ΤΟ "ΔΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ" ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΟΛΑ, ΑΛΛΑ...

Δηλώνω από την αρχή ότι με τις δύο μόνο ταινίες του που έχω δει, δεν θεωρώ τον Terrence Malick ως «έναν από τους μεγαλύτερους δημιουργούς όλων των εποχών» ή κάτι τέτοιο. Απόλυτος περφεξιονίστας ναι. Μεγαλεπήβολος ως εκεί που δεν παίρνει, βεβαίως. Άνθρωπος που περιφρονεί τους κανόνες και δεν ενδιαφέρεται για την εμπορική επιτυχία των ελάχιστων ταινιών του, επίσης. Ανυποχώρητος μπροστά στην πραγμάτωση του οράματός του, κι αυτό. Αλλά, παρ’ όλα αυτά δεν μπορώ να συμμεριστώ τον ενθουσιασμό κάποιων γι’ αυτόν.
«Το Δέντρο ης Ζωής» του 2011 είναι κι αυτό μεγαλεπήβολο (φυσικά). Ο Malick θέλει κυριολεκτικά να τα πει όλα. Όχι μόνο για τον άνθρωπο ή/και τη ζωή, αλλά και για ολόκληρο το Σύμπαν! Έτσι δεν διστάζει να μας δείξει εκπληκτικές εικόνες από το διάστημα, από πλήθος ουράνιων σωμάτων, αποκαλυπτικές εικόνες του πλανήτη, δεινόσαυρους, μετεωρίτες που χτυπάν τη γη και άλλα πολλά, για να κάνει τελικά βουτιά στον εξ ίσου ονειρικό μικρόκοσμο και να καταλήξει στη γέννηση ενός παιδιού! Στην ουσία βέβαια διηγείται την ιστορία μιας πενταμελούς οικογένειας με καταπιεστικό πατέρα και αγγελική μητέρα, κυρίως με flash-back, μετά το θάνατο του ενός από τους τρεις γιους (δεν είναι spoiler, το μαθαίνουμε από την αρχή). Φυσικά και πάλι, όλα αυτά είναι συμβολικά για να μας μιλήσει «για τη ζωή, το σύμπαν και τα πάντα».
Οι διαφωνίες μου επικεντρώνονται στην έντονα θρησκευτική / χριστιανική ματιά του. Από την αρχή κιόλας μας μιλά για τη διαφορά φύσης και (θείας) χάρης, ο Ιώβ και τα παθήματά του αναφέρονται συχνότατα και καταλήγουμε σε απόλυτα μεταφυσικό φινάλε, που θυμίζει το πρόσφατο «Hereafter” του Ίστγουντ. Συγνώμη, αλλά ποτέ δεν ήμουν ιδιαίτερα «της θρησκείας» και, ακόμα περισσότερο, ποτέ δεν χώνεψα τις ιστορίες με το θεό που στέλνει τις φριχτότερες δυνατές δυστυχίες στους πολύ πιστούς και αγαπημένους του «για να τους δοκιμάσει» ή κάτι τέτοιο (περίπτωση Ιώβ), όπως εδώ στην υπέροχη, γεμάτη αγάπη και πίστη μητέρα. Ούτε και με ενδιέφερε ποτέ η μόνιμη επωδός «άγνωστες οι βουλές του Κυρίου», όταν γίνεται η προφανής περί κατάφορης αδικίας ερώτηση. Ευχαριστώ πολύ, αλλά δεν θα πάρω.
Μένει λοιπόν η ταινία. Η οποία είναι πλημμυρισμένη από κάτι παραπάνω από πανέμορφες εικόνες. Είτε κινηματογραφεί τη γέννηση ενός πλανήτη είτε το πότισμα του γκαζόν σε μια αυλή, τα πλάνα είναι εκπληκτικά, αποτελούν έργα τέχνης από μόνα τους. Ίσως βέβαια, θα παρατηρήσουν δικαίως μερικοί, κάποια στιγμή «μπουχτίζεις» απ’ όλη αυτή την ομορφιά, αλλά πάντως η ομορφιά παραμένει. Όπως μένει και η παράξενη, ρευστή αφήγηση των γεγονότων. Ο τρόπος που ο Malick αφηγείται τη μάλλον κοινότοπη ιστορία της οικογένειας, μπορώ να πω ότι με γοήτευσε. Σύντομες σκηνές, συνειδητά δίχως κορυφώσεις, "μαλακό" πέρασμα από τη μία σκηνή στην άλλη. Αφηγηματική ρευστότητα, η λέξη αυτή μου ξανάρχεται σαν χαρακτηριστική του τρόπου του.
Έγιναν διάφορες συγκρίσεις με τον Κιούμπρικ. Σίγουρα και οι δύο δημιουργοί μάς έδειξαν υπέροχες εικόνες, σίγουρα έχουν πάντοτε κάτι μεγαλεπήβολο, το είπαμε. Στο συγκεκριμένο φιλμ υπήρχε και η παραληρηματική ροή κοσμικών εικόνων που κόβουν την ανάσα, με τη συνοδεία κλασικής μουσικής, ροή που νομίζω ότι κρατά γύρω στα 15 λεπτά (τεράστιος κινηματογραφικός χρόνος), που βέβαια φέρνει στο νου την περίφημη μεγάλη, ψυχεδελική σκηνή προς το τέλος της «Οδύσσειας του Διαστήματος» (αλλά και τη συνεχή ροή εικόνων στο Koyanisqatsi), οπότε η σύγκριση έρχεται μοιραία. Δεν νομίζω όμως ότι τα κάποια κοινά χαρακτηριστικά είναι ικανά για μια τέτοια σύγκριση. Δεν νομίζω ότι ο Malick, ο οποίος μάλιστα έχει και ελάχιστο ποσοτικά έργο, μπορεί να φτάσει τον μεγάλο δημιουργό.
Παραλείπω λοιπόν το ιδεολογικό μέρος και την αφέλεια (τα οποία ωστόσο νομίζω ότι θα γοητεύσουν πολλούς), κρατώ τις πανέμορφες (μέχρι σκασμού) εικόνες, την υπέροχη μουσική, την αφήγηση, στέκομαι αμήχανος μπροστά στο τόσο, μα τόσο μεγαλεπήβολο όραμα… και πάω για κάτι άλλο, περισσότερο του γούστου μου και δίχως όλη αυτή τη μεταφυσική σάλτσα.