ΕΝΑ "ΑΣΤΕΙΟ" ΠΟΥ ΠΛΗΡΩΝΕΤΑΙ ΑΚΡΙΒΑ

Η "τσέχικη άνοιξη" βρίσκεται στο τέλος της. Το 1968 τα σοβιετικά τανκς έχουν εισβάλλει στη Πράγα και έχουν καταστείλει τα πάντα. Το 1969 βγαίνει το "Αστείο" (Zert) του Jaromil Jires (1935-2001), βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του νέου τότε Κούντερα, που θεωρείται το τελευταίο φιλμ του κινήματος. Και, πολιτικά, από τα πλέον τολμηρά στην κριτική που ασκεί στο καθεστώς. Ήταν επόμενο λοιπόν να απαγορευτεί αμέσως μετά την πρώτη προβολή του στους κινηματογράφους (τελικά παίχτηκε 20 χρόνια μετά).
Ένας φοιτητής ερωτευμένος με φανατική υπέρ του "υπαρκτού κομουνισμού" κοπέλα, η οποία αρνείται να του δοθεί παρά το ότι τον αγαπά, της γράφει για πλάκα ένα σημείωμα όπου παραφράζει τα αισιόδοξα συνθήματα της εποχής και καταλήγει με ένα "ζήτω ο Τρότσκι". Είναι ένα αστείο. Όταν όμως η κάρτα θα πέσει στα χέρια των αρχών η ζωή του ήρωα θα καταστραφεί, αφού θα καταδικαστεί σε μια βασανιστική εξάχρονη "στρατιωτική θητεία" (με καταναγκαστική δουλειά στα ορυχεία). Η παλιά αυτή ιστορία δίνεται με διαρκή φλας μπακ. Εμείς παρακολουθούμε τον ήρωα χρόνια μετά, ώριμο πλέον και πάντοτε μποέμ, όταν συλλαμβάνει την ιδέα να εκδικηθεί για τα όσα τράβηξε μέσω μιας... γυναικοδουλειάς.
Είπαμε: Το εντυπωσιακό είναι η άγρια, άμεση και ανοιχτή επίθεση στο κομουνιστικό καθεστώς, το οποίο παρουσιάζεται ως απόλυτα αυταρχικό και καταπιεστικό. Και μόνο αυτό δείχνει την ελευθερία που υπήρξε στην Τσεχοσλοβακία στα 60ς. Πέραν αυτού όμως, η μουντή και σκοτεινή ασπρόμαυρη αυτή ταινία έχει κι άλλα να πει: Παρουσιάζει έναν ήρωα κυνικό, που δεν πιστεύει σε τίποτα, που σκέπτεται μόνο την εκδίκηση, έστω κι αν αυτή θα στοιχίσει πολύ σε αθώους (σε μια αθώα στη συγκεκριμένη περίπτωση). Προσοχή όμως: Ολόκληρο το κοινωνικό περιβάλλον παρουσιάζεται ως σάπιο, διεφθαρμένο και υποκριτικό. Ο ήρωάς μας δεν είναι παρά ένα γέννημα, ένα κατασκεύασμα του καταπιεστικού συστήματος που είπαμε. Οπότε η στάση και ο χαρακτήρας του δεν μπορεί να είναι παρά αναμενόμενη. Τέτοιο περιβάλλον τέτοιους τύπους θα δημιουργήσει (και μάλιστα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η στάση του είναι δικαιολογημένη και μάλλον οι περισσότεροι από μας έτσι θα γινόντουσαν και έτσι θα αντιδρούσαν). Τέλος θα επισημάνουμε τη διάχυτη απαισιοδοξία που διαπνέει το φιλμ. Ειδικά στο τέλος.
Εκτός από ντοκουμέντο μιας σκοτεινής εποχής και ενός σκοτεινού συστήματος (όχι ότι σήμερα είναι καλύτερα, αλλά με πολύ διαφορετικό και καλυμμένο τρόπο), η ταινία παρακολουθείται με ενδιαφέρον. Αν ενδιαφέρεστε βεβαίως να δείτε πώς ένα αρνητικό σύστημα παράγει αρνητικούς ανθρώπους...