Ο ΑΙΩΝΙΟΣ "ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ ΧΩΡΙΣ ΑΙΤΙΑ"

O Nicholas Ray είναι - γενική παραδοχή - ένας από τους πολύ μεγάλους αμερικανούς σκηνοθέτες. Αρκεί μια επανάληψη του αγέραστου "Επαναστάτη Χωρίς Αιτία" του 1955 για να σας πείσει για του λόγου το αληθές.
Η ταινία ίσως να είναι σήμερα "μυθική" λόγω της παρουσίας του Τζέιμς Ντιν στον βασικό ρόλο (και της Νάταλι Γουντ βεβαίως). Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Κάθε άλλο. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά όταν ένα φιλμ μιλά για τα εκρηκτικά προβλήματα της εφηβείας, την επαναστατικότητα ("τυφλή" πολλες φορές), τη μοναξιά, τον έρωτα και τη σεξουαλικότητα, τη σχέση με την οικογένεια... Και μάλιστα με τόσο δυνατό τρόπο!
Ο έφηβος ήρωας έχει μια σαφώς παραβατική συμπεριφορά. Συγκρούεται με τον άβουλο πατέρα και την αυταρχική μητέρα του, με τους καθηγητές του, με τον "νταή" του σχολείου, με την κοπέλα του οποίου μάλιστα θα αναπτύξει ερωτική σχέση. Κι ενώ περιμένεις ότι όλα θα κορυφωθούν με τη σύγκρουση των δύο "διεκδικητών", η στιγμή αυτής της κορύφωσης με τον συναρπαστικό και τραγικό αγώνα με τα αυτοκίνητα έρχεται λίγο μετά τα μισά της ταινίας. Στη συνέχεια η πλοκή στρέφει την προσοχή της στον πιτσιρικά Πλάτο, πλούσιο, ορφανό πρακτικά (οι γονείς του ζουν κάπου μακριά), ψυχικά ασταθή και ομοφυλόφιλο μάλλον (αν και δεν λέγεται ποτέ ανοιχτά λόγω εποχής που γυρίζεται η ταινία υποθέτω) και στην αφόρητη μοναξιά και ανασφάλειά του. Η κατάληξη θα είναι τραγική...
Όλοι οι βασικοί ήρωες στο φιλμ είναι ιδιοσυγκρασιακοί χαρακτήρες. Όλοι (ο Τζιμ, η κοπέλα, ο Πλάτο) έχουν προβληματική σχέση (διαφορετικής φύσης ο καθένας) με τους γονείς τους. Τα πρώτα ερωτικά ξεσπάσματα και η αφύπνηση της σεξουαλικότητας, κάνουν τα πράγματα δυσκολότερα. Όπως και η ενδοσχολική βία (άλλοτε φανερή άλλοτε "εσωτερική"). Το σίγουρο είναι ότι όλοι και όλα βρίσκονται στα πρόθυρα έκρηξης, στην ουσία λόγω ένός ασφυκτικού, συντηρητικού περίγυρου. Τα τραγικά γεγονότα είναι απόρροια της πίεσης αυτής.
Όπως καταλάβατε βρισκόμαστε μπροστά σε μια από τις σχετικά πρώιμες καταγραφές του εφηβικού αδιέξοδου, της εφηβικής παραβατικότητας, της σύγκρουσης (ενστικτώδους θα έλεγα και όχι συνειδητής) του παλιού με το καινούριο. Φυσικά το περιβάλλον είναι απόλυτα 50ς. Τα ρούχα, τα αυτοκίνητα, η μουσική, τα πάντα. Αυτό όμως δεν εμποδίζει τη διαχρονικότητα του φιλμ. Θα ήταν τουλάχιστον αφελές να το θεωρήσουμε ξεπερασμένο λόγω εποχής όταν θίγει τόσα αιώνια προβλήματα. Αντίθετα μάιλιστα η εποχή ακριβώς μπορεί για πολλούς να λειτουργεί σαν φετίχ. Ταυτόχρονα με όλα τα παραπάνω μπορούμε πάντα να απολαύσουμε την εξαιρετική φωτογραφία της ταινίας, τα έντονα, "νοσταλγικά" χρώματα και το σασπένς που συνυπάρχει με όλα τα παραπάνω.
Σημαντική ταινία, που δεν νομίζω ότι θα χάσει ποτέ τη λάμψη της. Παρά το μελοδραματικό και κάπως παλιομοδίτικο παίξιμο των ηθοποιών.

