"ΤΟ ΧΡΥΣΑΦΙ ΤΟΥ ΜΑΚΕΝΑ": ΕΝΑ ΠΑΡΑΞΕΝΟ ΓΟΥΕΣΤΕΡΝ

Το "Χρυσάφι του Μακένα" (Mackenna's Gold) είναι ένα γουέστερν που γυρίζει ο J. Lee Thompson το 1969, σε μια εποχή δηλαδή που το είδος έχει ουσιαστικά τελειώσει. Ίσως γι' αυτό στο φιλμ ενσωματώνονται (όχι πολύ φανερά) και στοιχεία της εποχής. Το καστ πάντως είναι εντυπωσιακό: Γκρέγκορι Πεκ, Ομάρ Σαρίφ, Τέλι Σαβάλας, Ιλάι Γουάλας, ¨Αντονι Κουέιλ και άλλοι σε μεγαλύτερους ή μικρότερους ρόλους.

 Μια συμμορία κακοποιών αιχμαλωτίζει ένα σερίφη, τον Μακένα, επειδή ξέρουν ότι ο τελευταίος είναι κάτοχος ενός ινδιάνικου χάρτη που δείχνει τη μυστική τοποθεσία ενός μέρους πλημμυρισμένου στο χρυσάφι, κάτι σαν το μυθικό Ελντοράντο. Ο σερίφης επιμένει ότι όλα αυτά είναι παραμύθια. Εμείς ξέρουμε επίσης ότι ο ίδιος δεν ενδιαφέρεται για το (πιθανό) χρυσάφι, πράγμα για το οποίο πατούν επί πτωμάτων όλοι οι υπόλοιποι (και όχι μόνο η συμμορία, όπως θα δείτε).

Είναι μια όντως παράξενη ταινία. Από τη μία είναι πολύ ενδιαφέρουσα η στάση της τόσο απέναντι στο αιώνιο θέμα της απληστίας όσο και στο θέμα του σεβασμού του ινδιάνικου πολιτισμού - και της κάθε διαφορετικής κουλτούρας εν γένει. Από την άλλη υπάρχει (κυρίως προς το τέλος) μια σχεδόν μεταφυσική αφέλεια - δίχως η άποψη να είναι ακριβώς μεταφυσική, αλλά κάπου στα όρια. Ίσως οι τελευταίες σκηνές να αντανακλούν την κυρίαρχη ψυχεδέλεια και τις διάφορες ανατολικο-πνευματικο-φευγάτες θεωρίες που κυριαρχούσαν στην εποχή (βλέπε χίπις κλπ.). Αλλά, θα επαναλάβω, η σαρκαστική ματιά πάνω στο θέμα της ανθρώπινης απληστίας, είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Βλέπετε, ΟΚ, η συμμορία είναι "οι κακοί" και αυτοί είναι αδίστακτοι και άπληστοι. Η κριτική όμως προχωρά πολύ περισσότερο, σε κάθε λογής "καθώς πρέπει" και υπεράνω υοπψίας άτομα.  

Γενικά πάντως πρόκειται για ένα χορταστικό φιλμ, με χαρακτηριστικό τους διάφορους γνωστούς ηθοποιούς - που συχνά είναι και ενδιαφέροντες ως χαρακτήρες - που εμφανίζονται για λίγο και μετά εξαφανίζονται είτε επειδή σκοτώνονται νωρίς είτε για άλλους λόγους. Ενδιαφέρον, αλλά άνισο.

"ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΤΑΧΤΕΣ" ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΩΝ

Ο J.Lee Thompson (1914-2002) υπήρξε καλός χολιγουντιανός σκηνοθέτης, με σημαντικές ταινίες παλιότερα, για να γίνει πολύ "mainstream" από τη δεκαετία του 70 και μετά. Πίσω στα 1965 όμως γυρίζει μια εξαιρετική κατά τη γνώμη μου ταινία, το "Return from the Ashes", με την Ίνγκριντ Τούλιν, τον Μαξιμίλιαν Σελ, τη Σαμάνθα Έγκαρ και τον Χέρμπερτ Λομ στους βασικούς ρόλους.
Μια πλούσια εβραία, από τους επιζήσαντες του Άουσβιτς, επιστρέφει τσακισμένη, εξουθενωμένη και αγνώριστη από τις κακουχίες στο Παρίσι, όπου ζούσε, για να ανακαλύψει ότι ο ζιγκολό σύζυγός της (νεότερός της και απένταρος σκακιστής πριν την παντρευτεί) τα έχει με τη νεαρή προγονή της, με την οποία οι σχέσεις της ήταν πάντοτε ψυχρές. Αποφασίζει λοιπόν να μην αποκαλύψει την αληθινη της ταυτότητα, καθώς ο σύζυγος δεν την αναγνωρίζει, νομίζοντας ότι είναι κάποια που απλώς μοιάζει στη γυναίκα του (την οποία όλοι θεωρούν νεκρή). Από το σημείο αυτό και πέρα θα ξεκινήσει ένα πραγματικά θανάσιμο παιχνίδι ανάμεσα στους τρεις τους, που θα οδηγήσει σε απρόβλεπτες ανατροπές και συνέπειες.
Εξαιρετικό σασπένς, τεταμένες σχέσεις, καταστάσεις στην κόψη του ξυραφιού, φλας μπακ που μας αποκαλύπτουν το παρελθόν της ηρωίδας... Αυτό που δεσπόζει όμως και εκπλήσει είναι ο κυνισμός και ο αμοραλισμός που καταγράφει ο σκηνοθέτης στις ανθρώπινες σχέσεις. Πρόκειται για μια από τις σπάνιες ταινίες (και μάλιστα τόσο παλιά) όπου πραγματικά δεν υπάρχει κανένας θετικός χαρακτήρας. Το βασικό τρίγωνο αλληλοσπαράσεται, άγεται και φέρεται από τα πάθη του και μεταξύ τους δεν υπάρχει χώρος για τίποτα καλό. Προέχει η ικανοποίηση των παθών και των φιλοδοξιών του κάθε μέλους. Όλοι πατάνε επί πτωμάτων (ή είναι πρόθυμοι να πατήσουν) για τα συμφέροντά τους.
Φυσικά η ανατριχιαστική αυτή καταγραφή της ανθρώπινης αγριότητας ενέχει και στοιχεία κοινωνικής κριτικής, ιδιαίτερα μιας κοινωνίας που βγαίνει διαλυμένη και βαθιά τραυματισμένη από έναν εφιαλτικό πόλεμο. Άλλωστε και μόνο το μοτίβο των στρατοπέδων συγκέντρωσης (που δεν δείχνεται, αλλά αποτελεί βασικό κομμάτι της πλοκής), λειτουργεί ως σταθερό φόντο βαρβαρότητας - σε συλλογικό επίπεδο - της κοινωνίας. Και φυσικά το μοτίβο επαναλαμβάνουν και τα μέλη της σε ατομικό επίπεδο πλέον.
Η ταινία μου άρεσε πολύ και τη συνιστώ. Πολύ περισσότερο βέβαια αφού είναι σχετικά άγνωστη και ξεχασμένη. Κατά τη γνώμη μου πολύ κακώς.
ΥΓ: Η ιστορία, ως ένα σημείο τουλάχιστον, θα σας θυμίσει πολύ το "Phoenix" (Το τραγούδι του Φοίνικα), την επίσης πολύ καλή ταινία του 2014 του σημαντικού γερμανού Christian Petzold. Προφανώς ο τελευταίος έχει συνειδητά επηρεαστεί (σεναριακά τουλάχιστον) από το παλιότερο φιλμ.

