ΑΝΤΙΟ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ, "ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΘΛΙΨΗ"!

Το 1958 ο Otto Preminger (1905-1986) γυρίζει το "Καλημέρα Θλίψη" (Bonjour, Tristess), βασισμένο βεβαίως στην ομώνυμη μεγάλη συγγραφική επιτυχία της Francoise Sagan. Το καστ είναι λαμπρό: Τζιν Σίμπεργκ (υπέροχη), Ντέιβιντ Νίβεν, Ντέμπορα Κερ, Μιλέν Ντεμονζό και σε μουσική εμφάνιση βεβαίως η Ζιλιέτ Γκρεκό!

Μία πλούσια, ξένοιαστη, γεμάτη ζωή, πλην όμως αργόσχολη και μάλλον τεμπέλα 17χρονη φτάνει με τον πατέρα της, που υπεραγαπά, σε υπέροχη παραθαλάσσια βίλα στη γαλλική Ριβιέρα για διακοπές. Πατέρας και κόρη θα ζήσουν ανέμελη ζωή με πολλές κατακτήσεις έως ότου μία ώριμη παλιά φίλη του πατέρα θα φτάσει για να κάνει διακοπές μαζί τους. Τα πάντα θα αλλάξουν: Ο πατέρας δεν νοιώθει το ίδιο με τις γυναίκες - παιχνίδια που τον περιτριγυρίζουν και η κόρη θα πάψει να είναι τόσο ανέμελη...

Για μένα εξαιρετική ταινία. Υπάρχει βέβαια η μαγευτική Ριβιέρα που κυριαρχεί στο φιλμ - νομίζεις ότι πρωταγωνιστεί (αλήθεια, δεν είναι πολύ ελληνικό το τοπίο της - αν εξαιρέσεις τις κομψές βίλες; Το σκέφτηκα συχνά ενώ έβλεπα το φιλμ). Έπειτα είναι οι λαμπεροί  πρωταγωνιστές, με επικεφαλής την πραγματικά υπέροχη (και αδικοχαμένη) Τζιν Σίμπεργκ. Μετά υπάρχει όλη αυτή η ξενοιασιά, η καλή ζωή, η ελευθεριότητα των ηθών... Για πολλοστή φορά μελαγχόλησα αναλογιζόμενος τον σκατόψυχο συντηρητισμό της εποχής μας και το γιγάντιο πισωγύρισμα στα πάντα που έχει συντελεστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Ναι, ξέρω την παρατήρηση που αυθόρμητα θα κάνετε: "Όλα αυτά αφορούν αποκλειστικά τη ζωή της μεγαλοαστικής τάξης, μιας μειοψηφίας". Θα συμφωνήσω απόλυτα, αλλά ακόμα κι έτσι ελπίζω να συμφωνείτε ότι το συγκεκριμένο φιλμ ΔΕΝ θα μπορούσε να γυριστεί σήμερα σε μία mainstream παραγωγή (και όχι βεβαίως για πολιτικούς λόγους), κι αυτό για μένα είναι τραγικό. Και τέλος, και σπουδαιότερο, είναι το λεπτό δούλεμα των συναισθημάτων, οι αλλαγές τους, η χαρά που μπορεί να γίνει θλίψη ή τύψη, ο στοχασμός πάνω στην ουσιαστική κενότητα της "καλής ζωής", το επιπόλαιο παιχνίδι που μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη...

Αν δεν ψάχνετε αποκλειστικά για θεαματικές ταινίες δράσης ψάξτε το.

