Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΟΠΟΥ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΣΑΝ ΠΙΘΗΚΟΙ

Το 1968 γυρίζεται από τον Franklin Schaffner (1920-1989) μια από τις πιο γνωστές ταινίες επιστημονικής φαντασίας: "Ο Πλανήτης των Πιθήκων", του οποίου prequel, sequel κλπ. βλέπουμε κοντά 50 χρόνια μετά.
Ένα διαστημόπλοιο με τρεις επιζήσαντες αστροναύτες χάνεται και προσγειώνεται σε έναν άγνωστο πλανήτη. Σύντομα οι "ναυαγοί" θα διαπιστώσουν ότι ο πλανήτης κατοικείται κυρίως από νοήμονες πιθήκους, οι οποίοι βεβαίως αποτελούν το κυρίαρχο είδος και οι οποίοι φέρονται στους σε πρωτόγονη κατάσταση και δίχως πολιτισμό ανθρώπους όπως εμείς στα ζώα. Τους σκοτώνουν, τους αιχμαλωτίζουν, τους κλείνουν σε κλουβιά... Όταν ο βασικός ήρωας αιχμαλωτίζεται κι αυτός, προσπαθεί να πείσει τους δεσμοφύλακές του ότι είναι κι αυτός νοήμων, αρχικά δίχως αποτέλεσμα.
Νομίζω ότι πρόκειται για μια αυτές τις ταινίες όπου κυρίαρχη είναι η ιστορία, η ιδέα, η συγκλονιστική τελική ανατροπή. Εννοώ ότι το φιλμ αυτό καθ' εαυτό μοιάζει σήμερα κάπως ξεπερασμένο: Οι χαρακτήρες χωλαίνουν, οι ενέργειες και οι αντιδράσεις τους γίνονται συχνά καθόλου πειστικές, οι αφέλειες είναι πολλές, οι ηθοποιία του Τσάρλτον Ίστον μέτρια... Θα μπορούσα να βρω κι άλλα αρνητικά και να τα αναλύσω λεπτομερέστερα. Ωστόσο είναι η ιδέα και τα "μηνύματα" που κρατούν το φιλμ ζωντανό.
Για τους ελάχιστους που δεν γνωρίζουν το τέλος δεν θα το αποκαλύψω. Είναι όμως σαφές ότι δημιούργησε σοκ στην εποχή του και έκανε τον "Πλανήτη" μια από τις πιο σκοτεινές και απαισιόδοξες ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Ταυτόχρονα καυτηριάζει με ποικίλους τρόπους την ανθρώπινη βλακεία και σκληρότητα: Φυσικά η κοινωνία των πιθήκων είναι μια μεταφορά αυτής των ανθρώπων και, μέσω αυτής, θίγονται πολλά (ανθρώπινα) κακά: Ο τόσο επίκαιρος σήμερα θρησκευτικός φανατισμός, η μισσαλοδοξία, η σκληρότητα προς τα "κατώτερα είδη", η έλλειψη δημοκρατικότητας και ελευθεριών, ο μιλιταρισμός... Βλέπετε, στην ουσία η κοινωνία των πιθήκων είναι μια "θεοκρατική" κοινωνία, που κυβερνάται από έναν άτεγκτο ανώτερο "κλήρο". Αυτό βεβαίως δεν εμποδίζει το γεγονός ότι ο πιο ενδιαφέρων για μένα χαρακτήρας είναι αυτός του γέρου ουρακοτάγκου, που βρίσκεται στην κοινωνική ελίτ και, παρά τον σε πρώτο επίπεδο φανατισμό του, κρύβει περισσότερες γνώσεις απ΄ όσες φανταζόμαστε.
Παρά τις αφέλειες - αστείες μερικές φορές - λοιπόν, σας προτείνω να ψάξετε το αυτό το πρωτότυπο, που εγκαινίασε μια ολόκληρη σειρά σίκουελ στην εποχή του και κάθε λογής francise μετά το 2000. Αξίζει σαν σύλληψη.

"ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΡΑΖΙΛΙΑ" ΚΑΙ Ο ΝΑΖΙΣΤΙΚΟΣ ΕΦΙΑΛΤΗΣ

Μπορεί να πρόκειται για ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά το "The Boys From Brazil", που γύρισε το 1978 ο Franklin J. Schaffner, αντανακλά όσο λίγες ταινίες τον παγκόσμιο τρόμο που προκάλεσαν οι ναζί, ο οποίος, σημειωτέον, ήταν ακόμα πιο ζωντανός την εποχή εκείνη, όπου ακόμα ζούσαν, και μάλιστα κυκλοφορούσαν ελεύθεροι, διάφοροι χασάπηδες που είχαν διαπρέψει στην εφιαλτικότερη περίοδο του 20ού αιώνα. Σ' αυτό ακριβώς το θέμα βασίζεται και το σενάριο, που προέρχεται από βιβλίο του Ira Levin. Ένας ηλικιωμένος εβραίος κυνηγός ναζί πληροφορείται από κάποιον νεαρό ότι στην Παραγουάη δρα ένα δίκτυο παλιών (και νεότερων) ναζί, με επικεφαλής τον χασάπη των στρατοπέδων συγκέντρωσης Μένγκελε, το οποίο δίκτυο μάλιστα σοβαρό κάτι ετοιμάζει. Όταν ο νεαρός δολοφονείται, και μια σειρά άλλων δολοφονιών, άσχετων φαινομενικά μεταξύ τους, αρχίζει σε ολόκληρο τον κόσμο, ο γηραιός "κυνηγός" παίρνει επιτέλους τα πράγματα στα σοβαρά (δεν το είχε κάνει από την αρχή διότι ούτως ή άλλως γνώριζε ήδη ότι ζουν παλιοί ναζί στη Νότια Αμερική) και μια εφιαλτική ιστορία ξεκινά. Η ταινία, εκτός του βασικού της θέματος, δανείζεται ιδέες από μια επιστήμη που τότε δεν ήταν ακόμα τόσο γνωστή στο ευρύτερο κοινό όπως σήμερα: Τη γενετική, που δίνει και τη διάσταση της επιστημονικής φαντασίας σε ένα απόλυτα ρεαλιστικά γυρισμένο, κατά τα άλλα, φιλμ. Καλογυρισμένη ταινία, που νομίζω ότι διατηρεί ακόμα τις αρετές της, κρατά σε διαρκή αγωνία τον θεατή και ξετυλίγει αργά, αλλά δίχως κοιλιές και πλατυασμούς, τα φριχτά μυστικά της. Υοστηρίζεται μάλιστα από ένα σπάνιο στη λαμπρότητά του καστ από βετεράνους κυρίως - και κάποιους νεότερους - ηθοποιούς: Λόρενς Ολιβιέ, Γκρέγκορι Πεκ, Τζέιμς Μέισον, Λίλι Πάλμερ, Μπρούνο Γκαντζ κλπ. Πέραν αυτών όμως πιστεύω ότι όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την τελική αποκάλυψη, του τι ακριβώς συμβαίνει και πώς συνδέονται τα άσχετα μεταξύ τους γεγονότα, ακόμα και ο σύγχρονος θεατής, που έχει δει τόσα και τόσα, μένει άναυδος. Και μια λεπτομέρεια: Οι ναζί είναι φυσικά κακοί. Αυτό είναι δεδομένο. Το φιλμ όμως καταφέρνει να μην τους βάλει όλους σε ένα τσουβάλι, ως κτήνη δηλαδή, αλλά να τους "διαβαθμίσει". Υπάρχουν οι ακραίοι, οι φανατικοί, στα όρια της παραφροσύνης, όπως κάθε φανατικός με οτιδήποτε άλλωστε, υπάρχουν και οι πιο μετριοπαθείς, αυτοί που επιθυμούν απλώς (απλώς;;;) την σταδιακή, αργή και σταθερή αναβίωση του παγκόσμιου ναζισμού. Όπως δηλαδή όντως συμβαίνει στους κόλπους οποιασδήποτε ομάδας που έχει κάποιον σκοπό, πολιτικό ή μη. Ανέκαθεν. Από τις ταινίες που καταφέρνουν ακόμα - δίχως την παραμικρή χρήση εφέ, αλλά με τον σκηνοθετικό της ρεαλισμό - να μας ανησυχήσουν βαθιά, το "Boys from Brazil" παραμένει δυστυχώς επίκαιρο στις μέρες μας, τόσο λόγω της ανόδου κάθε λογής ακροδεξιών ομάδων λόγω της άθλιας παγκόσμιας κατάστασης, όσο και λόγω της γενικότερης συζήτησης και ανησυχίας για τα άλματα της γενετικής, τα αποτελέσματα της οποίας μπορεί να αποδειχτούν από ευεργετικά έως εφιαλτικά.

