"UNDERWORLD U.S.A".: Η ΜΟΝΟΜΑΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΔΙΚΗΣΗΣ

Ο σημαντικότερος ίσως b-μουβάς (συγχωρείστε την άκομψη έκφραση) του κινηματογράφου, ο Samuel Fuller (1912-1997), γυρίζει το "Underworld U.S.A." το 1961 και κάνει έτσι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ταινίες του.
Ο 14χρονος ήρωας σημαδεύεται για πάντα όταν βλέπει τον πατέρα του να χτυπιέται μέχρι θανάτου από 4 άντρες. Τυχαίνει να γνωρίζει τον έναν. Είκοσι χρόνια αργότερα ο μόνος στόχος της ζωής του (μετά από αναμορφωτήριο και φυλακή) είναι να εκδικηθεί. Στη φυλακή λοιπόν εντοπίζει τον έναν από τους δολοφόνους, αλλά αυτός είναι ετοιμοθάνατος. Για να εξιλεωθεί του αποκαλύπτει τα ονόματα των τριών άλλων, οι οποίοι τώρα βρίσκονται στην κορυφή του εγκλήματος στην πόλη (ο καθένας έχει αναλάβει από έναν τομέα: πορνεία, ναρκωτικά, τζόγος). Η ψυχρή, μεθοδική εκδίκηση του Tolly δεν σταματά μπροστά σε τίποτα. Είναι έτοιμος να θυσιάσει τα πάντα (έρωτα ή ό,τι άλλο) προκειμένου να ικανοποιήσει το πάθος του.
Ο Fuller φτιάχνει μια ακόμα ταινία με "πειραγμένους" ήρωες. Ο πρωταγωνιστής είναι, πολύ απλά, μονομανής και η σκληρότητά του δεν διαφέρει καθόλου από αυτήν των καθαρμάτων που εκδικείται (η σκηνή με τον ετοιμοθάνατο άντρα είναι χαρακτηριστική). Όχι μόνο λόγω της συμπεριφοράς του απέναντι στους δολοφόνους, αλλά επειδή δεν διστάζει να εμπλέξει και να χρησιμοποιήσει τους γύρω του, που είναι αθώοι (όπως την κοπέλα που τον ερωτεύεται) προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του. Τα συναισθήματά του έχουν παγώσει και η ζωή του παύει να έχει κάποιο (άλλο) νόημα. Η κριτική του δημιουργού πάνω στο θέμα της εκδίκησης είναι σαφής. Όσο για τους τρόπους, είναι κι αυτοί πρωτότυποι: Καταφέρνει να στρέψει τον έναν ενάντια στον άλλον. Σημαντική φιγούρα - και τραγική βεβαίως - η πρώην πόρνη Σαντι, κάτι σαν μητέρα γι' αυτόν, που ζει σε ένα δωμάτιο γεμάτο κούκλες επειδή δεν μπόρεσε ποτέ να κάνει παιδιά η ίδια, δίνει και έναν παράξενο, ανατριχιαστικό σχεδόν τόνο στην ατμόσφαιρα. Τέλος ο Κλιφ Ρόμπερτσον είναι εξαιρετικός στον βασικό ρόλο.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο, το οποίο έμαθα επειδή το διάβασα κάπου για να πω την αλήθεια, είναι ότι το συγκεκριμένο φιλμ είναι ένα από τα πρώτα που δείχνει το έγκλημα να λειτουργεί σαν κανονική επιχείρηση, οργανωμένη και χωρισμένη σε διακριτούς τομείς. Νομίζω ότι και πάλι ο σκηνοθέτης αυτός (ο οποίος, υπενθυμίζω, έγραφε τα σενάρια μόνος του) βρίσκεται μπροστά από την εποχή του.
Δυνατό και κυνικό νουάρ, σασπένς, παράξενη, όπως πάντα στον Fuller, ιστορία (πέρα από το κλασικό στοιχείο της εκδίκησης, το θέμα είναι το πώς), κριτική σε έναν "κακό" και διεφθαρμένο κόσμο, το φιλμ συστήνεται στους φίλους του παλιού σινεμά - και ιδιαίτερα των γκαγκστερικών - νουάρ ταινιών.