"THE MAN WITH THE GOLDEN ARM" Ή ΜΙΑ ΠΡΩΙΜΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟΝ ΕΘΙΣΜΟ

Το 1955 ο μεγάλος Otto Preminger (1905-1986) γυρίζει μια πραγματικά τολμηρή για την εποχή ταινία: "The Man with the Golden Arm" ("Ο Χρυσοχέρης" στην Ελλάδα). Και, νομίζω, για πρώτη φορά συζητιέται ανοιχτά το πρόβλημα του εθισμού στα ναρκωτικά (στην ηρωίνη συγκεκριμένα). Ναι, το παλιό καλό Χόλιγουντ μπορούσε (όχι συχνά εννοείται) να μιλά και για απαγορευμένα τότε θέματα.
Ο ήρωας (Φρανκ Σινάτρα) αποφυλακίζεται. Στη φυλακή έχει αποτοξινωθεί από την πρέζα, έχει μάθει να παίζει ντραμς και θέλει να γίνει μουσικός και όχι να κάνει πια τον κρουπιέρη, δουλειά στην οποία έχει εξαιρετικό ταλέντο. Στην παλιά γειτονιά του όμως καραδοκούν όλοι οι παλιοί κίνδυνοι: Από τον πρεζέμπορα και τον ιδιοκτήτη της χαρτοπαικτικής λέσχης μεχρι την ανάπηρη κοπέλα του. Όλοι, για διαφορετικούς λόγους, θέλουν να τον τραβήξουν πίσω, στους παλιούς εφιάλτες. Μόνο η πρώην κοπέλα του πασχίζει να τον βοηθήσει.
Φρανκ Σινάτρα, Κιμ Νόβακ και Έλενορ Πάρκερ συνθέτουν το καστ, η φωτογραφία είναι ασπρόμαυρη, η γειτονιά (τα πάντα, σαν σε σκηνή θεάτρου, βρίσκονται το ένα δίπλα ή απέναντι στο αλλο) είναι ένα είδος κλειστοφοβικής κόλασης από την οποία κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει. Ούτε, βεβαίως, από το παρελθόν του. Το φιλμ δείχνει με σκληρό τρόπο τη φρίκη του εθισμού και σε πολλά σημεία γίνεται πραγματικά σπαρακτικό. Νοιώθεις να πονάς πραγματικά κάθε φορά που ο ήρωας τινάζει στον αέρα τα όνειρά του για μια καινούρια ζωή και κατρακυλά και πάλι στον εφιάλτη. Και είναι πολύ ενδιαφέρουσα η κυνική παρατήρηση: Οι περισσότεροι δεν σκέφτονται καν το δικό σου καλό. Θέλουν απλώς να σε εκμεταλλευτούν, ο καθένας για το δικό του συμφέρον. [SPOILIER SPOILER: Κι όσο για το τέλος, μοιάζει με χάπι εντ, στην ουσία όμως ένα τεράστιο στοίχημα έχει χαθεί, ίσως οριστικά. Πρόκειται άραγε όντως για χάπι εντ;]
Σκληρό κοινωνικό δράμα, με τολμηρό θέμα, το είπαμε, και συγχρόνως κλασική χολιγουντιανή ταινία (με κάποια μικρή ανατροπή στα μισά μάλιστα). Αν είστε φίλοι παλιών ταινιών μην το χάσετε.
ΥΓ: Την αφίσα και τα credits έχει σχεδιάσει ο θαυμάσιος γραφίστας Saul Bass, υπέυθυνος για την αφίσα του "Vertigo" του Χίτσκοκ και πλήθος άλλων κλασικών.

