"NEWS OF THE WORLD" Ή Η ΣΚΟΤΕΙΝΙΑ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ

Ο Paul Greengrass είναι καλός σκηνοθέτης. Το 2020 γυρίζει ένα "περίπου" γουέστερν με τον Τομ Χανκς στο βασικό ρόλο, το "News of the World" (Του Κόσμου τα Νέα). Πικρό γουέστερν, που κάθε άλλο παρά ηρωοποιεί ή εξωραϊζει την εικόνα της Αμερικής του 19ου αιώνα.

Ένας βετεράνος του αμερικάνικου εμφύλιου έχει επινοήσει έναν πρωτότυπο τρόπο να βγάζει το ψωμί του: Ταξιδεύει από πόλη σε πόλη στο Φαρ Ουέστ με ένα πάκο εφημερίδες και... διαβάζει επί αμοιβή στο απομονωμένο και πιθανόν αναλφάβητο κοινό τα νέα από τη χώρα και τον κόσμο. Όταν τα πράγματα δυσκολεύουν θα δεχτεί να παραδώσει στους θείους του ένα ορφανό λευκό κοριτσάκι που είχε μεγαλώσει σε ινδιάνικη φυλή. Για να γίνει αυτό όμως πρέπει να διανύσουν εκατοντάδες μίλα επικίνδυνης και αφιλόξενης (για νόμο ούτε λόγος) χώρας... Και επί πλέον το κοριτσάκι δεν επιθυμεί καθόλου κάτι τέτοιο. Το μόνο που θέλει είναι να γυρίσει στη φυλή, που θεωρεί φυλή της και σπίτι της.

Αργοί ρυθμοί, κακουχίες και περιπέτειες και κάτι σαν ταξίδι στην κόλαση σε μια ύπαιθρο που κατοικείται από κακοποιούς, παράνομους, αγροίκους, ρατσιστές ή εξαθλιωμένους ανθρώπους που δουλεύουν σε αδίστακτους γαιοκτήμονες, γεμάτη με άθλιες, πνιγμένες στη λάσπη μικρές πόλεις που μόνο απέχθεια προκαλεί ακόμα και η όψη τους μόνο. Και ινδιάνικες φυλές που λιμοκτονούν και αναγκάζονται να μεταναστεύουν. Καθόλου κολακευτική εικόνα για τη μετέπειτα υπερδύναμη, που για μια ακόμα φορά παρουσιάζεται ως μια χώρα θεμελιωμένη στον άκρατο ατομικισμό, τη βία, τη λεηλασία του πλούτου των αυτοχθόνων...

Φυσικά υπάρχει και το συναισθηματικό στοιχείο, με τη σχέση που σταδιακά αναπτύσσεται ανάμεσα στον μεσήλικα σκληροτράχηλο πρώην αξιωματικό και το φοβισμένο κορίτσι. Ωστόσο η συνολική μουντάδα - σκοτεινιά θα έλεγα μάλλον - παραμένει ως κυρίαρχη εικόνα.
Δεν θα το έλεγα αριστούργημα, ωστόσο μου άρεσε αρκετά. 

ΕΝΑΣ ΑΚΟΜΗ "JASON BOURNE"