"NAKED KISS" Ή Η ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ KAI Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΤΟΛΜΗ ΤΟΥ FULLER

Έναν μόλις χρόνο μετά το συγκλονιστικό "Shock Corridor", το 1964 δηλαδή, ο Samuel Fuller (1912-1997) γυρίζει άλλη μία εξαιρετική ταινία, το "Naked Kiss". Ένα φιλμ που μπερδεύει το αισθηματικό, το κοινωνικό, το νουάρ / αστυνομικό και το απόλυτα διεστραμμένο και νοσηρό στοιχείο σε ένα μείγμα που πολύ σπάνια συναντάμε στο παλιό αμερικάνικο σινεμά. Η πρωταγωνίστριά του είναι και πάλι η Constance Towers.
Η ταινία ξεκινά με μια σοκαριστική σκηνή: Μια εντελώς φαλακρή γυναίκα χτυπά άγρια, μέχρις αναισθησίας, με το παπούτσι της έναν μεθυσμένο άντρα! Η ιστορία πάει ως εξής: Μια πόρνη φτάνει άγνωστη σε μια πόλη, περνά ένα ρομαντικό βράδι με τον ντόπιο αστυνομικό και στη συνέχεια αποφασίζει να αλλάξει ζωή. Γίνεται νοσοκόμα σε ένα ίδρυμα για ανάπηρα παιδιά, βοηθά τους πάντες - ανάμεσά τους και άλλες γυναίκες με προβλήματα, βγάζει τον καλύτερο εαυτό της και ανακαλύπτει τι της δίνει αληθινή χαρά στη ζωή, μετατρέπεται δηλαδή σε πραγματικό άγγελο αγαπητό σε όλους, τα φτιάχνει με τον πλουσιότερο άντρα της πόλης - και γόη συγχρόνως, αποφεύγει συστηματικά τον καταπιεστικό αστυνομικό... και αυτά είναι μόνο η επιφάνεια, καθώς στο τελευταίο ημίωρο τα πάντα ανατρέπονται με επίσης σοκαριστικό τρόπο.
Η ταινία ισορροπεί με παράδοξο τρόπο ανάμεσα στον ρομαντισμό και την απόλυτη καλοσύνη από τη μία και στη βία, τη σκληρότητα και τη διαστροφή από την άλλη. Οι σκηνές με τα ανάπηρα παιδάκια αγγίζουν σχεδον το νερόβραστο και το κιτς και ταυτόχρονα η "αρρώστια" παραμονεύει εκεί που δεν το υποψιάζεται κανείς. Ο Φούλερ, εν έτει 1964, δεν διστάζει να μιλήσει για θέματα ταμπού όπως η πορνεία, η παιδεραστία, η έκτρωση, ο φόνος, και να σκιτσάρει μια εντελώς σκοτεινή και βρώμικη κοινωνία, αποδεικνύοντας ότι πρόκειται για δημιουργό πολύ μπροστά από την εποχή του. Ακόμα πιο εντυπωσιακή όμως είναι η στάση του απέναντι στις γυναίκες: Ανατρέπει ολοκληρωτικά την ουσιαστικά μισογύνικη ματιά του νουάρ, από το οποίο ωστόσο δανείζεται στοιχεία (στα νουάρ η γυναίκα είναι μοιραία, διπρόσωπη, κυνική, συνήθως καταστρέφει τον άντρα) και την παρουσιάζει ως απόλυτο θύμα των αντρών. Εδώ αυτή είναι η καλή και οι άντρες είναι τα καθάρματα - με ποικίλους και ανατριχιαστικούς τρόπους, όπως θα δείτε (θα μάθετε και πού αναφέρεται το "γυμνό φιλί" του τίτλου). Η κοινωνία είναι απόλυτα ανδροκρατουμενη και γι' αυτό είναι τόσο χάλια, μοιάζει να  μας λέει! Ιδού ο παράδοξος φεμινισμός ενός "σκληρού" και πρωτότυπου δημιουργού.
Αν εξαιρέσετε μια παράξενη "κοιλιά" κάπου στη μέση (αναρωτιέται κανείς αν αυτή είναι ακόμα και ηθελημένη, προκειμένου να δημιουργήσει ακόμα μεγαλύτερη αντίθεση με το σοκ που ακολουθεί), η ταινία είναι εξαιρετική. Φτάνει να της συγχωρήσετε τη μείξη τόσων ετερόκλητων στοιχείων που ανέφερα στην αρχή. Συνολικά προσωπικά τη βρίσκω πραγματικά εξαιρετική.