FALLEN ANGEL : ΕΝΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΝΟΥΑΡ

Το 1945 ο Otto Preminger (1905-1986) γυρίζει το "Fallen Angel", ένα νουάρ που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα στάνταρ του περίφημου αυτού είδους. Μοιράζεται βέβαια πολλά στοιχεία μ' αυτό, αλλά και οι διαφορές τους είναι αρκετές. Μάλλον ως ένα είδους υβρίδιου νουάρ και αισθηματικού φιλμ θα το χαρακτήριζα.
Ένας άντρας δίχως φράγκο στην τσέπη πετιέται νύχτα από ένα λεωφορείο σε μια μικρή πόλη στο μέσον του πουθενά, αφού δεν έχει λεφτά να συνεχίσει. Μπαίνει στο πρώτο καφέ - μπαρ - φαγάδικο που βρίσκει μπροστά του, όπου ερωτεύεται την εντυπωσιακή σερβιτόρα, που συγχρόνως είναι και η "εύκολη" (με το αζημείωτο μάλλον) κοπέλα της πόλης, η οποία δείχνει ενδιαφέρον, δίχως όμως να αποβάλλει ολότελα τον κυνισμό της. Της υπόσχεται ότι θα βρει πάσει θυσία λεφτά για να επιστρέψει και να την παντρευτεί και όντως βρίσκει σύντομα... αφού παντρεύεται μια πλούσια και ενάρετη κοπέλα (για τα λεφτά της φυσικά). Θα ακολουθήσει ένας φόνος, η σύζυγος θα αντιληφτεί τις προθέσεις του άντρα της... όμως θα εξακολουθήσει να τον αγαπά και να νοιώθει αφοσιωμένη σ' αυτόν. Η κατάληξη θα είναι κάπως διαφορετική από τα κατάμαυρα τέλη των νουάρ, με έναν περίεργο όμως τρόπο.
Υπάρχει λοιπόν ο μοναχικός αρχικά, σκληρός ήρωας, που δεν είναι όμως ακριβώς ο άνθρωπος της δράσης που ξέρουμε από ανάλογα φιλμ. Υπάρχει η μοιραία γυναίκα, η οποία όμως δεν είναι ακριβώς το "σατανικό θηλυκό" των κλασικών νουάρ, απλώς κυνική. Υπάρχει ένας φόνος για τον οποίο κατηγορείται ο ήρωας, αλλά αυτός συμβαίνει κάπου στη μέση (ίσως και λίγο μετά), οπότε η ταινία δεν περιστρέφεται γύρω από το μυστήριο που δημιουργείται. Γι' αυτό σας είπα αρχικά ότι πρόκειται για μια παράδοξη περίπτωση νουάρ, με αρκετές διαφορές.
Ο Preminger μελετά εδώ και τη σχέση του ήρωα με την ανύποπτη αρχικά σύζυγο, αλλά και διάφορους "περιφερειακούς" χαρακτήρες, κάτοικους της πόλης, όπως τον ιδιοκτήτη του μπαρ, τον αστυνομικό, την αδελφή της συζύγου κλπ. Το σασπένς θα κορυφωθεί προς το τέλος, με τον αγώνα για την αποκάλυψη του δολοφόνου, δεν θα λέγαμε όμως ότι το φιλμ βασίζεται στο διαρκές σασπένς. Ίσως οι σχέσεις μεταξύ των ηρώων να παίζουν σημαντικότερο ρόλο εδώ. Όσο για τον βασικό χαρακτήρα (ο καλός Ντάνα Άντριους), είναι σαφώς αρνητικός, στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας τουλάχιστον (αυτό βέβαια συμβαίνει και σε άλλα νουάρ). Συγχρόνως ενδιαφέρον έχει και η καταγραφή του μικρόκοσμου της ήσυχης πόλης, με τον επιφανειακό συντηρητισμό και καθωσπρεπισμό και τα πάθη και τις "αμαρτίες" που σιγοβράζουν κάτω από τη φαινομενικά στιλπνή επιφάνεια.
Ωρaία ταινία (κατά τη γνώμη μου πάντοτε), που παρακολούθησα με αμείωτο ενδιαφέρον, η οποία απέδειξε για μια ακόμα φορά ότι ο Πρέμινγκερ υπήρξε ένας από τους μεγάλους χολιγουντιανούς δημιουργούς. Ίσως σας ξενίσει κάπως με τα αισθηματικά της "παραστρατήματα" αν είστε φανατικός του τυπικού νουάρ, αλλά νομίζω ότι - αν τουλάχιστον είστε προετοιμασμένος γι' αυτό - αξίζει τον κόπο. Δώστε της λοιπόν μια ευκαιρία, κι ας μην είναι από τα γνωστότερα φιλμ του σκηνοθέτη. Και παίζει και η εντυπωσιακή Λίντα Νταρνέλ!

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΕΝΟΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΑΜΦΙΣΗΜΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