Έτσι κι αλλιώς το Χόλιγουντ είναι αδηφάγο και ποtέ δεν λέει όχι για κάτι που (υποψιάζεται οτι) θα φέρει λεφτά. Το 2016 λοιπόν, 9 χρόνια μετά την τελευταία συνέχεια, ο "Jason Bourne" (ακριβώς μ' αυτόν τον απλό τίτλο) είναι και πάλι εδώ, με σκηνοθέτη και πάλι τον ικανό Paul Greengrass. Έτσι η τριλογία γίνεται τετραλογία  και ιδεύει ολοταχώς προς την πολυλογία.
Ο αμνησιακός σούπερ πράκτορας προσπαθεί και πάλι να ανακαλύψει το χαμένο γι' αυτόν παρελθόν του, καθώς ένα νέο σχέδιο, όπως αυτό που ο ίδιος έφερε στο φως παλιότερα, ετοιμάζεται από σατανικούς κύκλους των αμερικάνικων μυστικών υπηρεσιών. Μετά κόπων και βασάνων λοιπόν θα οδηγηθεί στην ταυτότητα και το ρόλο που έπαιξε στην ιστορία ο άγνωστος γι' αυτόν πατέρας του.
Κοσμοπολίτικη, non stop δράση, δυναμική σκηνοθεσία, γερό καστ (Ματ Ντέιμον, Τόμι Λι Τζόουνς, Αλίσια Βικάντερ, Βενσάν Κασέλ) και μυστικά που αποκαλύπτονται, δίνουν τη βεβαιότητα ότι δεν θα προλάβετε να πλήξετε. Θα το ευχαριστηθείτε. Μόνο που και το σενάριο εδώ είναι πιο απλοϊκό (ΟΚ, για να ξεκινήσουμε πάλι από την αρχή, οι κακοί της CIA ξεκινούν παρόμοιο με το παλιό μυστικό σχέδιο - πόσο πρωτότυπο - και βέβαια στη CIA υπάρχουν και καλοί). Το ελληνικό ενδιαφέρον φυσικά επικεντρώνεται στο πρώτο μέρος του φιλμ που διαδραματίζεται στην Αθήνα, στην περιοχή του Συντάγματος κυρίως (αναφέρονται και αρκετοί δρόμοι) και μάλιστα την εποχή των Αγανακτισμένων ή των μετέπειτα άγριων διαδηλώσεων, με μια Αθήνα να καίγεται, με μολότωφ και ΜΑΤ παντού και, εν μέσω όλων αυτών, να τρέχει και το παιχνίδι των κατασκόπων. Πλακα είχε όλο αυτό το σκηνικό. Ωστόσο, θα το ξαναπώ, τα πραγματα είναι πιο απλοϊκά και προβλέψιμα, ο Μπορν είναι πιο απέθαντος απο ποτέ και το όλο πράγμα αποτελεί βεβαίως ξαναζεσταμένο φαγητό. Σας το λέω ως φαν της αρχικής τριλογίας.

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΕΝΟΣ ΑΜΝΗΣΙΑΚΟΥ ΣΤΟ "BOURNE SUPREMACY"

Η πολύ πετυχημένη σειρά των περιπετειών του αμνησιακού πρώην πράκτορα και εκπαιδευμένου δολοφόνου Jason Bourne ξεκινά το 2002 και έως το 2007 εξελίσσεται σε τριλογία. Το 2004 λοιπόν έρχεται το 2ο μέρος, το "The Bourne Supremacy" ("Στη Σκιά των Κατασκόπων" στην Ελλάδα), αυτή τη φορά με σκηνοθέτη τον ικανότατο Paul Greengrass και, φυσικά, τον Matt Damon στον βασικό ρόλο.
Εδώ ο πρώην πράκτορας ζει ήσυχα με την κοπέλα του κάπου στην Ινδία, όταν ένας δολοφόνος εμφανίζεται ξαφνικά για να του καταστρέψει απόλυτα την ήσυχη ζωή που διάλεξε. Ο ίδιος, πάσχοντας πάντοτε από αμνησία, δεν καταλαβαίνει γιατί κάποιοι τον κυνηγούν ακομα. Από εκεί και πέρα, καθώς πανίσχυρες μυστικές υπηρεσίες (βλ. CIA) και άτομα κινούν αόρατα νήματα, αυτός αναγκάζεται να περάσει στην αντεπίθεση και να γυρίσει το μισό κόσμο για να επιβιώσει και να κατανοήσει σε βάθος την κατάσταση.
Για μια ακόμα φορά θα πω ότι θεωρώ το φιλμ απολαυστικό, με την έννοια ότι το παρακολούθησα "στην άκρη της καρέκλας", δίχως να βαρεθώ ούτε λεπτό. "Φταίει" γι' αυτό η εξαιρετική σκηνοθεσία του Greengrass, που διαθέτει αλάνθαστο ρυθμό, προσθέτει μια "βρώμικη", ρεαλιστική εικόνα και κάνει τα πάντα να συμβαίνουν καταιγιστικά, δίχως αυτό να σημαίνει (τις περισσότερες φορές τουλάχιστον) ότι έχουμε να κάνουμε με διαρκές ξύλο και κλωτσοπατινάδα. Αντίθετα και η ίδια η κοσμοπολίτικη ιστορία προσθέτει σασπένς και κάποιες ανατροπές και δημιουργεί περισσότερο ενδιαφέρον.
Δεν υπάρχει πολύ "βάθος" για να αναλύσουμε - εκτός από μια γενική καταγγελία του ύπουλου πολέμου μυστικών υπηρεσιών και αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων, στο βωμό των οποίων ανθρώπινες μοίρες και ζωές θυσιάζονται αλύπητα. Ωστόσο, θα ξαναπώ, η πρώτη αυτή τριλογία του Bourne βλέπεται πραγματικά με κομένη την ανάσα.