"SHOCK CORRIDOR" ΠΟΥ ΑΚΟΜΑ ΣΟΚΑΡΕΙ

Γνωρίζετε πιθανόν την περίπτωση του Samuel Fuller (1912-1997).  Χαρακτηριστικός "μπι-μουβάς" δημιούργησε μερικές από τις καλύτερες "φτηνές" ταινίες και θαυμάστηκε από σημαντικούς νεότερους δημιουργούς όπως, για παράδειγμα, ο Βέντερς. Μια από τις πιο δυνατές του ταινίες είναι το "Shock Corridor" του 1963.
Ένα έγκλημα συμβαίνει μέσα σε ένα φρενοκομείο. Ένας φιλόδοξος και μάλλον αλαζόνας δημοσιογράφος (συμπεριφέρεται και σχετικά άσχημα και στην κοπέλα του) συλλαμβάνει το σχέδιο να παραστήσει τον ψυχοπαθή, να κλειστεί στο άσυλο και να μπορέσει έτσι να ερευνήσει τον φόνο. Στόχος του η δόξα και το βραβείο Πούλιτζερ! Τα πράγματα όμως εκεί μέσα δεν είναι τόσο απλά...
Ζοφερή ασπρόμαυρη ταινία, γυρισμένη αποκλειστικά σχεδον στο χώρο του ψυχιατρείου - επιτείνοντας έτσι το κλειστοφοβικό στοιχείο - παίζει σαρδόνια με την ιδέα ότι "όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρώνε οι κότες" (για να το πω χρησιμοποιώντας μια παροιμία). Ο εγκλεισμός του ήρωα, η διαρκής συναναστροφή με διαταραγμένους ανθρώπους και η διαρκής προσπάθεια να υποδύεται τον διαταραγμένο ο ίδιος δεν μπορούν να αφήσουν αλώβητο τον ψυχικό του κόσμο. Το φιλμ παρακολουθεί με ανατριχιαστικό τρόπο την δική του πορεία προς το σημείο μη επιστροφής - ή, αν θέλετε, το τίμημα της υπέρμετρης φιλοδοξίας, σχεδόν απληστίας. Ταυτόχρονα, πολύ πριν τη "Φωλιά του Κούκου", επιχειρεί να καταγράψει τις συνθήκες εγκλεισμού στα σχετικά ιδρύματα.
Η ταινία βλέπεται και σήμερα με κομμένη την ανάσα (προσωπική γνώμη βεβαίως) και συγχρόνως αποτελεί μια ανησυχητική πινακοθήκη αξέχαστων τύπων άλλων εγκλείστων. Πιστός στη b-movie αισθητική του, ο Fuller χρησιμοποιεί άγνωστους ηθοποιούς (η πρωταγωνίστρια πάντως Constance Towers πρωταγωνίστησε και στην επόμενη ταινία του), περιορισμένους χώρους (ο διάδρομος του τίτλου παίζει βασικό ρόλο στο φιλμ), ελάχιστα εφέ. Το σοκ θα έρθει από τα τεκταινόμενα και όχι από φτηνούς εντυπωσιασμούς. Όσο για τον θεατή, παρακολουθεί συγχρόνως ένα αστυνομικό μυστήριο (ποιος είναι ο δολοφόνος) και την ψυχολογική πορεία του ήρωα. Και μία "κρυμμένη" πολιτικοκοινωνική διάσταση: Οι έγκλειστοι που γνωρίζουμε έχουν τρελαθεί από καθαρά κοινωνικές αιτίες: Από τον πόλεμο και τον στιγματισμό του ως "κομμουνιστή" ο ένας, από τον ρατσισμό ο άλλος (μαύρος γαρ)... Νομίζω ότι το σχόλιο είναι καταλυτικό.
Από τα κλασικότερα b-movies όλων των εποχών, το φιλμ συνίσταται σε όσους το αγνοούν. Παρά τις κάποιες αφέλειές του (βλ. τη σκηνή με τις νυμφομανείς).