"Η Ανατομία ενός εγκλήματος" (1959) του Otto Preminger (1906-1986) είναι από τα κλασικότερα δικαστικά δράματα της ιστορίας του κινηματογράφου. Με εξαιρετικό καστ (Τζέιμς Στιούαρτ, Λι Ρέμικ, Μπεν Γκαζάρα, Τζορτζ Σκοτ) αναλύει την περίπτωση του φόνου ενός μπάρμαν που μόλις έχει βιάσει μια γυναίκα από τον σύζυγο της τελευταίας. Αυτό όμως είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, γιατί πολλά πράγματα κρύβονται κάτω από αυτή την ιστορία.
Θα πω από τώρα ότι, μιας και δεν είμαι πολύ φανατικός φίλος των δικαστικών δραμάτων, η ταινία μάλλον με κούρασε συνολικά με την ατέλειωτη διάρκειά της (γύρω στις 2,5 ώρες). Είναι αναμφισβήτητα καλογυρισμένη, αναλύει άψογα και σε βάθος τους χαρακτήρες και θεωρείται κλασική, αλλά... συμβαίνουν αυτά. Ίσως όμως να είναι κάτι προσωπικό. Γιατί σίγουρα τα προτερήματά της είναι πολλά. Όπως οι αποκαλύψεις για τους χαρακτήρες των ηρώων και τα μπακγκράουντ τους, οι συμπαθητικoί αντιήρωες πρωταγωνιστές (ο Στιούαρτ είναι σχεδόν παρατημένος από τη ζωή δικηγόρος και στα πρόθυρα του αλκοολισμού, ο γέρος φίλος του είναι κανονικά παρατημένος δικηγόρος και κανονικός αλκοολικός), η σκιαγράφηση σε δεύτερο επίπεδο της επαρχιακής πλήξης και της κατάστασης όλοι-ξέρουν-τα-πάντα-για-όλους. Αλλά το σημαντικότερο για μένα σημείο (και προτέρημα) του φιλμ είναι η διφορούμενη ματιά που ρίχνει στη δικαιοσύνη. Και λέει κάτι πολύ απλό, που σπάνια έχει ειπωθεί με τόσο σχετικά χαμηλούς τόνους (εννοώ δίχως εντυπωσιακές δικαστικές πλάνες, από μηχανής θεούς που εμφανίζονται ξαφνικά στην αίθουσα του δικαστηρίου, αποδράσεις και άλλα τέτοια): Λέει ότι όσο κι αν η δικαιοσύνη κάνει τυπικά σωστά τη δουλειά της, η αλήθεια μπορεί πάντοτε να παραμένει κάτι άπιαστο ή ανεξιχνίαστο. Κι αυτό γιατί η κρίση γίνεται πολύ απλά από ανθρώπους (ένορκους, δικαστές, δεν έχει σημασία) και οι άνθρωποι εξ ορισμού και υποκειμενικοί είναι και επιρρεπείς στα συναισθήματά τους. Και έχει ενδιαφέρον ότι δεν πρόκειται για μια εντυπωσιακή καταγγελία του δικαστικού συστήματος. Κάθε άλλο. Αυτό αντιμετωπίζεται μάλλον με συμπάθεια. Όλα γίνονται τυπικά σωστά κι όχι μόνο αυτό, αλλά οι πάντες (δικαστές, εισαγγελείς, υπεράσπιση, ένορκοι) έχουν τις καλύτερες προθέσεις: Να αποκαλύψουν την αλήθεια. Καμιά "πουστιά", καμιά συναλλαγή κάτω από το τραπέζι, κανένα ανώτερο συμφέρον. Μια καθημερινή επαρχιακή ιστορία μόνο, με καθημερινούς πρωταγωνιστές. Κι όμως SPOILER SPOILER η αλήθεια ακόμα και μετά το τέλος της δίκης είναι, τουλάχιστον, διφορούμενη. Δεν έχει καμιά σημασία αν κέρδιασαν οι "καλοί" (η συμπαθής υπεράσπιση) ή οι "κακοί" (ο πρωτευουσιάνος μεγαλοδικηγόρος κατήγορος). Σημασία έχει ότι στο τέλος, ανεξαρτήτως απόφασης, δεν είμαστε και πολύ σίγουροι για το τι ακριβώς συνέβει και για το αν η απόφαση ήταν τελικά σωστή ΤΕΛΟΣ SPOILER. Άλλωστε ο κατηγορούμενος που υπερασπίζεται ο συμπαθής ήρωας κάθε άλλο παρά συμπαθής είναι.
Έτσι λοιπόν βρίσκω πολλές αρετές στην κλασική αυτή ταινία και οι αντιρρήσεις μου (για τη διάρκειά της κυρίως) είναι μάλλον υποκειμενικές. Κατά βάθος σας τη συνιστώ.