Ο CAPTAIN PHILLIPS ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΙΡΑΤΕΣ

O Paul Greengrass  υπήρξε πάντοτε ενδιαφέρων δημιουργός. Το προσωπικό του στιλ έγκειται στο ότι «παντρεύει» με άνεση το ντοκιμαντερίστικο στοιχείο (και την αντίστοιχη εικόνα, θα έλεγα, όπως θα πω παρακάτω) με το σασπένς και τη δράση. Πολλές από τις ταινίες του μάλιστα βασίζονται σε αληθινές ιστορίες.

Αυτό συμβαίνει και με το «Captain Phillips” του 2013, το οποίο αφηγείται την αληθινή ιστορία της πειρατείας ενός αμερικάνικου φορτηγού πλοίου (με τον ομώνυμο έμπειρο καπετάνιο) από μια ομάδα οπλισμένων σομαλών. Όπως γνωρίζετε το φαινόμενο ανθεί τα τελευταία χρόνια στα νερά αυτά. Από εκεί και πέρα η βασική αντιπαράθεση επικεντρώνεται ανάμεσα στον καπετάνιο και τον αρχηγό των πειρατών, αλλά δεν μένει μόνο εκεί.

Η όλη ιστορία δίνεται από τον Greengrass με απόλυτα πετυχημένο ρεαλισμό. Ο ρεαλισμός αυτός καλύπτει τόσο την εικόνα και τη δράση, όσο και τους χαρακτήρες, οι οποίοι, σημειωτέον, δεν είναι καθόλου ηρωικοί ή ξεχωριστοί. Είναι απλώς άνθρωποι που βρίσκονται αντιμέτωποι με ακραίες καταστάσεις και αντιδρούν όπως θα περίμενε κανείς να αντιδράσει ένας «κανονικός» άνθρωπος (εννοώ δίχως μπέρτα και κολάν ή μαγικό σφυρί στο χέρι). Πολύ ενδιαφέρον βρίσκω το γεγονός ότι στο φιλμ δεν υπάρχουν καλοί και κακοί. Μπορεί να συμμεριζόμαστε την αγωνία του πληρώματος να γλιτώσει και ίσως ταυτιζόμαστε με τον καπετάνιο, αλλά το πώς και το γιατί της άλλης πλευράς αιτιολογείται απόλυτα και οι ενέργειές τους γίνονται σχεδόν δικαιολογημένες. Μάλιστα και οι πειρατές βρίσκονται υπό πίεση και σχεδόν αναγκάζονται να κάνουν ό,τι κάνουν.

Τελικά, όπως ίσως καταλάβατε, βρισκόμαστε μπροστά στη σύγκρουση δύο διαφορετικών κόσμων, οι οποίοι στην ουσία είναι υποχρεωμένοι να δράσουν όπως δρουν. Και, όπως ίσως επίσης καταλάβατε, το φιλμ γίνεται απροσδόκητα πολιτικό, καθώς το αβίαστο συμπέρασμα είναι ότι όσο ο κόσμος είναι τόσο σκληρά και βάρβαρα χωρισμένος σε «πάνω» και «κάτω» (όπως και το εσωτερικό της κάθε κοινωνίας άλλωστε), τέτοιες καταστάσεις θα προκύπτουν διαρκώς, για να μην πω ότι πιστεύω πως θα πολλαπλασιάζονται ολοένα.

Όλα αυτά δίνονται με εικόνες κάθε άλλο παρά «ωραίες». Οι εικόνες του Greengrass είναι «βρώμικες», κοντινές, θυμίζουν ντοκιμαντέρ. Καθώς έβλεπα το φιλμ σκεφτόμουν ότι είναι δύσκολο να απομονώσεις ένα καρέ και να πεις «τι ομορφη εικόνα!». Εδώ υπάρχει μόνο η ωμή πραγματικότητα ενός εμπορικού καραβιού και αυτή της πάμφτωχης, υποσιτισμένης Αφρικής. Καμιά ωραιοποίηση. Και, φυσικά, το σασπένς δεν λείπει ούτε στιγμή, κρατώντας καθηλωμένο τον θεατή (εμένα τουλάχιστον), ενώ οι ηθοποιίες τόσο του Χανκς όσο και του σομαλού είναι πολύ καλές.