Η ΠΑΡΩΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟ "WHAT WAY TO GO!"

Η δεκαετία του 60 παρήγαγε κάθε είδους φιλμ. Αλλά και παρωδίες των ειδών αυτών. Έτσι λοιπόν το 1964 ο J. Lee Thompson (1914-2002) γυρίζει, με ένα all star cast το πλούσιο και ευχάριστο "What way to Go!". Επικεφαλής η Σίρλεϊ Μακ Λέιν και δίπλα της οι (κρατηθείτε) Πολ Νιούμαν, Ρόμπερτ Μίτσαμ, Τζιν Κέλι, Ντιν Μάρτιν, Ντικ Βαν Ντάικ! Σπάνιο.
Η ιστορία είναι εντελώς τρελή : Μια όμορφη νεαρή χωριατοπούλα το μόνο που θέλει είναι να ζήσει μια ήσυχη, ευτυχισμένη ζωή με έναν καλό σύζυγο. Ποια είναι όμως η κατάρα της; Ναι, βρίσκει τον εκάστοτε κατάλληλο, τον παντρεύεται και τότε κάτι συμβαίνει, αυτός αρχίζει να γίνεται απίστευτα πλούσιος και πετυχημένος, ξεκινά τη μεγάλη ζωή (που η ίδια βαριέται) και τελικά, στο απώγειο πλούτου και δόξας... πεθαίνει. Σαν η όμορφη και διαρκώς χήρα ηρωίδα να διαθέτει το άγγιγμα του Μίδα, αλλά και την κατάρα του. Στην πρώτη σκηνή η ηρωίδα προσπαθεί να δωρίσει στο κράτος ένα αμύθητο ποσό για να το ξεφορτωθεί και να επιστρέψει στην απλή ζωή, την περνούν για τρελή, την στέλνουν σε ψυχίατρο και σ' εκείνον αφηγείται την απίστευτη ιστορία της και τους τέσσερεις γάμους της.
Πρόκειται για μαύρη κωμωδία, με τους εκάστοτε θανάτους να διακωμωδούνται όσο δεν παίρνει.. Κυρίως όμως, όπως είπαμε, πρόκειται για παρωδία κινηματογραφικών ειδών. Με διαφορετικό κινηματογραφικό ύφος κάθε φορά,  με κάθε διαφορετικό άντρα, το μιούζικαλ, το κοινωνικό φιλμ - με λίγο από γουέστερν, η φιγούρα του μποέμ, βασανισμένου και γεμάτου υπαρξιακά ερωτήματα καλλιτέχνη και άλλα θέματα και στιλ οδηγούνται στην παρωδία. Το ίδιο το θέαμα και οι show busines αυτοσαρκάζονται - από τα εξωφρενικά κοστούμια που σε κάθε σκηνή φορά η ΜακΛέιν μέχρι τα υπερβολικά και πολύ συχνά επίτηδες κιτς σκηνικά. Η μοντέρνα τέχνη, οι αλλαγές που φέρνει στον άνθρωπο το χρήμα, η παράνοια και η μεγαλομανία που δημιουργεί η επιτυχία, είναι μερικά από τα θέματα που θίγονται και σατιρίζονται.
Επιτυχημένο και ξεκαρδιστικό σε κάποια σημεία, λιγότερο σε κάποια άλλα (αναμενόμενο, αφού στην ουσία πρόκειται για ένα είδος σπονδυλωτού φιλμ), το "What way to Go!" αποτελεί μια παράξενη προσπάθεια πριν ο όρος "μεταμοντέρνο" επινοηθεί καν. Ίσως γι' αυτό - και για το αξιοπερίεργο της υπόθεσης - να αξίζει να το ψάξετε. Και για το καστ φυσικά.