ΑΦΟΠΛΙΣΤΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ ΣΕ "ΔΥΟ ΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ"

Κάθε ταινία των Jean-Pierre και Luc Dardenne αποτελεί μια νέα κατάθεση σε έναν απόλυτο και λεπτομερή ρεαλισμό, με άμεση πολιτική ματιά και διερεύνηση καθημερινών προβλημάτων που κόβουν την ανάσα. Κι αυτό επειδή οι Dardenne συχνά διαπραγματεύονται τον ρεαλισμό τους σαν θρίλερ, θρίλερ της απόλυτης καθημερινότητας βεβαίως.
Έτσι και στο "Δύο Ημέρες, Μία Νύχτα" του 2014 μιλάνε για τα προβλήματα της εργατικης τάξης σε μια εποχή στυγνής κρίσης, δημιουργώντας όμως ένα καθηλωτικό σασπένς. Η ηρωίδα, παντρεμένη,  μητέρα δύο παιδιών και μόλις θεραπευμένη (περίπου) από κρίση κατάθλιψης, πληροφορείται Παρασκευή απόγευμα ότι θα απολυθεί, εκτός αν οι 16 συνάδελφοί της στη δουλειά δεχτούν να χάσουν το ετήσιο μπόνους τους των 1000 ευρώ. Οι τελευταίοι αποφασίζουν αρχικά να μην το χάσουν. Όταν όμως δίνεται η δυνατότητα να επαναληφτεί μυστικά η ψηφοφορία το πρωί της Δευτέρας, η ηρωίδα θα αποδυθεί σε έναν αγχωτικό αγώνα (παλεύοντας πάντα με τη κατάθλιψη) για να τους αλλάξει γνώμη, συναντώντας τους έναν - έναν το Σαββατοκύριακο.
Η Μαριόν Κοτιγιάρ είναι εξαιρετική στον βασικό ρόλο. Συγχρόνως, όπως είπαμε, η τόσο ωμά ρεαλιστική αυτή ταινία κατάφερε να με κρατήσει με το σασπένς που δημιουργεί, με την εκπληκτική προσοχή στη λεπτομέρεια και στα συναισθήματα των ηρώων, με την μέχρι τέλους αγωνία. Φυσικά βρισκόμαστε σε εργασιακό μεσαίωνα, προϊόν της κρισης και της αντεπίθεσης του καπιταλισμού στην πιο στυγνή μορφή του, και βέβαια ισχύει απόλυτα το "ο θάνατός σου η ζωή μου", καθώς κάθε είδος συλλογικότητας μοιάζει να έχει χαθεί. Οι επάνω μεταθέτουν τις ευθύνες και τις σκληρές αποφάσεις στους κάτω και "νίπτουν τα χέρια τους". Ωστόσο, ενώ όλα αυτά δείχνονται ξεκάθαρα, οι Dardenne δεν γίνονται ποτέ διδακτικοί. Απλώς καταγράφουν τα γεγονότα (με σασπένς, το είπα), δίχως όμως να περιφρονούν τα συναισθήματα και την προσωπικότητα του κάθε χαρακτήρα.
Έχω ξαναπεί ότι δεν είμαι φανατικός του απόλυτα ρεαλιστικού σινεμά. Πιστέψτε με όμως, οι βέλγοι αδελφοί το κάνουν με εξαιρετικό τρόπο!

"ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΤΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟ" ΚΑΙ Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