"IN A LONELY PLACE" ΠΟΥ ΛΕΓΕΤΑΙ ΧΟΛΙΓΟΥΝΤ

Το 1950 ο Nicholas Ray (1911-1979) γυρίζει μια από τις καλύτερες ταινίες του (και από τις καλύτερες του παλιού Χόλιγουντ γενικότερα κατά τη γνώμη μου), το "In a Lonely Place" με τους Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ και Γκλόρια Γκράχαμ. Ταινία που παραμένει σχετικά άγνωστη και που δύσκολα κατατάσεται σε είδος, καθώς εχει στοιχεία από ερωτικό δράμα, από νουάρ, από θρίλερ, αλλά και μια κριτική ματιά στο ίδιο το Χόλιγουντ και την κινηματογραφική βιομηχανία γενικότερα.
Ο ήρωας είναι γνωστός σεναριογράφος του Χόλιγουντ, με εντελώς βίαιο χαρακτήρα, που μπορεί να αγγίξει τα όρια της παράνοιας. Όταν, μετά από καιρό, μοιάζει να έχει βρει τη γυναίκα της ζωής του και - παραμερίζοντας για πρώτη ίσως φορά τον κυνισμό του - να είναι ερωτευμένος, ενώ συγχρόνως δουλεύει πυρετωδώς ένα σενάριο που τον ενδιαφέρει πολύ, θεωρείται βασικός ύποπτος για το φόνο μιας άλλης κοπέλας, που είχε περάσει μια νύχτα στο σπίτι του.
Ο θεατής μέχρι την τελική αποκάλυψη (την οποία φυσικά εγώ δεν θα σας αποκαλύψω) αμφιταλαντεύεται διαρκώς ανάμεσα στην πιθανή ενοχή ή αθωότητα τού, ούτως ή άλλως, αρνητικού χαρακτήρα ήρωα. Έτσι η ταινία περνά διαρκώς από το ερωτικό δράμα στο αστυνομικής υφής σασπένς, καθώς παράλληλα εξετάζονται και οι σχέσεις του ζευγαριού, με τις διάφορες φάσεις που διανύουν. Κι επειδή όλα αυτά, όπως είπαμε, συμβαίνουν στο Χόλιγουντ (άλλωστε και η κRay οπέλα είναι μια άσημη στάρλετ), εντοπίζουμε στοιχεία που μπορεί να μας θυμίσουν φιλμς από το "Sunset Boulevard" ως τις "Υποψίες" του Χίτσκοκ. Η κριτική στο Χόλιγουντ είναι σαφής. Οι μηχανισμοί του, οι αγχωτικοί ρυθμοί του, οι διασυνδέσεις... Αλλά το "Lonely Place" του τίτλου μπορεί κάλλιστα να αναφέρεται σ' αυτό (και στα όσα κρύβονται κάτω από τη γεμάτη χλιδή, απαστράπτουσα επιφάνεια), όσο και στο εσωτερικό του ήρωα, στη βαθύτερη μοναξιά του, που τελικά είναι αποτέλεσμα του χαρακτήρα του. Συγχρόνως απολαμβάνουμε ένα ρεσιτάλ από κυνικές (και με χιούμορ) ατάκες του Μπόγκαρντ, ο οποίος, παρά την επιφανέιακή γενναιότητα, την επιλογή της μοναξιάς ως τρόπου ζωής και την περιφρόνησή του προς όλους, είναι κι αυτός ευάλωτος και, όπως δείχνει ο βαθύς έρωτας για τη γοητευτική του γειτόνισα, κατά βάθος ψάχνει κι αυτός να βρει ένα στήριγμα στη ζωή. Το όλο πράγμα γίνεται συγκλονιστικότερο και ακόμα πιο δυνατό αν σκεφτούμε ότι στο φιλμ έχουν παρεισφρύσει αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία του ίδιου του Ray.
Όλα τα παραπάνω δίνονται με ένα κομψό και φίνο κινηματογραφικό τρόπο (και με όμορφη ασπρόμαυρη φωτογραφία), που δείχνει το πόσο σημαντικός υπήρξε ο δημιουργός αυτός. Και, επίσης, πόσο σημαντικότερο υπήρξε το παλιό Χόλιγουντ από το σημερινό ξενέρωτο κακέκτυπό του (θα πω για πολλοστή φορά στο μπλογκ αυτό ότι οι εξαιρέσεις σαφώς υπάρχουν, αλλά η κριτική μου αναφέρεται στο σύνολο, στη γενική εικόνα του πράγματος). Μου κάνει πραγματικά εντύπωση, για να αναφέρουμε ένα παράδειγμα μόνο, το πόσο λίγη σημασία έδιναν τότε στο περίφημο χάπι εντ. Πολύ περισσότερες ταινίες τελείωναν όπως έπρεπε και ήταν φυσικό να τελειώσουν, άσχετα αν αυτό το τέλος ήταν "καλό" ή "κακό". Και δεν φοβόντουσαν να δείξουν όλη την απελπισία ενός ήρωα (και πιθανού σούπερ σταρ της εποχής), δίχως να χρυσώσουν κανένα χάπι. Άλλωστε στα περισσότερα νουάρ, είδος και δημοφιλές και με μεγάλους ηθοποιούς, τα περισσότερα τέλη ήταν κάθε άλλο παρά χαρούμενα.
Τέλος πάντων, προσωπικά θεωρώ την ταινία εξαιρετική και τη συνιστώ. Και, όπως φαίνεται, το box office, παρά το ότι προφανώς έπαιζε ανέκαθεν σημαντικό ρόλο, δεν ήταν πάντοτε το Α και το Ω των επιλογών...