Ο ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ ΚΑΙ Ο ΑΚΟΡΕΣΤΟΣ ΠΟΘΟΣ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Από το 1973, όταν ο Franklin J. Schaffner (1920–1989) γύρισε τον θρυλικό "Πεταλούδα" (Papillion), η ταινία παραμένει μια από τις γνωστότερες ταινίες με θέμα την απόδραση που έγιναν ποτέ. Αφηγείται την ιστορία ενός κατάδικου στις φριχτές φυλακές της Γουιάνας, γνωστού σαν "Πεταλούδα", εξ αιτίας ενός τατού που έχει στο στήθος. Αντίθετα με άλλους κρατούμενους, που, μοιράια "σπάνε" από όσα υφίστανται, και παρά τις κακουχίες και τις φριχτές τιμωρίες που του επιβάλλονται μετά από κάθε απόδραση και επανασύλληψή του, αυτός εξακολουθεί να κουβαλά μέσα του άσβηστη τη φλόγα της ελευθερίας και δεν σταματά ποτέ να καταστρώνει καινούρια σχέδια για να δραπετεύσει. Φυσικά το φιλμ μένει στη μνήμη λόγω (ίσως μάλιστα κυρίως) των πρωταγωνιστών του Στιβ Μακ Κουίν και Ντάστιν Χόφμαν σε δύο από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας τους. Αλλά και σαν στόρι - και παρά τη μεγάλη διάρκειά του - δεν νομίζω ότι κουράζει. Αν μάλιστα προσθέσουμε και τον εξωτισμό που το διακρίνει, με τα πανταχού παρόντα τροπικά τοπία, το πράγμα γίνεται πιο ελκυστικό. Προσωπικά βρίσκω συγκλονιστικές - και συγκινητικές - τις τελευταίες σκηνές στο Νησί του Διαβόλου, όπου οι δυο φίλοι, γερασμένοι και μισότρελλοι από τα όσα έχου υποστεί τόσα χρόνια, εξακολουθούν να σκέφτονται ενάντια σε κάθε ελπίδα και πιθανότητα για το πώς θα το σκάσουν (και) από εκεί. Ο Πεταλούδας κυρίως δηλαδή, γιατί ο σύντροφός του δεν ξέρω αν επικοινωνεί και πολύ... Αυτή η απελπισμένη ανάγκη για ελευθερία, ακόμα κι όταν όλα βεβαιώνουν ότι δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα, είναι που κάνει τόσο δυνατές τις σκηνές αυτές για μένα. Φυσικά ένα τέτοιο φιλμ, όπως είναι αναμενόμενο, παύει σύντομα να αφορά την προσωπική ιστορία του συγκεκριμένου κατάδικου και μετατρέπεται - όπως πολύ συχνά έχει επισημανθεί - σε σύμβολο της ακόρεστης ανάγκης του ανθρώπου για ελευθερία. Του ανθρώπου; Δεν ξέρω αν είναι σωστό να γενικεύουμε τόσο. Ορισμένων ανθρώπων, θα έπρεπε μάλλον να πούμε, αφού πλήθος άλλοι γύρω μας μοιάζουν να μην ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για το θέμα. Τέλος πάντων, το θέμα της ελευθερίας κυριαρχεί από την αρχή ως το τέλος της ταινίας, σε βαθμό σχεδόν εμμονικό. Αλλά είπαμε: Κάποιοι άνθρωποι προτιμούν, πολύ απλά, να πεθάνουν παρά να ζουν κάτω από συνθήκες στέρησής της. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν οι συνθήκες αυτές είναι απάνθρωπες. Κι εδώ έρχεται το δεύτερο θέμα που κυριαρχεί: Η διαμαρτυρία ενάντια στις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης στις φυλακές σε πάμπολλα μέρη του κόσμου. Θέμα που, βέβαια, δεν αφορά μόνο στην εποχή που διαδραματίζεται η ταινία, αλλά ισχύει πέρα για πέρα μέχρι σήμερα. Γι΄αυτά, και για άλλα στοιχεία που πιθανόν θα εντοπίσετε, ο "Πεταλούδας" παραμένει νομίζω από τις πολύ δυνατές στιγμές του σινεμά, κυρίως σαν κραυγή για την, ανέφικτη συνήθως, κατάκτηση της απόλυτης ελευθερίας.