωντανής, ανήσυχης και σκεπτόμενης κοπέλας από τη γαλική επαρχία. Οι γονείς της αποφασίζουν να την παντρέψουν για περιουσιακούς λόγους με τον αδιάφορο και βαρετό Μπερνάρ και η ζωή της θα γίνει ασφυκτική. Ώσπου εκείνη, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να ελευθερωθεί, αποφασίζει να τον δηλητηριάσει. Αποτυγχάνει όμως, και ο σύζυγος αρνείται να την μηνύσει για να μην προκληθεί σκάνδαλο. Αποφασίζει όμως να την φυλακίσει στο σπίτι... Από την αρχή ξέρουμε για την απόπειρα της Τερέζ και την "σικέ" αθώωσή της από το δικαστήριο. Το πώς έφτασε ως εκεί το βλέπουμε σε φλας - μπακ, ενώ το από εδώ και πέρα απασχολεί το δεύτερο μισό του φιλμ.
Βρήκα την ταινία εξαιρετική. Νομίζω ότι σπάνια ο κινηματογράφος έχει αποτυπώσει με τόσο δυνατό τρόπο την μιζέρια και την πλήξη της επαρχίας, την υποκρισία της, τον υπέρτατο φόβο των επιφανών μελών της για το "τι θα πουν οι άλλοι". Συγχρόνως καταφέρνει με εξ ίσου θαυμάσιο τρόπο να φτιάξει το πορτρέτο της γεμάτης ζωή και ενδιαφέροντα κοπέλας, που θα "θαφτεί" στη μουντή και πνιγηρή ατμόσφαιρα του σπιτιού, των συγγενών, του χωριού. Στη συνέχει θα αποτυπώσει εξ ίσου σπαρακτικά την πορεία τής κάποτε τόσο φρέσκιας και ευαίσθητης ηρωίδας προς την αυτοκαταστροφή. Επίσης το θέμα του εγκλεισμού, της φυλάκισης, που φαίνεται να απασχολεί τον Φρανζύ και σε άλλα φιλμ του, εξετάζεται εδώ με τρόπο ανατριχιαστικό, όπως - κάπως στο περιθώριο - περνά και το θέμα της κάθε άλλο παρά αδέκαστης δικαιοσύνης.
Η ταινία, με την ασπρόμαυρη φωτογραφία της και την έντονη αντίθεση της φύσης, της εξοχής που το περιβάλλουν με την ασφυκτική ατμόσφαιρα του σπιτιού, κατάφερε να με παρασύρει. Κατάφερε να με κάνει να νοιώσω τα αδιέξοδα της ηρωίδας, ακόμα και την απελπισμένη, άδικη ίσως, απόφαση να σκοτώσει τον άντρα της (ο οποίος, σημειωτέον, δεν είναι ακριβώς "κακός". Είναι απλώς απόλυτα κομφορμιστής και συντηρητικός και, πάνω απ' όλα, αδυνατεί πραγματικά, ακόμα κι αν το προσπαθεί κάποιες στιγμές, να κατανοήσει το δράμα της γυναίκας του). Στην ταινία τέλος ενυπάρχουν και κάποιες νύξεις για έναν πρώιμο λεσβιακό - πλατωνικό πάντως - έρωτα της ηρωίδας προς μια αγαπημένη της φίλη, η οποία μάλιστα ζει για παρόμοιους λόγους με την πρωταγωνίστρια το δικό της δράμα.
Βρήκα την ταινία εξαιρετική, παρά τους αργούς ρυθμούς - τόσο ταιριαστούς ωστόσο στο κλίμα της. Τη θεωρώ μάλιστα ένα από τα σχετικά άγνωστα αριστουργήματα του κινηματογράφου.

ΜΑΤΙΑ ΔΙΧΩΣ ΠΡΟΣΩΠΟ, ΚΑΡΔΙΑ ΧΩΡΙΣ ΧΑΡΑ

Ο γάλλος Georges Franju (1912–1987) έχει κάνει λίγες σχετικά ταινίες, αν και ήταν σημαντικότατος κινηματογραφάνθρωπος στη Γαλλία (συνιδρυτής, μεταξύ άλλων, της περίφημης Γαλλικής Ταινιοθήκης). Το 1960 γυρίζει μια από τις σημαντικές, ανατριχιαστικές και ποιητικές ταυτόχρονα, ταινίες τρόμου, το ασπρόμαυρο "Les Yeux sans Visage" (Μάτια δίχως Πρόσωπο).
Το πρόσωπο της αγαπημένης μοναχοκόρης ενός διάσημου και ιδιοφυούς χειρούργου παραμορφώνεται φριχτά σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα (για το οποίο έφταιγε ο πατέρας της), ενώ τα όμορφα μάτια της μένουν ανέγγιχτα. Ο πατέρας της πασχίζει να της μεταμοσχεύσει καινούριο πρόσωπο, "κλεμμένο" από άλλες κοπέλες, αλλά αποτυγχάνει διαρκώς. Πάνω στον ούτως ή άλλως ζοφερό αυτόν καμβά χτίζεται η ταινία, που περιέχει πολλές εικόνες που στοιχειώνουν τον θεατή και φεύγουν πολύ δύσκολα από τη μνήμη του: Η εικόνα της αιθέριας κοπέλας με τη μόνιμη μάσκα καταφέρνει να σε κάνει να παγώνεις, να νοιώθεις σχεδόν φρίκη, ακόμα κι αν δεν συμβαίνει τίποτα. Η σκηνή της μασκοφορεμένης κόρης να χαϊδεύει τα φυλακισμένα σκυλιά, οι ποιητικές εικόνες του τέλους στο δάσος (για να αναφέρουμε μερικές μόνο)... όλες και όλα συντελούν στη δημιουργία αυτού του διαρκώς ανησυχητικού κλίματος που διαπερνά το φιλμ από το πρώτο μέχρι το τελευταίο λεπτό - και γίνεται ακόμα ανησυχητικότερο με το συχνό γαύγισμα πολλών αθέατων σκυλιών, το οποίο λειτουργεί ενίοτε σαν εφιαλτικό σάουντρακ.
Η ταινία δεν περιέχει σκηνές που τρομάζουν ξαφνικά τον θεατή, σαν κάποιος να του κάνει "μπαμ" στα καλά καθούμενα. Ο Franju επιλέγει να μη "δείχνει κατά πρόσωπο το τέρας", αλλά να υπονοεί διαρκώς την παρουσία του. Έτσι δημιουργείται η όλη ατμόσφαιρα, το όλο σκοτεινό, ανησυχητικό, "άρρωστο" κλίμα. Υπάρχει και η διαρκής εμπλοκή της ιατρικής, που ούτως ή άλλως μας κάνει πάντοτε να αισθανόμαστε άβολα, οπότε το αποτέλεσμα είναι καθηλωτικό. Κυρίως όμως η μοναδικότητα της ταινίας έγκειται, νομίζω, στο παράδοξο ανακάτεμα τρόμου και ποίησης - στις εικόνες κυρίως - που λειτουργεί μοναδικά και κάνει το φιλμ, όπως είπα, να αποτυπώνεται στη μνήμη μας.
Αν είστε φίλοι του σινεμά τρόμου και το αγνοείτε, ψάξτε το οπωσδήποτε. Ωστόσο είναι, νομίζω, από τις ταινίες που ξεπερνάν τα όρια του είδους. Γι' αυτό θα τη συνιστούσα σε οποιονδήποτε σινεφίλ.