Σας το προτείνω για τη σφαιρική ματιά στο θέμα και την έλλειψη ηρώων και μαρτύρων.

BOURNE ΜΕ ΚΟΜΜΕΝΗ ΤΗΝ ΑΝΑΣΑ

Με το Bourne Ultimatum του εξαιρετικού Paul Greengrass ολοκληρώνεται με τον καλύτερο τρόπο η τριλογία του Bourne, του πράκτορα που πάσχει από αμνησία και, ενώ τον κυνηγάνε όλες οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, πασχίζει να ξαναβρεί το ξεχασμένο παρελθόν του.
Πρόκειται φυσικά για ταινία δράσης, με έντονη περιπέτεια, κυνηγητά, ξύλο και όλα τα σχετικά. Και εδώ βρίσκεται όλη το η ουσία του ζητήματος: Ο κυνηγημένος-και-κυνηγός ταυτόχρονα Bourne κάνει όλες τις απιθανότητες που κάνουν όλοι οι σαν κι αυτόν ήρωες στο σινεμά εδώ και αμέτρητα χρόνια και, πρακτικά, είναι... απέθαντος. Ό,τι δηλαδή κάνει ο Τζέιμς Μποντ από τα 60ς, ο Τομ Κρουζ στις "Επικίνδυνες Αποστολές", ο Μπρους Γουίλις στα "Die Hard", ο Κιάνου Ριβς στα "Speed" και ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό. Τι είναι λοιόν αυτό που κάνει την τριλογία του Μπορν να ξεχωρίζει (διότι αναμφισβήτητα ξεχωρίζει); Η απάντηση δεν μπορεί να είναι παρά καθαρά κινηματογραφική: Η σκηνοθεσία! Διότι εκεί που οι περιπέτειες του είδους γίνονται συνήθως από αστραφτερούς και εντυπωσιακούς βιντεοκλιπάδες, ο Greengrass (που έκανε και την προηγούμενη συνέχεια) είναι αληθινός σκηνοθέτης. Από τα καλύτερα timing που έχουν γίνει, η ταινία κυριολεκτικά δεν σ' αφήνει να πάρεις ανάσα. Η κάμερα στο χέρι, η ενίοτε κουνημένη φωτογραφία, ο ρυθμός, δίνουν απρόσμενη αλήθεια και ζωντάνια στις συσσωρευμένες απιθανότητες που στα χέρια άλλων φαντάζουν ως εντυπωσιακά αλλά άψυχα βιντεοκλίπ. Κι είναι βέβαια και το αρκετά πρωτότυπο σενάριο: Ο Μπορν (και μαζί του κι ο θεατής) αναζητά τον ίδιο του τον εαυτό, τις ρίζες και το αληθινό του όνομα και οι εχθροί δεν δεν είναι κακοί ρώσοι πράκτορες, άραβες τρομοκράτες ή διεθνείς μεγαλέμποροι ναρκωτικών, αλλά η ίδια η CIA και οι αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες. SPOILER!!! SPOILER!!! Και στο τέλος, για να ολοκληρωθεί η πρωτοτυπία, αποδεικνύεται ότι ο ίδιος είναι υπαίτιος για όλα, ότι όλα έγιναν με την αρχική του συγκατάθεση, αποκαθηλώνοντας έτσι τον συνήθως άμεμπτο κυνηγημένο ήρωα και αποκαλύπτοντας ότι κι ίδιος δεν ήταν στην ουσία παρά ένα φανατικό κάθαρμαΤΕΛΟΣ SPOILER
Βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή της σεζόν, νομίζω όμως ότι το Bourne Ultimatum θε είναι μάλλον η καλύτερη περιπέτεια δράσης της φετινής περιόδου.

ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡΙΣΤΙΚΗ "ΠΤΗΣΗ 93"

Η "Πτήση 93" του Paul Greengrass έχει ήδη μια μικρή θέση στην ιστορία του σινεμά: Είναι η πρώτη ταινία που καταπιάστηκε με το καυτό θέμα της 11ης Σεπτέμβρη, που φυσικά παραμένει ανοιχτό για τις ΗΠΑ. Και μόνο το ότι χρειάστηκαν 5 ολόκληρα χρόνια για να γίνει η πρώτη προσπάθεια, αποδεικνύει το πόσο καίει ακόμα.
Η συγκεκριμένη ταινία θέλει πάνω απ' όλα να είναι μια αντικειμενική καταγραφή των όσων συνέβησαν στο 4ο αεροπλάνο, αυτό που δεν βρήκε τον στόχο του και έπεσε κάπου στην Πενσυλβάνια. Υποτίθεται ότι βασίζεται στα αληθινά γεγονότα, όπως καταγράφηκαν από πύργους ελέγχου και συνομιλίες στα κινητά των επιβατών τις τελευταίες στιγμές (τουλάχιστον αυτή θεωρείται η "επίσημη αλήθεια", διότι - ευτυχώς - κανείς μας δεν βρισκόταν εκεί να το επιβεβαιώσει).
Το θέμα, ούτως ή άλλως, είναι συγκλονιστικό. Επίσης ο Greengrass είναι καλός σκηνοθέτης. Ωστόσο, ομολογώ ότι όλος αυτός ο αγώνας για "πιστότητα" και "αλήθεια" (που ενισχύεται από το real time των 80τόσων λεπτών, όσο δηλαδή κράτησε η μοιραία πτήση, και από τη χρήση άγνωστων ηθοποιών για περαιτέρω αποστασιοποίηση) με κούρασε αρκετά. Ιδιαίτερα στο πρώτο μέρος, τίγκα στις συντεταγμένες και στην τεχνική ορολογία εν γένει, που διαδραματίζεται σε πύργους ελέγχου κι όπου σχεδόν κόντεψα να μάθω να κατευθύνω αεροπλάνα από ραντάρ ή ασύρματους. Στο τελευταίο τέταρτο βέβαια η ένταση ανεβαίνει, ο σκηνοθέτης ξεδιπλώνει τη μαεστρία του και το κοινό ξυπνάει. Μάλλον αργά.
Στα συν της ταινίας συγκαταλέγεται η "τίμια" πρόθεση της αντικειμενικής καταγραφής, το ντοκιμαντερίστικο στυλ, η αποφυγή κάθε συναισθηματισμού (και θέσης). Όντως, οι συγγενείς που κλαίνε, τα παιδάκια που μιλάν για τελευταία φορά στους γονείς και όλα τα συναφή, από τα οποία βρίθουν αντίστοιχες αμερικάνικες ταινίες, εδώ λείπουν παντελώς. Στα συν επίσης το ότι δεν επιχειρήθηκε καμιά ηρωοποίηση των επιβατών, ούτε προσπάθησε να δειχτεί η "αυτοθυσία" τους. Απλούστατα οι άνθρωποι ενήργησαν με απόλυτη λογική: Όταν κατάλαβαν ότι ούτως ή άλλως ήταν καταδικασμένοι, αφού οι αεροπειρατές δεν διαπραγματεύονταν για τίποτα, επιχείρησαν να ρισκάρουν επαναστατώντας, διατηρώντας έτσι κάποιες ελάχιστες ελπίδες σωτηρίας - και απέτυχαν. Κανένας ηρωισμός. Μόνο κοινή λογική.
Στα πλην τώρα... μα ακριβώς το ντοκιμαντερίστικο στυλ που λέγαμε και η
παντελής έλλειψη θέσης. Βάρέθηκα αρκετά.
Τελικά αναρωτιέμαι αν στο σινεμά γενικότερα έχει νόημα η απλή, πιστή καταγραφή ενός γεγονότος και μόνον αυτή. Αν ζητούσα κάτι τέτοιο θα μπορούσα να ικανοποιηθώ από τα ντοκιμαντέρ του BBC.

ΥΓ: Ας μην αρχίσει παρακαλώ κάποια κουβέντα για το αν έγιναν όντως έτσι τα γεγονότα ή άν αυτή η επίσημ εκδοχή είναι παραπλανητική. Αυτό είναι άλλη, εξωκινηματογραφική κουβέντα, πολύ ενδιαφέρουσα μεν, αλλά για άλλα blogs.