"FLAWLESS": ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ, ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΙΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ο βρετανός Mike Radford, αν και όχι ιδιάιτερα παραγωγικός, έχει γυρίσει αρκετά καλές ταινίες. Το 2007 κάνει το "Flawless", με τον εξαιρετικό Μάικλ Κέιν και τη Ντέμι Μουρ, μια ταινία που στο επίκεντρό της βρίσκεται μια ληστεία διαμαντιών, ωστόσο επιφυλάσσει κάποιες ανατροπές όσον αφορά τον σκοπό της ληστείας.
Στο Λονδίνο του 1960 ένα υψηλό στέλεχος της μεγαλύτερης εταιρίας διαμαντιών, από τις ελάχιστες γυναίκες που κατέχουν τέτοια θέση την εποχή αυτή, άψογη και ατσαλάκωτη, εργατική, αυστηρή, αλλά και μοναχική, πείθεται από ένα ηλικιωμένο καθαριστή του τεράστιου κτιρίου της εταιρίας να βοηθήσει σε μια παράτολμη ληστεία - τι άλλο;- διαμαντιών, όταν ο τελευταίος της αποδεικνύει ότι μεθοδεύεται η απόλυσή της. Τα αποτελέσματα της κομπίνας όμως θα είναι πολύ διαφορετικά απ' αυτά που περίμενε η ίδια και από αυτά που είχαν συμφωνηθεί.
Η ταινία διαθέτει απόλυτα πειστική (και μουντή) ατμόσφαιρα Λονδίνου του '60 και ξετυλίγει αργά την ιστορία και την πλεκτάνη της. Δεν υπάρχουν καταιγιστικές σκηνές δράσης (αν περιμένατε κάτι τέτοιο), ούτε σούπερ κόλπα με τύπους που κρέμονται ανάποδα και περνάνε ως αιλουροειδή ανάμεσα σε λέιζερ. Το χτίσιμο της ατμόσφαιρας, η ανάπτυξη των χαρακτήρων και η σταδιακή αποκάλυψη κρυμένων μυστικών είναι τα κύρια μελήματά της. Γι' αυτό και μου άρεσε περισσότερο από τις ταινίες δράσης που κατακλύζουν τις οθόνες και τις ξεχνάς μόλις βγείς από την αίθουσα. Άλλωστε ο Radford είναι μάλλον πολιτικοποιημένος σκηνοθέτης (θυμηθείτε και το δικό του "1984"). Αυτό φαίνεται από την πρώτη κιόλας σκηνή, ωστόσο το φιλμ σταδιακά αποκτά περισσότερη πολιτική χροιά. Στο στόχαστρο βρίσκεται, εκτός από την Εταιρία Διαμαντιών, που βασίζει τα αμύθητα πλούτη της στον ιδρώτα και το αίμα χιλιάδων τριτοκοσμικών, εξαθλιωμένων εργατών, και οι απάνθρωπες γιγάντιες ασφαλιστικές εταιρίες, που θα κάνουν τα πάντα για να κερδίσουν - ή έστω για να πληρώσουν όσο το δυνατόν λιγότερα. Οπότε ο ενδικαπιταλιστικός αλληλοσπαραγμός προς το τέλος, προσωπικά μου φάνηκε απολαυστικός. Άλλωστε και το τέλος είναι πολιτικό.
Δίχως να είναι κανένα αριστούργημα, η μάλλον χαμηλότονη αυτή ταινία μπορώ να πω ότι με κέρδισε. Ή τουλάχιστον την είδα με αρκετό ενδιαφέρον.

ΤΟ 1984 ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΙΑΛΤΕΣ ΤΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ

Ο Τζορτζ Όργουελ έγραψε το συγκλονιστικό "1984" το 1948. Αντέστρεψε δηλαδή τα δύο τελευταία νούμερα του έτους. Το 1984, όπως ήταν φυσικό, έγινε και η πιο αξιόλογη προσπάθεια μεταφοράς του εφιαλτικού αυτού βιβλίου στην οθόνη. Αγγλική παραγωγή του Michael Radford, αποτελεί και το κύκνειο άσμα του Ρίτσαρντ Μπάρτον, που πέθανε λίγο μετά.