Με το "Παιδί με το Ποδήλατο" του 2011 οι Jean-Pierre και Luc Dardenne συνεχίζουν στο ρεαλιστικό δρόμο που έχουν εδώ και χρόνια επιλέξει. Ιστορίες κοινωνικού ρεαλισμού, συνήθως γεμάτες δύναμη, απλές και λιτές στο κινηματογραφικό τους στιλ, πυκνές και ουσιαστικές σε νοήματα. Το παιδί της ταινίας εγκαταλείπεται από τον πατέρα του και τον αναζητά με μια εμμονή που θυμίζει αυτή της "Ροζέτας", αφού χρειάζεται απεγνωσμένα κάποιον μεγαλύτερο, κάποιο πρότυπο ουσιαστικά (η οποία "Ροζέτα", σημειωτέον, παρά τα βραβεία και τις άριστες κριτικές, προσωπικά με εκνεύρισε). Η αναζήτησή του θα το οδηγήσει σε μια κομμώτρια, που το νοιάζεται και δέχεται να το φιλοξενήσει και να παίξει το ρόλο της μητέρας, αλλά και στον τοπικό ντίλερ και κακοποιό, που δέχεται να τον εντάξει στη συμμορία του για δικούς του λόγους φυσικά. Μέσα από μια απλή ιστορία οι Dardenne καταφέρνουν να καταγράψουν μια βορειοευρωπαϊκή, ευνομούμενη και - ακόμα - ευημερούσα κατά τα άλλα κοινωνία, η οποία όμως έχει τα δικά της τρωτά, τις πληγές, το κενά της. Η οικογένεια δεν είναι πια προστάτης, "ζεστή φωλιά", κάθε άλλο μάλιστα, η οικονομική πραγματικότητα είναι άγρια (η περίπτωση του πατέρα του μικρού), οι σχέσεις βρίσκονται στο ναδίρ, η συμμορία και η εγκληματικότητα που τη συνοδεύει φαντάζουν σαν υποκατάστατο της (ανύπαρκτης) οικογένειας. Απόρροια όλων αυτών είναι το κυρίαρχο συναίσθημα στη ψυχή του μικρού να είναι η οργή, ενώ σε προσωπικό επίπεδο η σχέση του μικρού με την κομμώτρια περνά από διάφορα στάδια, αγάπης, απόρριψης, αποδοχής κλπ. Τελικά το ανησυχητικό ερώτημα που τίθεται είναι: Ποιό είναι το μέλλον αυτής της κοινωνίας; Πώς θα είναι αυτή όταν απαρτίζεται από παιδιά σαν αυτό που βλέπουμε στο φιλμ; Οι αδελφοί Dardenne είναι αυτή τη φορά λιγότερο αργοί, η ιστορία τους διαθέτει κάποιο σασπένς και γίνεται έντονα δραματική προς το τέλος, οι αφηγηματικοί τους ρυθμοί είναι καθαροί, σαφείς. Συνολικά δεν είμαι οπαδός του απόλυτου ρεαλισμού στο σινεμά, υπάρχουν όμως φιλμ που τα θεωρώ εξαιρετικά στο είδος αυτό. "Το Παιδί με το Ποδήλατο", με το βάθος και με την αναμφισβήτητη δύναμή του, είναι σίγουρα ένα από αυτά.

Η ΛΟΡΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΤΙΜΟ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

Τον τελευταίο καιρό το ρεαλιστικό σινεμά, το σινεμά της "διπλανής πόρτας", μοιάζει να δίνει παντού εντυπωσιακά δείγματα γραφής και να μαζεύει από παντού βραβεία. Προσωπικά - το έχω ξαναγράψει αυτό - δεν είμαι φανατικός του σινεμά αυτού, αυτό όμως δεν έχει καμιά σχέση με την ποιότητα ή μη μιας ταινίας, είναι μόνο ένα προσωπικό βίτσιο και ως τέτοιο να το εκλάβετε. Και, φυσικά, δεν θα γκρινιάξω για ένα καλό φιλμ, άσχετα αν ανήκει στο "είδος" που αναφέραμε. Πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για φιλμ των βέλγων αδελφών Jean Pierre και Luc Dardenne, που είναι από τους κορυφαίους του ρεαλιστικού, σχεδόν ντοκιμαντερίστικου σινεμά.
"Η σιωπή της Λόρνα" δεν έχει το τόσο ωμό και "ακατέργαστο" νατουραλιστιό στιλ παλιότερων δουλειών τους, όπως, ας πούμε, η "Ροζέτα". Παραμένει όμως μια πολύ δυνατή ταινία και θίγει θέματα και προβλήματα που αγνοούμε επιδεικτικά, αν και βρίσκονται κυριολεκτικά δίπλα μας. Η αλβανίδα Λόρνα κατορθώνει να γίνει βελγίδα με έναν εικονικό γάμο με ένα πρεζόνι και να πλησιάσει στο όνειρό της ή, για κείνη, στην απόλυτη ευτυχία: Να ανοίξει ένα καφέ με τον φίλο της. Γι΄αυτή, όπως και για χιλιάδες άλλους μετανάστες από φτωχές χώρες, η Ευρώπη είναι ο παράδεισος. Με μια μικρή (;;;) διαφορά: Οι πύλες αυτού του παράδεισου ανοίγουν μόνο με απάτη, που σύντομα θα μετατραπεί σε κάτι πολύ πιο σοβαρό. Κι όταν πλέον βρίσκεται πολύ κοντά στην ευτυχία, τότε η κοιμισμένη, "σιωπηλή" συνείδησή της ξυπνά και πρέπει να πληρώσει το τίμημα, που είναι δυσβάστακτο.
Ατομικό δράμα της ηρωίδας, που τινάζει τα πάντα στον αέρα κάνοντας τη δική της επανάσταση όταν σπάζει την επιβεβλημένη "σιωπή" της, που όμως μπλέκεται αξεδιάλυτα με την καταγραφή της κοινωνικής κατάστασης που είναι σαφέστατα υπεύθυνη για το δράμα. Ανελέητη κριτική της σαπίλας που κρύβεται κάτω από την "λουστραρισμένη" επιφάνεια της ευημερούσας Ευρώπης και ταυτόχρονα μια συγκηνιτική, ευαίσθητη ταινία. Το ατομικό και το κοινωνικό στοιχείο σπάνια παντρεύονται τόσο αρμονικά, ενώ σαν ταινία τη βρήκα χωρίς καθόλου κοιλιές και την παρακολούθησα με μεγάλο ενδιαφέρον. Προσωπικά την προτιμώ απ' όλες τις ταινίες των Dardenne.