Αν πρέπει να χαρακτηρίσω με μια λέξη την ταινία, η λέξη αυτή θα ήταν "ζοφερή". Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, εφόσον το φιλμ παραμένει πιστό στο γράμμα και στο πνεύμα του βιβλίου. Φυσικά ο Όργουελ, αριστερός ο ίδιος, έκανε μια αλληγορία του σοβιετικού μοντέλου και ιδιαίτερα του σταλινισμού, που την εποχή αυτή (το 1948 εννοώ) βρισκόταν εν πλήρει ισχύ. Ωστόσο το βιβλίο και η ταινία λειτουργούν πολύ γενικότερα, δίνοντάς μας μια εφιαλτική περιγραφή του ολοκληρωτισμού στην πιο απόλυτη και ακραία του μορφή.
Η ταινία δίνει πολύ παραστατικά το κλίμα. Το μίζερο, στερημένο από κάθε ομορφιά περιβάλλον, τα πανταχού παρόντα ερείπια ενός αέναα συνεχιζόμενου πολέμου (ή υποτιθέμενου πολέμου), η συνεχής καταπίεση, η πλύση εγκεφάλων, οι άνθρωποι ως απόλυτα απρόσωπη μάζα, δίχως απολύτως τίποτα προσωπικό, η κυρίαρχη ομοιομορφία στα σπίτια, στα ρούχα, παντού, η απόλυτη απαγόρευση κάθε ηδονής, ακόμα και του οργασμού και κυρίως οι πανταχού παρούσες οθόνες που λειτουργούν και σαν κάμερες με την κυρίαρχη μορφή του διαβόητου "Μεγάλου Αδελφού", όλα λειτουργούν άψογα στη δημιουργία του ασφυκτικού και ζοφερού κλίματος που αναφέραμε στην αρχή.
Γενικότερα όμως η ταινία (και το βιβλίο φυσικά) προχωρούν ένα βήμα παραπάνω στη διερεύνηση του απόλυτου ολοκληρωτισμού. Στόχος του στυγνού καθεστώτος δεν είναι απλώς να υποτάξει, να κυριαρχήσει με τον φόβο. Στόχος του είναι να κάνει τους απρόσωπους υπηκόους του να πιστεύουν απόλυτα σ' αυτό, ακόμα περισσότερο, να το αγαπούν βαθιά. Το όνειρο δηλαδή κάθε δικτάτορα. Η αντικειμενικότητα, η αλήθεια, παύουν να υπάρχουν. Τη θέση τους παίρνει η αλήθεια του κόμματος, που μπορεί να αλλάζει από μέρα σε μέρα κατά βούληση (τη βούληση του κόμματος φυσικά). Γι' αυτό η ιστορία παραχαράσσεται καθημερινά. Γι' αυτό οι επίσημες ειδήσεις της κάθε μέρας βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με τις χτεσινές ή τις προσχτεσινές. Ο τέλειος έλεγχος οφείλει να εξαλείψει τη μνήμη. Ή μάλλον να την κάνει εύπλαστη. Κοινώς, η άνθρωποι δεν έχουν πια ατομικές μνήμες, αλλά τη μνήμη που το καθεστώς επιθυμεί.
Τι απ' αυτά συμβαίνει σήμερα; Πόσο αληθινό είναι το ζοφερό οργουελιανό όραμα; Φυσικά ή εξωτερική εικόνα δεν μοιάζει καθόλου. Παρά τη συγκεκριμένη οικονομική κρίση, μπορούμε σε γενικές γραμμές να μιλάμε για ευμάρεια και όχι για ανέχεια, όπως στο 1984. Ωστόσο το ανατριχιαστικό είναι ότι σήμερα η δυνατότητα πραγματοποίησης όσων περιγράφονται στο φιλμ, που τότε αποτελούσαν καθαρή επιστημονική φαντασία - κυρίως της απόλυτης παρακολούθησης των πάντων - υπάρχει χάρη στην αλματώδη τεχνολογική ανάπτυξη. Δεν έχω την παραμικρή ιδέα για το πού μπορεί να οδηγήσει αυτό. Θα δούμε.
Μίλησα πολύ για το βιβλίο βέβαια, πράγμα που δεν συνηθίζω. Νομίζω όμως ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση επιτρέπεται, αφού, όπως είπα, η ταινία έχει κατά τη γνώμη μου πιάσει απόλυτα το πνεύμα του βιβλίου. Και επί πλέον, Ρίτσαρντ Μπάρτον και Τζον Χαρτ είναι εξαιρετικοί. Οπότε νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να δει κανείς το φιλμ. Παρά το ότι στο τέλος θα νοιώθει σα να έχει φάει μια γερή γροθιά στο στομάχι...